Kinh ngạc loài chim bay 13.560 km trong 11 ngày không nghỉ, sống sót nhờ ăn nội tạng của chính mình

Trong thế giới động vật, nhiều loài nổi tiếng với khả năng sinh tồn đặc biệt, nhưng choắt mỏ cong đuôi sọc có tên khoa học Limosa lapponica vẫn tạo ra sự kinh ngạc hiếm thấy. Loài chim nhỏ bé này có ngoại hình hiền lành, đôi chân thanh mảnh và chiếc mỏ cong đặc trưng, nhưng lại sở hữu năng lực di cư vượt xa đa số chim di cư khác.

Chúng sinh sản ở vùng lạnh giá thuộc châu Âu Á và tây bắc Bắc Mỹ. Đến tháng 9, khi nhiệt độ giảm mạnh, đàn chim di cư về phương nam để trú đông ở những khu vực xa xôi như New Zealand. Điều khiến giới nghiên cứu bối rối suốt nhiều thập kỷ là chúng chỉ xuất hiện ở điểm khởi hành và điểm đến, hoàn toàn không ghi nhận được ở bất kỳ địa điểm nghỉ ngơi nào giữa quãng đường dài hơn mười nghìn kilômét.

Năm 2007, bí mật được hé lộ khi các nhà khoa học của Dự án Chim di cư Thái Bình Dương gắn thiết bị định vị vệ tinh lên một số cá thể. Kết quả cho thấy vào giữa tháng 3 hàng năm, chim rời New Zealand, bay dọc theo bờ tây Thái Bình Dương hướng đến Hoàng Hải mà không hề hạ cánh.

Đến năm 2022, một cá thể được ghi nhận lập kỷ lục thế giới khi bay liên tục 11 ngày từ Alaska đến Tasmania, vượt tổng cộng 13.560 km mà không dừng lại dù chỉ một lần.

Để hoàn thành chuyến di cư gần như bất khả thi này, cơ thể của chúng kích hoạt một loạt thay đổi mạnh mẽ. Trước mùa di cư, hormone tuyến giáp tăng cao, khiến các cơ quan nội tạng không cần thiết cho việc bay tự động thu nhỏ. Gan, thận, mề và đặc biệt là ruột non có thể co lại từ 20% đến 50% kích thước ban đầu.

Một nghiên cứu năm 1998 tại Alaska cho thấy chim choắt mỏ cong đuôi sọc trước khi di cư có lượng mỡ chiếm đến 55% trọng lượng cơ thể. Không gian dành cho khối mỡ dự trữ lớn này có được chính nhờ việc nội tạng thu gọn lại. Khi chuyến bay bắt đầu và nguồn mỡ dần cạn, cơ thể tiếp tục phân giải mô nội tạng để lấy năng lượng. Nói cách khác, chúng sử dụng chính cơ thể mình để sống sót.

Dù bị tiêu hao mạnh mẽ trong hành trình, khi đến nơi trú đông, nội tạng của chúng có thể phục hồi chỉ trong vài ngày. Nhờ hoạt động mạnh của tế bào gốc, gan, thận và ruột trở lại trạng thái bình thường sau ba đến bảy ngày nghỉ ngơi và nạp lại năng lượng.

Khả năng thích nghi độc đáo này trở thành minh chứng rõ rệt cho quá trình tiến hóa hướng đến tối ưu hóa sinh tồn. Dù không phải loài mạnh nhất hay nhanh nhất, chim choắt mỏ cong đuôi sọc vẫn giữ danh hiệu loài chim có chuyến bay liên tục dài nhất từng được ghi nhận.

Cơ chế thu nhỏ nội tạng rồi phục hồi gần như hoàn toàn sau đó khiến nhiều nhà khoa học liên tưởng đến những ứng dụng tiềm năng trong y sinh học hay hàng không vũ trụ. Tuy nhiên, con người không thể áp dụng quá trình phân giải mô cực đoan như loài chim này, bởi nó sẽ gây tổn thương không thể hồi phục.

Dẫu vậy, những chuyến bay kéo dài 11 ngày không ăn, không ngủ và không nghỉ vẫn cho thấy tự nhiên còn ẩn chứa những điều vượt xa trí tưởng tượng của con người. Loài chim bé nhỏ ấy âm thầm giữ một vị trí đặc biệt trong số những sinh vật có sức bền đáng kinh ngạc nhất hành tinh.