Ngôi chùa cổ thuộc cụm Di tích Quốc gia đặc biệt nằm tại trung tâm vùng thương cảng sầm uất bậc nhất một thời, chuẩn bị cung nghinh xá lợi Đức Phật, cách Hà Nội chỉ hơn 60km
Trải qua bao biến thiên của lịch sử, ngôi cổ tự này nhiều lần được trùng tu, song vẫn giữ được vẻ uy nghiêm và đặc trưng kiến trúc hiếm có.
Chùa Chuông (tên chữ là Kim Chung Tự) tọa lạc trên thế đất linh thiêng với mặt chính quay về hướng Nam, thuộc khu phố Chùa Chuông, phường Hiến Nam, thành phố Hưng Yên. Là một trong những ngôi chùa cổ tiêu biểu của quần thể di tích Phố Hiến, chùa Chuông từ lâu đã được mệnh danh là "danh lam cổ tích", gắn liền với thời kỳ vàng son của Phố Hiến – đô thị sầm uất bậc nhất miền Bắc thế kỷ XVI - XVII, được ca tụng qua câu truyền tụng “Thứ nhất Kinh Kỳ, thứ nhì Phố Hiến”.
Chùa Chuông được khởi dựng từ thời Lê (thế kỷ 15) và trải nhiều lần trùng tu, tôn tạo về sau nhưng vẫn giữ được nét kiến trúc nghệ thuật thời Hậu Lê (thế kỷ 17). Trong “Hưng Yên tỉnh nhất thống chí” của Trịnh Như Tấu có ghi “Chùa Chuông - phố Hiến nổi tiếng danh lam”.
Tên gọi chùa Chuông gắn liền với một truyền thuyết thiêng liêng: vào một năm xảy ra trận đại hồng thủy, một quả chuông vàng lớn theo dòng nước trôi dạt khắp nơi, không ai kéo lên được. Khi trôi đến bãi sông làng Nhân Dục, quả chuông kỳ lạ ấy được các tăng ni và dân làng trang nghiêm rước vào ngôi chùa nhỏ. Mỗi hồi chuông vang vọng ngân xa, âm thanh trong trẻo lan tỏa hàng vạn dặm, khiến lòng người an yên, tĩnh tại. Tuy nhiên, báu vật ấy sau này đã bị giấu đi để tránh sự dòm ngó của kẻ ngoại bang. Dân làng cho rằng chuông đã hóa thân trở về với đất mẹ. Để tưởng nhớ báu vật linh thiêng một thời, chùa được đặt tên là Kim Chung Tự – chùa Chuông Vàng.
Trải qua bao biến thiên lịch sử, chùa Chuông nhiều lần được trùng tu, song vẫn giữ được vẻ uy nghiêm và đặc trưng kiến trúc hiếm có. Không dập khuôn theo mô thức truyền thống như chữ Tam, chữ Đinh hay nội Công ngoại Quốc, chùa Chuông chọn lối kiến trúc “Nội Công ngoại Quốc liên hoàn”, kết hợp hài hòa với thế “Tứ thủy quy đường” – thế đất tụ linh khí. Các công trình như Tam quan, Tiền đường, Thượng điện, hành lang, nhà Tổ, nhà Mẫu, nhà thờ Đức vua Thần Nông đều được sắp đặt cân xứng, đăng đối, tạo nên tổng thể hài hòa, đậm dấu ấn mỹ thuật thời Hậu Lê và Nguyễn.
Chùa còn lưu giữ kho tàng cổ vật quý giá như chuông đồng, khánh đá, các bức đại tự, câu đối cổ… đặc biệt là cây hương đá (Thạch Thiên Đài) có niên đại Chính Hòa 23 (1702) và tấm bia đá dựng năm Vĩnh Thịnh 7 (1711) – văn bia ca ngợi chùa là chốn linh thiêng, ghi danh những người có công đức tu tạo trong thời kỳ Phố Hiến thịnh đạt. Điểm nhấn đặc sắc nơi đây chính là hệ thống tượng Phật phong phú, tinh xảo: Thập Bát La Hán, Thập Điện Diêm Vương, Tứ Trấn, Bát Bộ Kim Cương – mỗi pho tượng là một tác phẩm nghệ thuật sống động, thể hiện tài hoa của các nghệ nhân xưa, đồng thời là nguồn sử liệu quý báu cho công cuộc nghiên cứu văn hóa, lịch sử địa phương.
Ngày 21/01/1992, chùa Chuông được Bộ Văn hóa – Thông tin và Thể thao công nhận là di tích Kiến trúc – Nghệ thuật cấp Quốc gia. Năm 2014, nơi đây được liệt kê vào danh sách những di tích tiêu biểu trong khu di tích Phố Hiến được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng cấp quốc gia đặc biệt.
Đặc biệt, mới đây, theo công văn của Hội đồng trị sự - Giáo hội Phật giáo Việt Nam gửi Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Ban Tôn giáo Chính Phủ về việc xin bổ sung địa điểm tôn trí xá lợi Đức Phật - bảo vật Quốc gia Ấn Độ. Chùa Chuông đã vinh dự được chọn làm một trong những điểm dừng chân trong hành trình cung nghinh xá lợi Đức Phật tại Việt Nam từ ngày 28/5 đến 29/5.
Sự kiện thiêng liêng này không chỉ khẳng định vị thế tâm linh quan trọng của Kim Chung Tự mà còn lan tỏa tinh thần từ bi, trí tuệ và hòa bình đến đông đảo nhân dân và Phật tử gần xa. Xá lợi Phật được rước về an vị tại chùa là biểu tượng của sự giác ngộ, mang lại nguồn năng lượng linh thiêng, an lạc, tạo nên không khí thiêng liêng và thành kính trong lòng người chiêm bái.
Bất ngờ phát hiện quả đạn M79 trong khuôn viên khu Di tích Quốc gia đặc biệt đông du khách tham quan
