Nhà máy luyện nhôm lớn sắp đóng cửa khiến 37.000 người thất nghiệp, thổi bay 1/3 kim ngạch xuất khẩu của 1 quốc gia

Nguy cơ South32 (Australia) đóng cửa nhà máy luyện nhôm tại Mozambique – cơ sở lớn thứ 2 ở Nam bán cầu – có thể khiến khoảng 37.000 việc làm bị ảnh hưởng và làm mất gần 1/3 kim ngạch xuất khẩu của quốc gia này, theo cảnh báo từ một hiệp hội doanh nghiệp địa phương.

Trong tháng này, South32 cho biết nhà máy Mozal gần thủ đô Maputo có thể phải ngừng hoạt động vào tháng 3 năm sau, khi hợp đồng mua điện hết hạn, do công ty không đạt được thỏa thuận mới.

Việc chấm dứt đột ngột hợp đồng với khoảng 20 nhà cung cấp địa phương đã khiến 1.000 việc làm bị ảnh hưởng, theo Liên đoàn các Hiệp hội kinh tế Mozambique (CTA).

Nhà máy luyện nhôm Mozal. Ảnh: South32

CTA gọi kế hoạch đóng cửa là “không thể chấp nhận”, nhấn mạnh nó sẽ giáng thêm đòn nặng nề vào nền kinh tế vốn đang chao đảo vì các cuộc biểu tình hậu bầu cử kéo dài nhiều tháng và gây ra khoản lỗ 372 triệu USD cho South32.

Tranh chấp xoay quanh thỏa thuận cung cấp điện ba bên. Nhà máy thủy điện Cahora Bassa của Mozambique bán điện cho Eskom Holdings của Nam Phi, đơn vị sau đó cung cấp điện cho nhà máy Mozal.

Cahora Bassa bán điện cho Eskom với giá khoảng 0,06 USD/kWh, trong khi phía Mozal chỉ đề xuất trả tối đa 0,038 USD/kWh, theo tài liệu được quan chức Mozambique xác nhận. Tài liệu này cho rằng đề xuất trên có thể làm suy yếu dòng tiền và gia tăng rủi ro cho Cahora Bassa.

Ngoài ra, báo cáo cũng chỉ ra rằng Mozal đóng góp rất hạn chế cho ngân sách quốc gia, chỉ nộp 1% tiền bản quyền và không phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp. Trong năm tài chính 2024, báo cáo minh bạch thuế của South32 cho thấy công ty nộp 7 triệu USD tiền bản quyền và 6 triệu USD cổ tức cho nhà Nước.

Dù vậy, CTA kêu gọi Chính phủ xem xét giảm giá điện cho Mozal với điều kiện công ty phải dành 40% sản lượng cho các doanh nghiệp trong nước chế biến và mở rộng “đáng kể” số lượng nhà cung cấp địa phương.