Khẩn cấp dừng thi công cả công trường tàu điện ngầm vì phát hiện hơn 1.000 ngôi mộ cổ, cường quốc chi đến 194.000 tỷ đồng để đầu tư cho ngành 'khai quật'

Không lâu trước đây, ngành khảo cổ học tại Trung Quốc từng không phải là lựa chọn hấp dẫn đối với sinh viên. Nhiều người lo ngại rằng sau khi tốt nghiệp, họ sẽ đối mặt với tình trạng thất nghiệp. Tuy nhiên, cục diện đã thay đổi hoàn toàn khi tỉ lệ có việc làm trong lĩnh vực này đạt 100%, khiến nhiều người phải suy nghĩ lại về sức hút của nghề "đào xới dưới lòng đất".

Chỉ cần gõ từ khóa “khảo cổ Tây An” trên các trang mạng Trung Quốc, hàng loạt video về các khu vực khai quật rộng lớn sẽ hiện ra trước mắt bạn. Khó mà tin được, nhưng những khám phá đó chỉ là phần nhỏ trong bức tranh lịch sử phong phú và tráng lệ của quốc gia này.

Tây An là thành phố nằm trên nền của Trường An cổ đại, từng là kinh đô phồn thịnh của Trung Quốc, tại đây vẫn còn ẩn chứa vô vàn di tích quý giá dưới lòng đất. Người dân địa phương thậm chí đùa rằng, một ngày không phát hiện mộ cổ nào ở Tây An là một ngày không bình thường.

Với lịch sử kéo dài hơn 5.000 năm, Trung Quốc là một trong 4 nền văn minh cổ đại lớn nhất thế giới. Đó là lời giải thích vì sao số lượng di tích và cổ vật được tìm thấy dưới lòng đất mới chỉ là một phần rất nhỏ của tổng số còn tồn tại. Dưới mỗi tấc đất ở đây còn bao nhiêu câu chuyện lịch sử đang chờ đợi được khai phá, bị thời gian và dòng chảy lịch sử chôn vùi.

Hơn 1 thế kỷ phát triển ngành khảo cổ học Trung Quốc

Tháng 10/2021, Trung Quốc kỷ niệm 100 năm thành lập ngành khảo cổ học, đồng thời đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lịch sử khi kỷ niệm tròn 100 năm kể từ lần đầu tiên tiến hành khai quật tại khu di tích văn hóa Ngưỡng Thiều, tỉnh Hà Nam.

Quay ngược về năm 1921, khi Trung Hoa Dân Quốc đang tìm kiếm khoáng sản và thu thập hóa thạch cổ sinh tại khu vực phía Bắc, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra nhiều di tích quan trọng, bao gồm Chu Khẩu Điếm (Bắc Kinh) và làng Ngưỡng Thiều (Hà Nam). Chính tại thời điểm đó, cuộc khai quật đầu tiên ở Ngưỡng Thiều được thực hiện.

Cuộc khai quật này mang ý nghĩa vô cùng đặc biệt, đánh dấu khởi đầu của ngành khảo cổ học Trung Quốc và đặt nền tảng cho những nghiên cứu khoa học về khảo cổ trong những năm sau đó. Đặc biệt, nó khẳng định vai trò của văn hóa Ngưỡng Thiều như là nền văn hóa khảo cổ học đầu tiên được công nhận tại Trung Quốc.

Một trong những bước tiến quan trọng nhất là vào năm 1965, khi Viện Khảo cổ học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc thiết lập phòng thí nghiệm carbon-14 đầu tiên trong nước. Thành tựu đã tạo ra một đột phá lớn trong việc xác định niên đại của các hiện vật và hài cốt, giúp nâng cao độ chính xác trong nghiên cứu và đóng góp không nhỏ vào sự phát triển mạnh mẽ của ngành khảo cổ học Trung Quốc.

Tỉnh có nhiều phát hiện khảo cổ nhất: 1 cái tên gây bất ngờ

Khi nhắc đến khảo cổ học tại Trung Quốc, nhiều người thường nghĩ ngay đến tỉnh Thiểm Tây, đặc biệt là thành phố Tây An với những di tích nổi tiếng như lăng mộ Tần Thủy Hoàng. Tuy nhiên, một sự thật bất ngờ là tỉnh Hà Nam mới là nơi dẫn đầu về số lượng phát hiện khảo cổ trên cả nước.

Theo thống kê từ năm 1900 đến 2022, số lượng phát hiện khảo cổ mới tại Hà Nam gần gấp đôi so với Thiểm Tây và vượt xa nhiều tỉnh thành khác. Từ đó giúp Hà Nam trở thành trung tâm khảo cổ học quan trọng của Trung Quốc, nhờ sự phong phú và giá trị của các di tích cổ tại đây.

Trong những năm gần đây, du lịch văn hóa tại Trung Quốc đã chứng kiến sự bùng nổ với xu hướng tham quan các địa điểm khai quật và trải nghiệm khảo cổ. Theo một báo cáo từ Hiệp hội Công viên Địa điểm Khảo cổ Quốc gia, trong năm 2023, các công viên khảo cổ trên cả nước đã thu hút hơn 67 triệu lượt khách, tăng 135% so với năm trước.

Hà Nam có vai trò là cái nôi của nền văn minh Trung Hoa, không ngừng đầu tư vào việc bảo tồn và khai thác di sản khảo cổ. Tính đến cuối năm 2023, tỉnh này đã mở cửa 15 bảo tàng di sản phục vụ công chúng, cùng với 5 bảo tàng đang trong quá trình xây dựng và 10 bảo tàng khác đang chờ xét duyệt.

Mặc dù không đứng đầu về số lượng phát hiện khảo cổ, Thiểm Tây vẫn giữ vai trò vô cùng quan trọng trong ngành khảo cổ học Trung Quốc, đặc biệt là thành phố Tây An – một trong bốn cố đô lớn của Trung Quốc. Tây An nổi tiếng với lăng mộ Tần Thủy Hoàng và nhiều di tích lịch sử đặc biệt khác.

Trong giai đoạn 2020-2021, khi xây dựng tuyến tàu điện ngầm số 8 tại Tây An, đã có 1.574 di tích cổ được phát hiện, trong đó có 1.356 ngôi mộ cổ và 4 lò nung cổ từ thời nhà Tùy và Đường. Thời điểm đó, khi phát hiện ra những dấu vết lịch sử quan trọng, công trường thi công công trình này đã tạm ngừng phục vụ cho quá trình nghiên cứu. Đến năm 2023, tại khu khảo cổ phía nam tuyến đường cao tốc trên cao Tây An, 21 ngôi mộ khác đã được khai quật, bao gồm các ngôi mộ từ thời Đường và Thanh. Những phát hiện này tiếp tục củng cố vị thế của Tây An trong lĩnh vực khảo cổ.

Với hàng loạt di tích lịch sử và các bảo tàng lớn, Tây An luôn là điểm đến hấp dẫn đối với du khách khi khám phá văn hóa Trung Quốc. Trong mùa hè năm nay, thành phố này đã đón một lượng lớn khách du lịch. Bảo tàng Tây An thậm chí phải kéo dài giờ mở cửa đến 9 giờ 30 tối và bổ sung thêm 3.000 vé mỗi ngày để đáp ứng nhu cầu của du khách.

Ngoài ra, với chính sách miễn thị thực quá cảnh trong vòng 144 giờ, lượng khách quốc tế đến Tây An cũng tăng đáng kể. Ngày 27/7, sân bay Quốc tế Hàm Dương Tây An đã lập kỷ lục khi đón hơn 154.600 lượt khách chỉ trong một ngày.

Ngành khảo cổ song hành với giá trị đem lại cho sự phát triển của một quốc gia

Theo báo Văn hóa Du lịch tỉnh Hà Nam, năm 2021, Trung Quốc đã đầu tư khoảng 55,7 tỷ NDT (hơn 194 nghìn tỷ đồng) vào các hoạt động bảo tồn di tích văn hóa, nghiên cứu và duy trì hoạt động của các viện bảo tàng. Sự đầu tư này không chỉ phản ánh sự coi trọng của Trung Quốc đối với ngành khảo cổ mà còn khẳng định vai trò của ngành trong việc gìn giữ các giá trị lịch sử và văn hóa, đồng thời nâng cao hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế.

Chính phủ Trung Quốc, theo báo cáo từ Nhân Dân Nhật Báo, đã đặt mục tiêu xây dựng nhiều cơ sở khảo cổ đẳng cấp thế giới trước năm 2035. Các dự án này tập trung vào việc cải tiến các công trình nghiên cứu khoa học, thúc đẩy hợp tác quốc tế và xây dựng đội ngũ chuyên gia khảo cổ hàng đầu. Những cơ sở khảo cổ chất lượng cao này kỳ vọng sẽ nâng tầm ngành khảo cổ học Trung Quốc lên vị trí hàng đầu thế giới.

Với sự đầu tư không ngừng từ chính phủ, ngành khảo cổ đang mang lại nhiều giá trị to lớn cho Trung Quốc. Nền văn hóa Trung Hoa, với bề dày lịch sử hàng nghìn năm, là niềm tự hào của quốc gia này. Việc bảo tồn và nghiên cứu các di sản văn hóa không chỉ giữ gìn quá khứ mà còn giúp quốc gia này tạo dựng hình ảnh uy tín và ảnh hưởng trên trường quốc tế.

Tân Hoa Xã đã nhấn mạnh sự quan trọng của việc đưa khảo cổ học đến gần hơn với công chúng. Chính phủ Trung Quốc đã triển khai chủ trương "đưa khảo cổ học đến tận nhà dân", qua đó, các phương tiện truyền thông quốc gia, như CCTV, phối hợp với Hiệp hội Khảo cổ Trung Quốc để sản xuất và phát sóng trực tiếp các chương trình văn hóa về khảo cổ. Điển hình là chương trình phát sóng trực tiếp cuộc khai quật tại di chỉ Tam Tinh Đôi ở tỉnh Tứ Xuyên năm 2021, thu hút hơn 7,1 tỷ lượt xem trên mạng xã hội Weibo.

Phát hiện tại Tam Tinh Đôi đã gây chấn động trong giới khảo cổ và nhanh chóng trở thành chủ đề nóng trên các phương tiện truyền thông. Sự kiện này đã tái khẳng định sự quan tâm của công chúng, đặc biệt là giới trẻ, đối với lĩnh vực khảo cổ. Theo báo Tin tức Bắc Kinh, hiện Trung Quốc có hơn 1.676 doanh nghiệp liên quan đến khảo cổ học, trong đó tỉnh Hà Nam và Thiểm Tây là những khu vực tập trung nhiều nhất.

Du lịch văn hóa và khảo cổ đã trở thành nguồn thu đáng kể cho các địa phương như Hà Nam và Thiểm Tây. Ngành khảo cổ không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn khơi dậy lòng yêu nước và niềm tự hào về lịch sử và văn hóa của các thế hệ, đặc biệt là thanh thiếu niên. Khảo cổ học cũng đã được đưa vào chương trình giảng dạy tại các trường học, từ tiểu học đến đại học, giúp nâng cao hiểu biết và gắn kết cộng đồng.

Trên trường quốc tế, Trung Quốc không ngừng thúc đẩy quá trình quốc tế hóa lĩnh vực khảo cổ. Kể từ khi triển khai sáng kiến "Một vành đai, một con đường", các nhà khảo cổ học Trung Quốc đã tích cực hợp tác quốc tế, thực hiện nhiều dự án khảo sát và khai quật ở các quốc gia khác. Trong 4 năm từ 2016 đến 2019, có 32 đội khảo cổ Trung Quốc đã tham gia 36 dự án ở 22 quốc gia.

Một trong những sự kiện nổi bật khẳng định vị thế quốc tế của ngành khảo cổ Trung Quốc là "Diễn đàn Khảo cổ Thế giới tại Thượng Hải" (Shanghai Archaeology Forum). Được tổ chức hai năm một lần từ năm 2013, diễn đàn không chỉ thúc đẩy trao đổi học thuật trong cộng đồng khảo cổ quốc tế mà còn nâng cao tầm ảnh hưởng của khảo cổ học Trung Quốc. Diễn đàn đã trở thành cầu nối giữa khảo cổ học Trung Quốc và thế giới, thúc đẩy hợp tác và trao đổi kiến thức chuyên sâu trong lĩnh vực này.

Các ngành học liên quan cũng trở thành xu hướng, tỷ lệ việc làm đạt tuyệt đối

Các ngành học liên quan đến khảo cổ học đang ngày càng trở nên phổ biến, với tỷ lệ việc làm đạt tới 100%. Từ năm 1952 đến 1954, nhằm đáp ứng nhu cầu mở rộng cơ sở hạ tầng và giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực trong ngành khảo cổ học, Khoa Lịch sử thuộc Đại học Bắc Kinh đã tiên phong thành lập chuyên ngành khảo cổ học đầu tiên tại Trung Quốc và bắt đầu tuyển sinh. Tiếp nối bước khởi đầu này, Đại học Tứ Xuyên và Đại học Tây Bắc cũng lần lượt đưa chuyên ngành khảo cổ học vào chương trình đào tạo của mình.

Song song với sự phát triển này, Cục Quản lý Văn hóa và Xã hội thuộc Bộ Văn hóa (nay là Cục Di tích Văn hóa), Viện Khảo cổ học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Đại học Bắc Kinh đã phối hợp tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn. Trong bốn khóa học, 341 học viên từ khắp nơi trên cả nước đã tham gia và trở thành những chuyên gia chủ chốt, góp phần vào sự phát triển của ngành khảo cổ học tại nhiều địa phương.

Đến năm 2023, Đại học Chiết Giang, một trong những trường đại học hàng đầu tại Trung Quốc, đã chính thức thành lập Khoa Khảo cổ học, tuyển sinh với 15 chỉ tiêu đầu tiên. Trong những năm gần đây, nhiều trường đại học và cơ sở giáo dục khác cũng đã đầu tư vào việc xây dựng các chuyên ngành liên quan đến di sản văn hóa và khảo cổ học.

Mặc dù khảo cổ học có lịch sử lâu dài, nhưng trong một khoảng thời gian dài, ngành này thường bị coi là kém hấp dẫn. Theo GS. Lâm Lưu Căn, Giám đốc Viện Nghiên cứu Khảo cổ thuộc Đại học Chiết Giang, việc đào tạo và phát triển nhân tài cho ngành khảo cổ học trước đây gặp nhiều thách thức do kiến thức chuyên môn hạn hẹp, phạm vi việc làm hạn chế, điều kiện làm việc khó khăn và mức lương thấp. Tuy nhiên, hiện nay, cơ hội việc làm cho sinh viên tốt nghiệp ngành này đã được cải thiện rõ rệt.

Hiện tại, cả nước chỉ có khoảng 2.000 sinh viên tốt nghiệp chuyên ngành khảo cổ học mỗi năm, từ cử nhân đến tiến sĩ, dẫn đến tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng về nhân lực. Theo thông tin tuyển sinh của Đại học Chiết Giang, sinh viên tốt nghiệp ngành khảo cổ học có thể làm việc tại các cơ quan nghiên cứu, bảo tàng, cơ sở trưng bày hoặc các tổ chức quản lý di tích văn hóa từ cấp trung ương đến địa phương. Họ cũng có thể tham gia vào các lĩnh vực liên quan như nghệ thuật, văn hóa sáng tạo hoặc các đơn vị kinh doanh cổ vật.

Đáng chú ý, theo tờ The Paper, Học viện Khảo cổ học và Bảo tàng học thuộc Đại học Bắc Kinh mỗi năm tuyển khoảng 40-50 sinh viên, với tỷ lệ việc làm sau tốt nghiệp đạt 100%. Những sinh viên tốt nghiệp từ ngôi trường danh tiếng này thường có cơ hội nghề nghiệp vững chắc và triển vọng.

Một trong những nghề nghiệp hứa hẹn nhất trong ngành khảo cổ học là trở thành nhà khảo cổ chuyên nghiệp. Những chuyên gia này thường làm việc tại các viện bảo tàng, trường đại học và các tổ chức nghiên cứu, nghiên cứu các di tích và hiện vật cổ, đồng thời công bố các kết quả nghiên cứu của mình. Với tính chuyên môn cao và kiến thức đặc thù, họ thường nhận được mức lương xứng đáng với giá trị mà họ mang lại.

Ngoài ra, các nhà khảo cổ còn có cơ hội tham gia các dự án khai quật và nghiên cứu tại các di tích khảo cổ, với kinh phí từ chính phủ, doanh nghiệp hoặc cá nhân tài trợ. Bên cạnh nghề khảo cổ chuyên nghiệp, nhiều vị trí khác liên quan đến khảo cổ học như tư vấn khảo cổ, phục chế hiện vật hay buôn bán cổ vật cũng mang lại thu nhập cao.

Sau hơn 100 năm phát triển, Trung Quốc không chỉ sở hữu nguồn tài nguyên khảo cổ phong phú mà còn trở thành quốc gia hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu khảo cổ học. Đây không chỉ đóng góp vào việc bảo tồn di sản văn hóa mà còn khơi gợi sự hứng thú của các thế hệ trẻ đối với nền văn hóa ngàn năm của đất nước.

>> Bất ngờ phát hiện 6.000 công trình cổ trên công trường xây sân bay và đường tàu điện ngầm