Mỹ giáng đòn thuế quan, Trung Quốc cắt nguồn chip: Huyền thoại ô tô Đức lỗ kỷ lục, châu Âu rúng động

Kinh hoàng khoản lỗ kỷ lục 1,5 tỷ USD của “gã khổng lồ xe hơi Đức” Volkswagen

Ngày 30/10, một bài viết của The New York Times đã khiến cả ngành công nghiệp ô tô châu Âu rơi vào trạng thái “trầm tư”.

Tập đoàn ô tô khổng lồ Volkswagen (VW) của Đức và châu Âu đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng sống còn có thể làm lung lay tận gốc nền tảng của hãng.

Các con số trong báo cáo tài chính quý III/2025 của thương hiệu ô tô 88 năm tuổi này khiến người ta khó tin nổi mắt mình.

Volkswagen lỗ đến 1,5 tỷ USD (1,3 tỷ euro, tức 39.468 tỷ đồng) không chỉ là những con số lạnh lùng mà còn là kỷ lục thua lỗ tồi tệ nhất của hãng xe hơi nổi tiếng thế giới này kể từ đại dịch Covid-19 cách đây 5 năm.

Không ai ngờ rằng, thứ đè bẹp tập đoàn ô tô Đức thành lập từ năm 1937 lại đến từ hai hướng:

Một là “cú đánh” bất ngờ từ chính quyền của Tổng thống Donald Trump, khi Mỹ đột ngột nâng thuế nhập khẩu ô tô châu Âu từ 2,5% lên 15% vào tháng 8 năm 2025 – đòn chí mạng giáng thẳng vào biên lợi nhuận vốn đã eo hẹp của Volkswagen.

Hai là bước ngoặt chiến lược của Porsche, khi kế hoạch “xe điện hoàn toàn” từng được mong đợi bấy lâu bỗng chốc dừng lại, khiến VW rơi vào vòng xoáy thua lỗ khổng lồ.

Điều khiến người ta lo lắng hơn cả là cuộc khủng hoảng thiếu chip đang siết chặt từng ngày với Volkswagen.

Các vi mạch cơ bản của hãng Nexperia (Anshi Semiconductor) – nhà sản xuất Hà Lan là “huyết mạch” của Volkswagen, sử dụng trong mọi bộ phận của chiếc xe hơi, từ cần gạt nước đến đèn xi-nhan.

Nhưng sau khi Chính phủ Hà Lan tiếp quản Nexperia, vốn thuộc sở hữu của công ty Trung Quốc Wingtech, Bắc Kinh đã dừng xuất khẩu chip của hãng này. Hơn một nửa số chip đó lại được lắp ráp tại các nhà máy ở Trung Quốc, khiến nguồn cung bị cắt đứt nghiêm trọng.

Hiện Volkswagen phải vật lộn để sản xuất 2.000 con chip vi mạch cơ bản mỗi tuần, và Giám đốc tài chính (CFO) Arno Antlitz thẳng thắn thừa nhận trong cuộc họp trực tuyến: “Chúng tôi chỉ có thể cầm cự đến cuối tuần sau mà thôi”.

Từ thâm hụt tài chính nặng nề đến nguy cơ dừng sản xuất

Báo cáo quý III/2025 của Volkswagen được mô tả là “thảm họa cấp độ doanh nghiệp”:

Lỗ sau thuế lên tới 1,072 tỷ euro, trong khi cùng kỳ năm ngoái thương hiệu ô tô có trụ sở chính tại Wolfsburg, Đức vẫn lãi 1,558 tỷ euro - một cú ngã không tưởng.

Doanh thu của Volkswagen tăng nhẹ 2,3% lên 80,305 tỷ euro, nhưng lợi nhuận đã sụp đổ hoàn toàn mà hãng không thể che giấu. Đây là mức thua lỗ lớn nhất kể từ thời phong tỏa vì đại dịch Covid-19, khiến giới đầu tư mất niềm tin nghiêm trọng vào năng lực sinh lời của tập đoàn ô tô Đức.

Đáng lo hơn là nguy cơ dừng sản xuất. Theo CFO Volkswagen Arno Antlitz, lượng chip dự trữ chỉ đủ dùng đến cuối tuần tới, trong khi nhà máy ở thành phố Wolfsburg (bang Lower Saxony, Đức) – trung tâm sản xuất chủ lực của VW đã bắt đầu đếm ngược đến ngày dừng hoạt động.

Nguồn tin trong ngành cho biết, lượng chip ô tô tồn kho quốc gia của Đức chỉ còn đủ dùng trong 10 - 20 ngày nữa. Một khi lượng hàng tồn kho cạn kiệt, nhiều dây chuyền của VW khắp châu Âu sẽ phải ngừng hoạt động, gây hiệu ứng dây chuyền nghiêm trọng.

Tệ hơn, Porsche – “cỗ máy in tiền” của tập đoàn Volkswagen cũng rơi vào cuộc khủng hoảng lớn chưa từng có.

Quý III năm nay, nhà sản xuất ô tô Đức chuyên về xe thể thao hạng sang, hiệu suất cao, xe SUV và xe sedan Porsche từ lãi 974 triệu euro năm ngoái đã chuyển sang lỗ 966 triệu euro và lỗ lũy kế 9 tháng đầu năm lên tới 4,7 tỷ euro.

Điều này phá vỡ hoàn toàn huyền thoại lợi nhuận của thương hiệu xe sang này, khiến cấu trúc tài chính của VW đứng trước nguy cơ sụp đổ.

Nguyên nhân sâu xa do hệ thống đổ vỡ

Khủng hoảng chip là “tử huyệt” của Volkswagen. Sau khi Hà Lan can thiệp vào Nexperia, Trung Quốc đã “trả đũa” bằng cách ngừng cấp phép xuất khẩu chip, trong khi 80% công suất của hãng này phụ thuộc vào quy trình đóng gói – kiểm định tại nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới.

Kết quả là Volkswagen thiếu hàng nghìn chip mỗi tuần và điểm yếu trong chuỗi cung ứng của họ bị bộc lộ hoàn toàn.

Cùng lúc, rào cản thương mại và thị trường suy giảm càng khiến tình hình tồi tệ hơn.

Thuế nhập khẩu ô tô châu Âu vào Mỹ tăng vọt khiến VW tăng chi phí thêm khoảng 5 tỷ euro/năm, trong khi doanh số tại Trung Quốc – thị trường lớn nhất giảm 7,2% trong quý III/2025, chỉ còn 660.300 xe.

Chiến lược nội bộ sai lầm khiến đẩy công chúng vào tình trạng “rắc rối cả trong lẫn ngoài”

Porsche đặt cược toàn bộ vào xe điện (EV) nhằm nắm bắt thế chủ động trong lĩnh vực năng lượng mới, nhưng do đánh giá sai nhu cầu thị trường nên hãng xe được coi là huyền thoại “Made in Germany” (Sản xuất tại Đức) đã buộc phải dừng lại kế hoạch này đột ngột.

Việc điều chỉnh chiến lược này không chỉ khiến doanh số bán hàng của Porsche giảm mạnh mà còn dẫn đến khoản phí tổn thất thương mại 3 tỷ euro và khoản phí tổn thất tài sản 2,1 tỷ euro. Chi phí phi hoạt động khổng lồ này đã trực tiếp kéo hiệu suất chung của tập đoàn Volkswagen đi xuống.

Tổng Giám đốc điều hành (CEO) Oliver Blume – người đứng đầu cả Volkswagen và Porsche bị cho là sẽ từ chức cuối năm nay, trở thành “vật tế thần” cho sai lầm chiến lược này.

Từ khủng hoảng doanh nghiệp đến chấn động ngành công nghiệp Đức

Cuộc khủng hoảng của Volkswagen không còn là vấn đề riêng lẻ mà đã trở thành cơn địa chấn của toàn ngành xe hơi “Made in Germany”.

Tổng nợ của tập đoàn này đã tăng lên 333,693 tỷ euro, dòng tiền bị bóp nghẹt. Lợi nhuận ròng năm 2024 giảm hơn 30%, chỉ còn 12,4 tỷ euro và doanh thu gần như không tăng trưởng.

Volkswagen buộc phải sa thải 20.000 nhân viên, tiết kiệm khoảng 4 tỷ euro chi phí nhân sự và 15 tỷ euro chi phí vận hành mỗi năm. Nhưng động thái này lại gây xung đột lao động và “chảy máu” nhân lực kỹ thuật, đe dọa tương lai dài hạn.

Nếu việc ngừng sản xuất diễn ra, không chỉ Volkswagen mà toàn bộ chuỗi cung ứng ô tô Đức – gồm hàng nghìn nhà cung cấp và hàng trăm nghìn công nhân – sẽ bị ảnh hưởng.

Theo dữ liệu từ Cục Thống kê Đức, kinh tế quý III/2025 của cường quốc Liên minh châu Âu (EU) này tăng trưởng bằng 0, chỉ số PMI sản xuất liên tục dưới ngưỡng 50, cho thấy “cỗ máy kinh tế của lục địa già” đang khựng lại.

Chuyên gia kinh tế Carsten Brzeski (ING Bank) nhận định: “Khi Trung Quốc hạn chế xuất khẩu chip, Đức từ một người đặt luật chơi đã trở thành kẻ bị dắt mũi”.

Sự phụ thuộc quá mức vào chuỗi cung ứng toàn cầu – đặc biệt là ở chip và linh kiện cốt lõi – khiến ưu thế hiệu quả của quốc gia Tây Âu này biến thành điểm yếu chết người trong bối cảnh địa chính trị đầy biến động.

Tâm lý xã hội cũng dần lan tỏa: người lao động lo sợ mất việc, giới học giả lo ngại năng lực công nghiệp đang mai một, còn công chúng hoài niệm về “thời hoàng kim của hàng hóa Đức”.

Công đoàn lớn nhất nước Đức liên tục gây sức ép lên Chính phủ nước này và EU, yêu cầu hỗ trợ khẩn cấp cho ngành chip trong nước và tái cấu trúc chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng cuộc khủng hoảng này không thể giải quyết bằng vài chính sách ngắn hạn, nó đã phơi bày vấn đề cơ cấu tích tụ lâu dài của nền công nghiệp Đức, đòi hỏi một cuộc tái thiết toàn diện.

Nỗ lực tự cứu: Rời rạc nhưng cần thiết

Volkswagen đang vật lộn tìm lối thoát trên nhiều mặt trận. Để giảm bớt áp lực thiếu chip, hãng đã đa dạng hóa nguồn cung, tăng mua từ Infineon (25%), STMicroelectronics (20%), thay thế dần cho Nexperia (30%).

Các liên doanh tại Trung Quốc (FAW-VW, SAIC-VW) cũng được huy động hỗ trợ, điều chuyển chip tồn kho về Đức, thậm chí sử dụng chip từ “Vua xe điện Trung Quốc” BYD và StarPower cho một số mẫu xe.

Về quản lý kho, hãng duy trì 12 tuần dự trữ chip cho các mẫu hot như ID.4, và 8 tuần cho Passat, nhằm giảm nguy cơ dừng dây chuyền.

Trên mặt trận chính sách, Volkswagen đang thương lượng với chính quyền của ông Trump để miễn trừ thuế nhập khẩu, sử dụng khoản đầu tư 1 tỷ USD vào hãng xe điện Rivian như “con bài trao đổi”.

Hãng cũng cân nhắc xây nhà máy Audi tại Mỹ để tạo mô hình “sản xuất tại Mỹ, bán tại Mỹ”, vừa tránh thuế, vừa giảm rủi ro địa chính trị.

Song song đó, Volkswagen và Bosch đã liên doanh phát triển chip riêng, dự kiến ra mắt chip ô tô đầu tiên vào năm 2025, nhằm thoát khỏi sự phụ thuộc bên ngoài.

Chi tiêu cho R&D tăng 10% lên 21 tỷ euro, tập trung vào công nghệ pin và nền tảng điện hóa.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo phát triển chip tự chủ đòi hỏi thời gian dài và chi phí khổng lồ. Việc xây dựng năng lực sản xuất nội địa cũng không thể thay thế ngay lợi thế chuỗi cung ứng toàn cầu. Cuộc “tự cứu mình” của Volkswagen sẽ là một trận chiến dài, gian nan và đầy bất định.

Dấu chấm hết cho kỷ nguyên "Made in Germany"?

Cuộc khủng hoảng của Volkswagen phản ánh tính mong manh của nền sản xuất toàn cầu hóa; chỉ cần một con chip bị cắt, một chính sách thuế thay đổi, hay một quyết định sai lầm chiến lược là cả “người khổng lồ” có thể ngã quỵ.

Đây không chỉ là bi kịch của Volkswagen, mà còn là dấu chấm hết cho kỷ nguyên huy hoàng của những thương hiệu “Made in Germany”.

Trong kỷ nguyên địa chính trị phức tạp và chuyển đổi năng lượng toàn cầu, các doanh nghiệp sản xuất phải tìm lại điểm cân bằng giữa hiệu quả và an toàn, giữa toàn cầu hóa và tự chủ.

Và hành trình gian nan của Volkswagen, dù khốc liệt, sẽ trở thành bài học điển hình cho mọi nhà sản xuất trong thời đại mới.

Theo The New York Times/Sohu