Ngôi làng 'không ngủ' chỉ rộng 22ha nhưng có 1.000 công ty, từng là ‘mỏ vàng’ thương mại điện tử bỗng hóa ‘thị trấn ma’ vì cuộc chiến giá cả

Nhìn bên ngoài, Beixiazhu dường như chẳng khác gì một ngôi làng bình thường của Trung Quốc. Thế nhưng, trong nhiều năm, nơi đây lại được mệnh danh là "ngôi làng không ngủ", khi bất cứ ngày hay đêm thì các tuyến đường trong làng đều ùn tắc xe chất đầy hàng hóa.

Trên diện tích chỉ vỏn vẹn 22ha, với dân số khoảng 13.000 người, Beixiazhu đã tập trung tới 1.000 công ty thương mại điện tử, 40 chi nhánh của các công ty chuyển phát nhanh và hàng nghìn người làm nghề livestream. Điều này biến ngôi làng trở thành một "miền đất hứa" thu hút những thương nhân đầy tham vọng, mơ ước làm giàu nhanh chóng từ thương mại điện tử. Tuy nhiên khi sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt, họ bị đẩy ra khỏi thị trường nhanh chóng như khi họ đến.

Thời hoàng kim

Cơn sốt livestream tại Beixiazhu, ngôi làng ngoại ô Nghĩa Ô - thủ phủ thương mại điện tử của Trung Quốc, bắt đầu bùng nổ vào khoảng năm 2019, cùng với sự trỗi dậy của các nền tảng video ngắn như Kuaishou và Douyin. Với tiềm năng hứa hẹn danh tiếng và giàu sang, Beixiazhu trở thành điểm đến lý tưởng cho những ai muốn thử vận may với ngành công nghiệp mới nổi này.

Ngày nay, dấu tích của thời kỳ hoàng kim vẫn còn in đậm trên những ngôi nhà từng là "đại bản doanh" của các nhà bán hàng livestream. 99 ngôi nhà với những biển quảng cáo rực rỡ về "chuỗi cung ứng siêu cấp" và "sản phẩm bán chạy qua livestream" vẫn còn đó, như một chứng nhân cho một thời kỳ sôi động. Trên một bức tường cũ kỹ, khẩu hiệu phai mờ vẫn có thể đọc được: “Không có ước mơ, sao đến Nghĩa Ô?”

Nhưng đám đông nhộn nhịp đã biến mất. Các chủ cửa hàng, từng hối hả đóng gói đơn hàng, giờ đây chậm lại.

Một chủ doanh nghiệp chỉ vào con đường nhỏ bên ngoài cửa hàng, kể rằng nơi này từng chật kín xe cộ và những người phát trực tiếp. Nếu một sản phẩm trở nên nổi tiếng, mọi người sẽ lao vào bán với giá thấp hơn để vượt qua nhau. Cuối cùng, tất cả không còn ai kiếm được tiền và mọi thứ sụp đổ.

Kiểu cạnh tranh khốc liệt đó được gọi là "juan" - một từ đã ăn sâu vào văn hóa kinh doanh ở Trung Quốc trong những năm gần đây. Bắt nguồn từ thuật ngữ tiếng Trung có nghĩa là "sự thoái hóa", juan mô tả một xã hội hoặc ngành ngành công nghiệp bị cuốn vào cuộc đua không ngừng nghỉ nhưng không thực sự phát triển, khi mọi người hạ bệ lẫn nhau bằng giảm giá cho đến khi cạn kiệt mọi nguồn lực.

Cuối tháng trước, Chính phủ Trung Quốc đã đột ngột thay đổi chính sách kinh tế vì sự cạnh tranh quá mức đe dọa phá vỡ mục tiêu nâng cấp chuỗi cung ứng của đất nước. Sự kiện này diễn ra sau khi giới lãnh đạo cấp cao của quốc gia này tuyên bố rõ ràng rằng nên tránh cạnh tranh "theo kiểu thoái hóa".

Sự sụp đổ của Beixiazhu là một lời cảnh báo cho ngành thương mại điện tử Trung Quốc, vốn đã rơi vào cuộc chiến giá cả khốc liệt từ năm ngoái trong bối cảnh nền kinh tế suy thoái sau đại dịch và nhu cầu tiêu dùng trong nước trì trệ.

Các “ông lớn” trong ngành, từ Douyin đến Taobao và Tmall của Alibaba, đã điều chỉnh thuật toán đề xuất để ưu tiên giá cả. Nền tảng mua sắm JD.com cũng phát động một chiến dịch trợ cấp lớn và tăng gấp đôi quy mô nền tảng mua sắm giá rẻ của mình.

PDD Holdings, công ty điều hành Pinduoduo và nền tảng quốc tế Temu, đã tận dụng sự sụt giảm tiêu dùng ở Trung Quốc để thu hút nhiều khách hàng hơn, dẫn đến mức tăng trưởng đáng kinh ngạc 90% về cả lợi nhuận và doanh thu vào năm 2023.

Cuộc đua giảm giá

Tại Nghĩa Ô, cuộc chiến giảm giá diễn ra vô cùng khốc liệt.

Chỉ cách làng Beixiazhu 10 phút lái xe, chợ thương mại quốc tế Nghĩa Ô được biết đến là trung tâm bán buôn các mặt hàng sản xuất nhỏ lớn nhất thế giới. Với diện tích 6,4 triệu m2 (69 triệu feet vuông) trải dài trên năm quận lớn, chợ Nghĩa ô được ví như một mê cung gồm những con hẻm giao nhau với khoảng 75.000 gian hàng.

Theo số liệu chính thức, có khoảng 2,1 triệu mặt hàng được bán ở đó. Địa điểm này quan trọng đối với nền kinh tế Trung Quốc đến mức Chủ tịch Tập Cận Bình đã đến thăm nơi này vào năm ngoái như một phần trong chuyến thị sát Chiết Giang.

Trong năm 2023, xuất khẩu của Nghĩa Ô tăng 16% so với cùng kỳ, đạt hơn 500 tỷ NDT (khoảng 71,2 tỷ USD), trong đó thương mại điện tử xuyên biên giới đóng góp khoảng 121 tỷ NDT (khoảng 17,2 tỷ USD).

Trong khi hoạt động kinh doanh tại chợ vẫn nhộn nhịp, nhiều thương nhân nhỏ lẻ cho biết họ ngày càng khó kiếm lời. "Sự biến đổi đã diễn ra quá nhanh trong ngành của chúng tôi, dẫn đến một số hoạt động không lành mạnh", Huang Qianqian, một thương nhân ở Nghĩa Ô, chia sẻ. Nguồn cung quá nhiều nhưng sức mua lại yếu là vấn đề chính, cô nói thêm.

Ở đầu chuỗi cung ứng, các nhà sản xuất cũng đối mặt với biên lợi nhuận mỏng manh. "Trước đây, chỉ cần vài đơn hàng lớn là chúng tôi có thể kiếm lời", Zhang Jianhong, chủ một nhà máy sản xuất quần áo và gian hàng bán tất tại chợ Nghĩa Ô, cho biết. Tuy nhiên, chi phí thuê mặt bằng và nhân công tăng cao khiến lợi nhuận giảm từ 40% xuống còn 10%.

Tình trạng "juan" dường như sẽ không sớm biến mất. "Nhu cầu tiêu dùng của Trung Quốc vẫn yếu, với những lo ngại về giảm phát," Kenny Ng Lai-yin, chiến lược gia tại Everbright Securities International, nhận xét.

Theo dữ liệu từ Cục Thống kê Quốc gia, doanh số bán lẻ của Trung Quốc, một chỉ báo về hoạt động tiêu dùng, vẫn chậm chạp, chỉ tăng 2,1% so với cùng kỳ năm ngoái vào tháng 8, một tháng thường được hưởng lợi từ hoạt động du lịch cao điểm vào mùa hè. Doanh số bán hàng trực tuyến tăng nhẹ dưới 1%, trong khi chỉ số giá tiêu dùng chỉ tăng 0,6%, ám chỉ áp lực giảm phát.

Thách thức kinh tế

Đơn vị thương mại điện tử cốt lõi của Alibaba, Taobao và Tmall Group, đã công bố mức tăng trưởng doanh thu khiêm tốn 0,85% so với cùng kỳ năm ngoái trong nửa đầu năm nay, ngay cả khi khối lượng đơn hàng và giá trị hàng hóa gộp của doanh nghiệp thương mại điện tử trong nước đều đạt mức tăng trưởng gần hai chữ số so với năm ngoái.

PDD, công ty báo cáo doanh thu tăng gấp đôi và lợi nhuận tăng gần 183% so với cùng kỳ năm trước trong 6 tháng đầu năm, đã chứng kiến cổ phiếu của mình giảm 25% chỉ trong một ngày sau khi công ty cảnh báo về tình hình bất ổn và áp lực giảm lợi nhuận trong bối cảnh cạnh tranh gia tăng.

Ông Ng của Everbright cho biết: "Khối lượng giao dịch trên các nền tảng thương mại điện tử lớn vẫn mạnh mẽ, nhưng lợi nhuận đang chịu áp lực, điều này cho thấy cả người bán và nền tảng đều sẵn sàng hy sinh lợi nhuận ngắn hạn để đạt được lợi nhuận dài hạn".

Theo lời cảnh báo của Bắc Kinh về sự thoái hóa, các nền tảng thương mại điện tử đã cố gắng chuyển hướng khỏi việc chỉ cạnh tranh về giá.

Alibaba và ByteDance đã bắt đầu đưa sản phẩm giá thấp xuống khỏi gợi ý hàng đầu trong hệ thống đề xuất của mình. Wei Wenwen, chủ tịch mảng kinh doanh thương mại điện tử của Douyin, cho biết trong một cuộc họp nội bộ vào tháng 7 rằng nền tảng này sẽ không "chỉ theo đuổi mức giá thấp tuyệt đối".

Kể từ tháng 9, Tmall của Alibaba đã miễn phí dịch vụ phần mềm hàng năm, trước đây dao động từ 30.000-60.000 NDT (4.200-8.500 USD). Trong khi đó, Pinduoduo cam kết miễn 10 tỷ nhân dân tệ (1,4 tỷ USD) phí giao dịch cho các thương gia "chất lượng cao", đồng thời giảm phí dịch vụ công nghệ và tiền gửi và xóa bỏ chi phí hậu cần.

Về lâu dài, sự cạnh tranh trong ngành sẽ ngày càng tập trung vào các yếu tố như chất lượng sản phẩm, dịch vụ và cơ sở hạ tầng hỗ trợ, ông Ng cho biết.

Trước kỳ nghỉ lễ quốc khánh kéo dài một tuần của Trung Quốc bắt đầu vào ngày 1/10, Bắc Kinh đã công bố một gói kích thích táo bạo nhằm phục hồi tăng trưởng kinh tế. Gói này bao gồm các biện pháp giảm chi phí vay và thúc đẩy thị trường nhà ở đang gặp khó khăn, được thiết kế để thúc đẩy tiêu dùng và đầu tư.

Theo ông Ng, kế hoạch kích thích kinh tế dự kiến sẽ có tác động lớn hơn vào năm tới vì chính phủ cần thời gian để thực hiện các chính sách.

Tin tốt có thể đã đến quá muộn đối với nhiều doanh nghiệp ở Beixiazhu. Ở đó, nhiều thương gia đã chuyển đi và một phần khu vực xung quanh làng đang được lên kế hoạch phá dỡ. Một chủ cửa hàng đồ ăn nhẹ cho biết ngày càng ít người ở lại. Ông dự định sẽ rời đi vào tháng tới.

Tuy nhiên, một số người khác lại thích nhìn vào mặt tích cực.

“Tôi cảm thấy rằng ở Nghĩa Ô, sự lạc quan đang chiếm ưu thế”, Huang, một thương gia ở Nghĩa Ô chuyên bán hàng cho người mua sắm Đông Nam Á, cho biết. “Có sự tự tin rằng vẫn có thể kiếm được tiền. Sự không chắc chắn chỉ là một phần của trò chơi, như thường lệ”.

Theo SCMP

>> 'Sóng thần' đầu tư FDI từ Trung Quốc càn quét khắp thế giới