Luật mới về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, lương hưu của ai sẽ bị ảnh hưởng?

Nguyên tắc cơ bản là mức đóng BHXH bắt buộc được tính trên cơ sở tiền lương làm căn cứ đóng BHXH. Quy định này nghĩa là bất kỳ thành phần tiền lương nào được xác định là “làm căn cứ” thì sẽ tham gia tính tỷ lệ phần trăm để đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất và các quỹ khác theo luật định. Chính vì vậy, cách phân định thành phần nào thuộc ‘tiền lương làm căn cứ’ có ảnh hưởng trực tiếp tới mức lương hưu tương lai của người lao động.

Luật và Nghị định đã phân loại rõ 4 nhóm đối tượng để áp dụng cách xác định tiền lương, thay cho cách hiểu một khung chung mang tính áp đặt trước đây. Bốn nhóm gồm:

- Người lao động hưởng lương theo quyết định của người sử dụng lao động

- Người lao động làm việc không trọn thời gian (lương theo giờ/ngày/tuần)

- Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố

- Các chức danh quản lý doanh nghiệp, người đại diện vốn, thành viên HĐQT, giám đốc, kiểm soát viên và tương tự có hưởng lương.

Việc phân nhóm nhằm mục tiêu phân loại chính xác phương thức tính lương trong thực tế lao động đa dạng.

Luật mới chia ra 4 nhóm đối tượng để xác định tiền lương làm căn cứ đóng BHXH. Ảnh minh họa

Đối với nhóm 1 (lương do doanh nghiệp quyết định), tiền lương làm căn cứ đóng BHXH là tiền lương tháng được cấu thành từ ba thành phần: mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương, các khoản bổ sung khác nếu có tính ổn định và trả thường xuyên. Quan trọng là những khoản phụ cấp hoặc bổ sung mang tính biến động, phụ thuộc vào năng suất hoặc hiệu quả công việc không được coi là thành phần tiền lương làm căn cứ. Quy định này buộc doanh nghiệp phải rà soát hợp đồng lao động, thang bảng lương và cách ghi nhận phụ cấp để tránh tranh chấp khi cơ quan BHXH kiểm tra.

Với nhóm làm việc không trọn thời gian, cách tính được gắn trực tiếp với hợp đồng, nếu thỏa thuận lương theo giờ — tiền lương tháng = lương giờ × số giờ làm trong tháng; theo ngày — lương ngày × số ngày; theo tuần — lương tuần × số tuần trong tháng. Điều này giúp minh bạch cho người lao động làm việc theo giờ/ngày/tuần, đồng thời đảm bảo họ được hưởng đầy đủ quyền lợi khi thu nhập đạt mức tối thiểu tham chiếu.

Nhóm cán bộ không chuyên trách ở cơ sở được lấy phụ cấp hàng tháng làm căn cứ; nếu mức phụ cấp thấp hơn mức tiền lương làm căn cứ tối thiểu thì căn cứ đóng được làm tròn lên bằng mức tối thiểu đó

Đối với các chức danh quản lý doanh nghiệp, thành viên HĐQT, tổng giám đốc… thì tiền lương theo quy định pháp luật hoặc hợp đồng trả lương của họ sẽ là căn cứ.

Về mặt thực tiễn, các chuyên gia luật lao động và chuyên viên BHXH khuyến nghị: doanh nghiệp nên cập nhật thang, bảng lương và hợp đồng lao động cho rõ ràng, phân biệt khoản nào cố định, khoản nào biến động; đồng thời cập nhật sổ sách trả lương để khi cơ quan kiểm tra có thể giải trình. Người lao động cần yêu cầu doanh nghiệp giải thích rõ các thành phần lương trong hợp đồng và xác nhận việc đóng BHXH trên bảng lương thực tế. Văn bản hướng dẫn của BHXH Việt Nam cũng đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của minh bạch hồ sơ lương để bảo vệ quyền lợi lâu dài của NLĐ.