Ngành học từng là 'tấm vé vàng' giờ thành 'vé số', giấc mơ lương nghìn đô tan vỡ

Giai đoạn 2010–2020, ngành Khoa học Máy tính ghi nhận nhu cầu tuyển dụng mạnh mẽ, tạo ra hàng triệu việc làm mới, và dự báo tăng trưởng cao hơn hẳn các ngành khác. Nhưng từ 2023–2025, tình hình hoàn toàn đảo chiều: hàng chục nghìn nhân sự bị sa thải tại Microsoft, Google, Meta…, khi AI và tự động hóa trở thành ưu tiên hàng đầu của họ.

Các báo cáo thống kê chỉ riêng năm 2025 đã ghi nhận từ 78.000 đến hơn 130.000 việc làm công nghệ bị cắt giảm, tập trung vào các vị trí đầu vào, lập trình, và hỗ trợ hành chính. Tại một số tập đoàn, ngay cả khi doanh thu tăng (như ở AWS), sa thải vẫn diễn ra để huy động vốn cho AI hơn là giữ người.

Khoa học Máy tính từng là "tấm vé vàng" vào đời cho người trẻ giai đoạn 2010-2020. Ảnh minh họa

Tình trạng sa thải không chỉ ảnh hưởng đến nhân viên kỳ cựu mà còn khiến thị trường cho thực tập sinh co hẹp đáng kể. Nhiều sinh viên dù cố gắng nộp hàng trăm đơn xin việc, chỉ nhận được vài lời mời sau khi tốt nghiệp. Có người phải tạm gác ngành học, thậm chí xin vào làm tại Chipotle hay các ngành phi kỹ thuật.

Trong cơn biến động, những tiếng nói lạc quan vẫn vang lên. Sam Altman, CEO OpenAI cho rằng sinh viên mới tốt nghiệp, nếu biết linh hoạt, có thể tạo ra cơ hội trong môi trường AI mới, kể cả xây dựng doanh nghiệp với AI làm nền tảng. Còn GS Anima Anandkumar (Caltech) khẳng định: những lập trình viên không chỉ “gõ code” mà biết kiểm định, chỉnh sửa và tận dụng AI sẽ là chân kiềng mới của ngành.

AI đã khiến sinh viên ngành Khoa học Máy tính gặp nhiều khó khăn khi tìm việc làm. Ảnh minh họa

Nhiều học giả kêu gọi đào tạo lại. GS Tyler Cowen đề xuất một phần đáng kể chương trình đại học dạy cách sử dụng và hiểu giới hạn của AI, thay vì cung cấp kiến thức dễ bị AI thay thế. Đồng thời, nghiên cứu ở Úc – Mỹ – Anh cho thấy kết hợp bằng Khoa học Máy tính với chứng chỉ AI (như AI-900) cải thiện rất mạnh khả năng đáp ứng yêu cầu tuyển dụng.

Theo báo cáo từ BLS (Mỹ), những vị trí dễ bị thế chỗ bởi AI là các tác vụ lặp lại, nhưng bản chất nghề như kỹ thuật, kinh doanh, tài chính vẫn trong vùng bất định. Các nghiên cứu khác nhận định: AI tăng nhu cầu với kỹ năng tương tác, làm việc nhóm, phẩm chất chịu khó và tư duy sáng tạo ngày càng được trọng dụng.

Các giám đốc điều hành như CEO JetBrains nhấn mạnh AI không thay thế lập trình viên mà chuyển vai họ sang kiến trúc, giám sát AI, kiểm định chất lượng mã, đồng thời cảnh báo người làm công nghệ phải liên tục nâng cấp bản thân.