Nếu nguồn thu từ đất bị điều tiết 30% cho ngân sách Trung ương, TP. HCM sẽ hụt khoảng 33.000 tỷ/năm

Sáng 26/5, Quốc hội thảo luận về dự án Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi), trong đó một nội dung đáng chú ý là đề xuất điều chỉnh nguyên tắc phân chia và tỷ lệ phần trăm ngân sách giữa Trung ương và địa phương.

Theo dự thảo, Chính phủ đề xuất các địa phương như Hà Nội, TP. HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng… thay vì được giữ 100% nguồn thu từ tiền sử dụng đất và tiền thuê đất như hiện nay, sẽ chỉ được giữ lại 70-80%.

Phần còn lại (20-30%) sẽ nộp về ngân sách Trung ương. Riêng các khoản thu từ đất gắn với tài sản của cơ quan, đơn vị do Trung ương quản lý vẫn thuộc về Trung ương.

Góp ý tại phiên thảo luận, đại biểu Trần Hoàng Ngân (nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP. HCM) bày tỏ đồng tình với chủ trương điều chỉnh tỷ lệ phân chia để tạo nguồn lực đầu tư dài hạn, ổn định. Tuy nhiên, ông cho rằng mức điều tiết 30% từ nguồn thu đất của địa phương là chưa phù hợp.

Lấy dẫn chứng từ TP. HCM, ông Ngân cho biết để đáp ứng nhu cầu đầu tư công đến năm 2030, thành phố cần huy động khoảng 1,1 triệu tỷ đồng từ ngân sách. Trong đó, nguồn thu từ đất ước tính đạt 550.000 tỷ đồng.

>> Nhận lệnh từ Thủ tướng, dự án kỹ thuật quy mô hơn 7.000m2 tại sân bay lớn nhất Việt Nam chính thức khởi công

Nếu phải điều tiết 30% cho ngân sách Trung ương, mỗi năm TP. HCM sẽ hụt khoảng 33.000 tỷ đồng ảnh hưởng lớn đến các kế hoạch đầu tư trọng điểm như hệ thống metro (cần tới 40 tỷ USD), các tuyến đường kết nối với Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu và các dự án cầu.

“Tôi đề xuất trước mắt chưa thực hiện điều tiết khoản thu này trong 10 năm tới. Nếu có, chỉ nên giữ mức điều tiết 5-10% để địa phương có dư địa phát triển”, ông Ngân kiến nghị.

Theo ông, việc chưa áp dụng ngay cơ chế điều tiết sẽ tạo điều kiện để các đô thị lớn như Hà Nội, TP. HCM vốn đang đẩy mạnh hợp nhất địa giới hành chính và mở rộng không gian phát triển có thêm nguồn lực triển khai các dự án quy mô lớn.

Ở góc độ khác, đại biểu Nguyễn Thành Nam (Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Phú Thọ) bày tỏ đồng tình với Phương án 2 trong khoản 2 Điều 35 dự thảo luật chỉ quy định các nguồn thu phân chia, còn tỷ lệ cụ thể sẽ giao Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Cách tiếp cận này, theo ông, phù hợp với định hướng xây dựng luật hiện nay là chỉ quy định nguyên tắc, tăng cường tính linh hoạt trong điều hành ngân sách.

Đối với khoản thu từ tiền sử dụng đất và tiền thuê đất, đại biểu Nam ủng hộ chủ trương điều tiết nhằm giữ vững vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương. Tuy nhiên, ông cho rằng cần thực hiện lộ trình giảm dần tỷ trọng nguồn thu này trong tổng thu ngân sách địa phương, thay vì cắt giảm đột ngột.

>> Bộ Chính trị ấn định thời điểm hoàn thành sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, tỉnh

“Ngắn hạn, với các địa phương chưa cân đối được ngân sách, nguồn thu từ đất vẫn là trụ cột để đầu tư hạ tầng,” ông nói, đồng thời đề nghị các địa phương cần chủ động quy hoạch, quản lý đất đai hiệu quả, minh bạch; Nhà nước cần đa dạng hóa nguồn thu từ tài sản công, cải cách thuế tài sản, thuế môi trường, phát triển kinh tế số, công nghệ cao...

Theo ông Nam, quá trình tạo lập nguồn thu từ đất đai rất phức tạp và tốn kém: từ quy hoạch, thu hồi đất, bồi thường, tái định cư đến đầu tư hạ tầng kỹ thuật.

Giai đoạn 2020-2024, chi phí cho các công đoạn này chiếm khoảng 35-40% tổng số thu từ các dự án có thu tiền sử dụng đất và sẽ còn tăng do lạm phát, bảng giá đất mới.

“Nếu điều tiết ngay, ngân sách Trung ương có thể phải cấp bù trở lại, kéo dài thời gian xử lý và làm tăng chi phí hành chính”, ông phân tích.

Trong bối cảnh Đảng và Nhà nước chủ trương phân cấp, phân quyền mạnh mẽ - với nguyên tắc "địa phương quyết, làm, chịu trách nhiệm", đồng thời phải bảo đảm nguồn lực tài chính để thực hiện hiệu quả.

Ông Nam kiến nghị: “Trước mắt, với các địa phương chưa cân đối ngân sách, cần tiếp tục để khoản thu tiền sử dụng đất là nguồn thu 100% của địa phương. Tuy nhiên, nên giao Chính phủ quy định chi tiết theo từng giai đoạn và điều kiện cụ thể sau sắp xếp, sáp nhập để bảo đảm tính chủ động, linh hoạt”.