GS Vật lý rời Pháp về nước dạy học, là Hiệu trưởng đầu tiên của Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, tên được đặt cho nhiều con đường

Giáo sư Ngụy Như Kontum là một trong những nhà giáo, nhà khoa học nổi tiếng của Việt Nam. Ông có nhiều đóng góp vô cùng quan trọng trong sự nghiệp giáo dục và phát triển khoa học của đất nước.

Ông sinh ngày 3/5/1913 tại Kontum, trong một gia đình viên chức. Từ nhỏ, Ngụy Như Kontum đã thể hiện sự thông minh, ham học hỏi. Sau khi tốt nghiệp Thành chung với thành tích xuất sắc vào năm 1930, ông tiếp tục học Ban Tú tài Bản xứ tại Trường Bưởi (nay là Trường THPT Chuyên Chu Văn An), Hà Nội.

Năm 1932, ông đạt được kỳ tích đậu "Tam nguyên", thi đậu cả ba bằng Tú tài, gồm Tú tài Bản xứ, Tú tài Tây ban Toán và Tú tài Tây ban Triết. Với thành tích này, ông được đi du học tại Đại học Sorbonne, Paris. Tại đây, ông không ngừng nỗ lực học hỏi và nghiên cứu, nhận bằng thạc sĩ Lý - Hóa với kết quả xuất sắc.

Sau đó, ông được Giáo sư Giôliô Quyri - một nhà Vật lý hạt nhân nổi tiếng của Pháp, hướng dẫn làm nghiên cứu sinh. Tuy nhiên, khi chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, ông đã quyết định trở về Việt Nam theo lời khuyên của thầy giáo để cống hiến cho Tổ quốc.

Trở về nước, Giáo sư Ngụy Như Kontum cùng các nhà giáo nổi tiếng khác như Dương Quảng Hàm, Trần Văn Khang... tham gia giảng dạy, xây dựng nền giáo dục bằng tiếng Việt.

Hưởng ứng lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông lên Việt Bắc và được giao nhiệm vụ quan trọng trong ngành giáo dục như Tổng Giám đốc Trung học vụ và Đổng lý Bộ Quốc gia Giáo dục từ năm 1946 đến 1950. Trong thời gian này, ông đã dồn tâm huyết biên soạn bộ sách Vật lý phục vụ cho giáo dục.

Sau khi hòa bình được lập lại ở miền Bắc vào năm 1954, ông quay lại công tác giảng dạy tại Trường Đại học Sư phạm Khoa học. Năm 1956, khi Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội được thành lập, ông được cử làm Hiệu trưởng đầu tiên của trường và đã giữ chức vụ này cho đến năm 1982. Trong suốt 26 năm công tác, ông đã dẫn dắt nhà trường phát triển mạnh mẽ, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Dưới sự lãnh đạo của ông, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội đã trở thành một cơ sở giáo dục hàng đầu, đào tạo hàng vạn cán bộ khoa học, trong đó nhiều người đã trở thành các nhà khoa học, lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước và các bộ ngành. Những thành tựu này đã góp phần không nhỏ vào sự nghiệp phát triển khoa học tự nhiên và xã hội của Việt Nam.

Với những cống hiến xuất sắc, Giáo sư Ngụy Như Kontum đã được trao tặng nhiều huân chương cao quý như Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Nhất, Huân chương Lao động hạng Nhì cùng các huy hiệu Vì sự nghiệp Đại đoàn kết dân tộc và Nhà giáo nhân dân.

Ông qua đời vào ngày 28/3/1991, để lại niềm tiếc thương vô hạn đối với gia đình, đồng nghiệp và các thế hệ học trò.

Để ghi nhận công lao của ông, nhiều địa phương đã đặt tên ông cho các con đường, trường học và các quỹ khuyến học. Tại Hà Nội, một con phố tại Thanh Xuân đã mang tên ông. Ở Kon Tum cũng có một con đường, một trường học và một quỹ khuyến học mang tên Giáo sư Ngụy Như Kontum.

Nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của ông, vào năm 2013, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, đã tổ chức Triển lãm "100 năm cuộc đời và sự nghiệp Giáo sư Ngụy Như Kontum" để tưởng nhớ và tri ân những đóng góp của ông. Tại triển lãm trưng bày hàng trăm bức ảnh, hiện vật và tài liệu liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp của ông, nhằm giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về một nhà khoa học, nhà giáo mẫu mực và người thầy vĩ đại.

* Tổng hợp, tham khảo Website Đại học Quốc gia Hà Nội