'Nghe ca sĩ hát nhiều bài hay nhưng không biết là thật hay AI'
Đại biểu Nguyễn Thanh Hải chia sẻ thực tế hiện nay nhiều sản phẩm giải trí bằng giọng hát, hình ảnh “khó biết là thật hay AI”, vì vậy việc gắn nhãn sản phẩm AI là cần thiết.
Sáng 21/11, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo (AI), một trong những nội dung thu hút ý kiến là quy định phải gắn nhãn với nội dung hoặc sản phẩm do AI tạo ra, đặc biệt khi có yếu tố mô phỏng người thật, sự kiện thật hoặc có khả năng gây hiểu nhầm.
Quy định rõ các hành vi bị cấm
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cho biết nhiều quốc gia phát triển trong lĩnh vực AI hiện mới ban hành các bộ quy tắc đạo đức, chưa xây dựng luật chuyên ngành.
Bà nhấn mạnh việc xây dựng luật cần đạt được sự cân bằng giữa quản lý rủi ro và khuyến khích sáng tạo, tránh ràng buộc quá mức nhưng cũng không để AI gây nguy cơ cho an toàn, an ninh.
Theo bà Hải, tốc độ phát triển AI “rất nhanh và khó lường”, do đó dù dự thảo là luật khung, tương lai vẫn có thể phải sửa đổi, bổ sung. Hiện nay nhiều sản phẩm giải trí bằng giọng hát, hình ảnh “khó biết là thật hay AI”, vì vậy việc gắn nhãn sản phẩm AI là cần thiết.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng băn khoăn khi dự thảo luật chưa đề cập đầy đủ tác động của AI đến văn hóa, xã hội và nghiên cứu khoa học.
Bà Hải dẫn chứng việc nhiều nhà khoa học ứng dụng AI để xử lý dữ liệu, đặt câu hỏi về bản quyền tác giả và chia sẻ dữ liệu trong các công trình có sự tham gia của AI. Trên thực tế học sinh sử dụng AI để làm bài, trong khi một số nước như Trung Quốc đã cấm hoàn toàn trợ lý ảo trong các kỳ thi lớn.
Về quản lý, bà Hải đề nghị dự thảo cần quy định rõ các hành vi bị cấm, như sử dụng AI để gây rối, kích động, thao túng bầu cử, hoặc tạo dựng hình ảnh - video lừa đảo.
Đề nghị điều chỉnh phân loại rủi ro của AI
Đại biểu Đồng Ngọc Ba (Gia Lai) cho biết nhiều nước thận trọng khi đưa ra quy định về AI. Ông đề nghị thu gọn phân loại rủi ro từ bốn cấp độ xuống còn ba: rủi ro thấp- rủi ro trung bình-rủi ro cao, và xem mức “rủi ro không chấp nhận được” là hành vi bị cấm.
Quan điểm này cũng được Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Thủy tán thành. Bà cho rằng việc quy định rõ ràng sẽ giúp dễ áp dụng trong thực tiễn quản lý.
Đại biểu Lò Thị Luyến (Điện Biên) bày tỏ lo ngại khi dự thảo chưa quy định cụ thể về giới hạn độ tuổi trẻ em tiếp cận AI, trong khi nhiều nước châu Âu đã đặt khung tuổi.
Bà Luyến cảnh báo việc trẻ “nghe theo AI, làm bạn với AI, thậm chí yêu và kết hôn với AI” đã xuất hiện ở một số nơi, cần cân nhắc trong bối cảnh trẻ em chưa có đầy đủ nhận thức.
Trong lĩnh vực giáo dục, đại biểu Lâm Văn Đoan (Lâm Đồng) đề nghị thận trọng với đề xuất đưa nội dung cơ bản về AI vào chương trình phổ thông. Theo ông, nội dung giáo dục nên đưa vào các luật chuyên ngành để đảm bảo tính hệ thống.
Đại biểu Nguyễn Lâm Thành (Thái Nguyên) nhấn mạnh cần làm rõ cơ chế ứng dụng AI trong y tế, giao thông, tài chính, đặc biệt là kiểm soát tài chính và phân tích thị trường.
Ông Thành cho biết nhiều trường đã phải phỏng vấn trực tiếp học viên để kiểm tra mức độ hiểu bài, nhằm đối phó việc sử dụng AI làm khóa luận và bài tập.
Cơ quan thẩm tra Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đánh giá quy định gắn nhãn sản phẩm AI là biện pháp đảm bảo trách nhiệm đạo đức và pháp lý, xây dựng lòng tin trong kỷ nguyên AI. Tuy nhiên, cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế để phù hợp điều kiện Việt Nam.
Với các thiết bị phần cứng có tích hợp AI như tủ lạnh, tivi, máy giặt…, cơ quan thẩm tra đề nghị cân nhắc sử dụng watermark vô hình nhằm giảm chi phí nhưng vẫn đảm bảo truy xuất, quản lý.
Một số ý kiến đề nghị chuyển gắn nhãn từ bắt buộc sang khuyến khích, kết hợp hướng dẫn kỹ thuật và tăng cường truyền thông để tránh hiểu lầm “không có nhãn là không phải sản phẩm AI”.
