Người Việt Nam đầu tiên giành huy chương Vàng Olympic Toán quốc tế: 17 tuổi đã đạt thành tích khủng, từ bỏ mức lương nghìn đô về nước cống hiến

Đầu tháng 2/1974, Bộ Giáo dục Cộng hòa Dân chủ Đức chính thức mời Bộ Giáo dục nước ta cử đoàn tham gia Olympic Toán quốc tế (IMO) lần thứ 16, được tổ chức tại Berlin vào hè năm 1974.

Đây cũng là năm đầu tiên Việt Nam tham dự Olympic Toán quốc tế. Năm đó, đoàn Việt Nam có 5 thí sinh tham dự gồm Đặng Hoàng Trung, Hoàng Lê Minh, Tạ Hồng Quảng, Nguyễn Quốc Thắng và Vũ Đình Hòa. Trong 5 thí sinh này thì 4 thí sinh có huy chương, trong đó Hoàng Lê Minh có kết quả cao nhất, đoạt huy chương Vàng.

Hoàng Lê Minh sinh năm 1957 tại Hà Nội trong một gia đình tri thức nổi tiếng. Bố ông chính là ông Hoàng Xuân Tùy, nguyên Thứ trưởng Bộ Đại học, Hiệu trưởng Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội năm 1961-1966. Thuở nhỏ, Hoàng Lê Minh từng được hướng vào Nhạc viện vì có mẹ và chị gái làm trong đoàn ca nhạc của Đài Tiếng nói Việt Nam.

Tuy nhiên đến năm 1970, ông Hoàng Xuân Tùy đã cho con trai theo học lớp Toán của thầy Tôn Thân. Chính quyết định này đã thay đổi cuộc đời chàng trai trẻ. Sau vài tuần học, dưới sự giảng dạy của thầy giáo, Hoàng Lê Minh dần say mê môn Toán.

Sau khi tốt nghiệp lớp Toán ở trường Trưng Vương, ông thi khối chuyên toán, Đại học Quốc gia Hà Nội. Năm 1972, vì điều kiện chiến tranh, Hoàng Lê Minh và các bạn trong lớp sơ tán lên huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. Đó là những ngày thật sự khó khăn, ông và các bạn trong lớp học nhờ nhà dân, trong đình chùa, cơm chỉ có cơm độn và rau rừng. Được ai cho cuốn sách nào, dù là sách nước ngoài, ông và mọi người đều nâng niu trân trọng, mượn từ điển dịch sách vì lúc đó chưa ai được học ngoại ngữ...

Năm 1974, Hoàng Lê Minh 17 tuổi, được chọn vào đội tuyển đi thi Olympic Toán quốc tế tại Đức. Chàng trai trẻ đã mang về tấm huy chương Vàng đầu tiên cho Việt Nam. Năm đó, ông đạt 38/40 điểm, xếp thứ 9 toàn đoàn.

"Lần đầu tiên đoàn thi toán của Việt Nam tham gia Olympic, mà đạt nhiều huy chương, thành tích vượt xa cả nước phát triển như Mỹ. Tôi thấy tự hào vì Việt Nam không hề kém các bạn bè năm châu. Chính điều này tạo hiệu ứng tích cực trong ngành giáo dục thi đua học tập suốt thời gian dài", ông từng chia sẻ trên Báo VnExpress.

Chiếc huy chương vàng mà Hoàng Lê Minh mang về đã mở đầu một thời kỳ huy hoàng của toán học Việt Nam trong các kỳ thi Olympic quốc tế. Một trong những đỉnh cao sau này được lập nên bởi Lê Bá Khánh Trình, người vừa giành huy chương vàng vừa giành giải đặc biệt của mùa thi năm 1979.

Sau khi đạt Huy chương Vàng, Hoàng Lê Minh sang Liên Xô học tại Trường Đại học Tổng hợp Lomonosov. Tại đây, ông làm nghiên cứu sinh và tham gia công tác với nhiều viện nghiên cứu nổi tiếng của Pháp, Anh, Italia. Trong thời gian ở Liên Xô, Hoàng Lê Minh đạt được nhiều thành tích.

Thời điểm năm 1987, mức lương của Hoàng Lê Minh ở nước ngoài đã là 2.000 USD/tháng. Tuy nhiên, ông quyết định bỏ lại tất cả, về Việt Nam vì "gia đình cần tôi, học trò cần tôi, đất nước cũng cần tôi chung tay góp công sức và trí tuệ".

Trở về nước, Hoàng Lê Minh trở thành giảng viên khoa toán, Đại học Tổng hợp TP. HCM. Năm 2000, ông tham gia nhóm nghiên cứu công tác giúp UBND TP. HCM xây dựng Khu Công viên Phần mềm Quang Trung.

Năm 2001, ông tham gia xây dựng Dự án Khu công nghệ phần mềm Đại học Quốc gia TP. HCM, rồi được cử làm Giám đốc khu công nghệ phần mềm này. Ông còn giữ cương vị Phó Giám đốc Sở Bưu chính Viễn thông TP. HCM. Đến năm 2008, ông chuyển ra Hà Nội làm Viện trưởng Viện Công nghiệp phần mềm và nội dung số Việt Nam.

>> Thần đồng 12 tuổi đã đỗ đại học, trở thành Tiến sĩ ở tuổi 19, là hội viên của tổ chức dành cho những người có chỉ số IQ cao nhất thế giới