Những nhà tư sản yêu nước nổi tiếng trong lịch sử: Người hiến hơn 5.000 lượng vàng, người góp công in đồng tiền đầu tiên của nước Việt Nam Độc lập
Không chỉ phát triển kinh tế, những nhà tư sản này còn có đóng góp lớn cho cách mạng nước nhà.
Trịnh Văn Bô - Hoàng Thị Minh Hồ
Nhắc đến những tư sản yêu nước thì chắc chắn phải gọi tên vợ chồng ông Trịnh Văn Bô. Ông sinh ra trong một gia đình có 3 người con tại làng Bãi, Cao Viên, Thanh Oai, Hà Tây cũ. Cha của ông là doanh nhân thành đạt đầu thế kỷ XX Trịnh Phúc Lợi.
Ông Trịnh Văn Bô kết hôn với bà Hoàng Thị Minh Hồ, con gái của cụ Hoàng Đạo Phương, một trong những thương gia giàu có bậc nhất ở Hà Nội thời đó.
Vợ chồng ông Bô, bà Hồ quản lý hiệu buôn vải sợi Phúc Lợi đặt ở căn nhà 48 phố Hàng Ngang. Triết lý kinh doanh của ông Bô rất rõ ràng, ông buôn được 10 đồng, giữ lại 7 còn lại giúp cho người nghèo và làm việc phúc đức.
Sau này, tầng 2 của hiệu buôn chính là nơi trú của các cán bộ lãnh đạo cách mạng cấp cao từ chiến khu về Hà Nội trước năm 1945. Và cũng chính tại căn nhà này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khởi thảo và hoàn thành bản Tuyên ngôn độc lập lịch sử, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Thời điểm Chính phủ lâm thời thành lập gặp nhiều khó khăn tài chính, Kho bạc Trung ương lúc đó đối mặt với khoản nợ ngắn hạn phải thanh toán trong khi ngân khố không có quá nhiều tiền, trước sáng kiến thành lập Quỹ Độc lập và Tuần lễ vàng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, gia đình ông Trịnh Văn Bô đã ủng hộ tới 5.147 lượng vàng, tương đương 2 triệu đồng Đông Dương cho Chính phủ.
Bên cạnh đó, ông còn vận động giới công thương và các tầng lớp nhân dân quyên góp được 20 triệu đồng Đông Dương và 370kg vàng ủng hộ Chính phủ.
Sau này, hai vợ chồng ông Trịnh Văn Bô và bà Hoàng Thị Minh Hồ đều được trao Huân chương Độc lập hạng Nhất; được truy tặng danh hiệu Doanh nhân Việt Nam tiêu biểu.
Năm 2014, Bộ Tài chính biên soạn cuốn Doanh nhân Trịnh Văn Bô và những cống hiến cho nền tài chính Việt Nam, nhằm vinh danh những công lao, đóng góp của gia đình với Đảng, Nhà nước và ngành tài chính.
Vào ngày 14/3/2019, TP. Hà Nội chính thức gắn biển phố mang tên nhà tư sản Trịnh Văn Bô.
Ngô Tử Hạ
Ngô Tử Hạ (1882-1973) quê ở Ninh Bình. Ông lớn lên theo học trong nhà dòng và rất giỏi tiếng Pháp.
Năm 17 tuổi, Ngô Tử Hạ lên Hà Nội lập nghiệp, làm thợ cho nhà in IDEO của Pháp. Kinh tế ổn định, ông xây dựng gia đình với một cô gái Hà Thành. Biết cách làm ăn, lại được sự giúp đỡ từ gia đình, sự nghiệp của ông phát triển rực rỡ. Không lâu sau, ông trở thành người nổi tiếng nhất Đông Dương trong lĩnh vực in ấn.
Đầu năm 1945 ông tham gia Mặt trận Việt Minh. Thời điểm này, các nhà in của ông đều được sử dụng để in sách báo, tài liệu tuyên truyền cổ động, truyền đơn của Việt Minh, Lệnh Tổng khởi nghĩa của Ủy ban dân tộc giải phóng, in Tuyên ngôn Độc Lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Đặc biệt, nhà in của ông cũng chính là nơi in những tờ giấy bạc đầu tiên của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mà người dân quen gọi là “Giấy bạc Cụ Hồ”.
Sau này, ông tham gia thành lập Hội truyền bá chữ quốc ngữ và là thành viên của Ban Vận động phong trào bình dân học vụ do Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động. Cũng trong giai đoạn này, một lượng lớn sách phục vụ phong trào bình dân học vụ được in tại nhà in của ông.
Năm 1960, gia đình ông làm đơn xin hiến cho Chính phủ toàn bộ bất động sản mà gia đình đang sở hữu, chỉ giữ lại 200m2 để làm chỗ ở và nơi thờ tự. Theo bản kê khai ngày 29/7/1960 về nhà đất hiến cho Nhà nước gồm: Nhà 24-48 Lý Quốc Sư, nhà 2/12 Ngõ Huyện, biệt thự 60 Nguyễn Du, số nhà 8 Lý Quốc Sư, nhà số 4 ngõ 338 Thịnh Yên, nhà số 31 Hàng Bông.
Bạch Thái Bưởi
Ông Bạch Thái Bưởi (1874-1932) là “ông vua tàu thủy Việt” và cũng là một trong “tứ đại gia” của Việt Nam thời bấy giờ. Ông sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo, là người họ Đỗ ở Thanh Trì. Cha mất sớm, ông phụ mẹ mưu sinh từ nhỏ.
Bạch Thái Bưởi rất thông minh, lanh lợi nên được nhà phú hào họ Bạch nhận làm con nuôi và từ đó, ông lấy họ Bạch. Khi vào ở trong nhà họ Bạch, ông được nuôi ăn học đầy đủ nên am tường tiếng ta lẫn tiếng Tây. Cùng từ đây, ông bộc lộ rõ thiên phú về kinh doanh.
Trong chuyến đi sang Pháp dự hội chợ Bordeaux ông như được mở mang tầm mắt, khi bước chân lên tàu rời Pháp để về lại quê hương, chàng trai 20 tuổi Bạch Thái Bưởi đã nung nấu nhiều ý tưởng làm giàu.
Thời điểm người Pháp bắt đầu cuộc khai thác thuộc địa, mở mang đường sá, xây dựng cầu cống tại Việt Nam, Bạch Thái Bưởi nhanh chóng nắm bắt cơ hội. Ông trở thành đối tác cung cấp nguyên liệu cho dự án xây dựng tuyến đường sắt lớn nhất Đông Dương lúc bấy giờ. Khởi đầu là cung cấp vật liệu để người Pháp xây cây cầu dài 3.500m nối Hà Nội với Gia Lâm (cầu Long Biên ngày nay).
Năm 1902, cầu được khánh thành cũng là lúc ông đã có số vốn đáng kể để có thể bung ra làm lớn hơn. Có tiền, ông bỏ ra mua hãng cầm đồ ở Nam Định, mở hiệu cơm Tây ở Thanh Hóa, đại lý rượu ở Thái Bình và cùng lúc làm cai thầu thuế cho các chợ trải dài từ miền Bắc vào đến miền Trung.
Năm 1909, ông lập Công ty Hàng hải Bạch Thái Bưởi. Công ty ban đầu thuê 3 chiếc tàu Phi Phụng, Phi Long và Bái Tử Long để kinh doanh vận tải đường thủy trên hai tuyến Nam Định-Bến Thủy (Nghệ An) và Nam Định-Hà Nội.
Từ chỗ đi thuê tàu, sau 10 năm khai thác 2 tuyến tàu thủy nội địa này, công ty của ông đã sở hữu gần 30 tàu lớn bé và sà lan chạy hầu hết các tuyến sông nước miền Bắc, chạy trên 17 tuyến hàng hải trong và ngoài nước, chạy đến Hồng Kông, Nhật Bản, Philippines, Trung Quốc đại lục, Singapore…
Ngày 7/9/1919, Công ty Hàng hải Bạch Thái Bưởi cho hạ thủy tại Cửa Cấm (Hải Phòng) chiếc tàu Bình Chuẩn do người Việt thiết kế, đóng toàn bộ. Tàu dài đến 42m, trọng tải 600 tấn, động cơ 400 mã lực, cập cảng Sài Gòn hơn 1 năm sau đó, ngày 17/9/1920.
Nhà tư sản Bạch Thái Bưởi nổi tiếng luôn hướng về nguồn cội, từng có lần lên tiếng bênh vực cho quyền lợi của người dân tại một hội nghị kinh tế lý tài, ông Bạch Thái Bưởi đã bị Toàn quyền René Robin đe dọa: “Nơi nào có Robin thì không có Bạch Thái Bưởi”. Không chút nao núng, ông đáp lại: “Nước này còn Bạch Thái Bưởi thì không còn Robin”.
Ông được người đời biết đến là nhà tư sản dân tộc, một doanh nhân giàu ý chí tự cường, một thương gia lớn và khởi xướng phong trào "người Việt dùng hàng Việt", là tấm gương lớn để các thế hệ doanh nhân sau này học hỏi.
* Thông tin trong bài được tham khảo từ:
1. Nhà đại tư sản Thiên Chúa giáo Ngô Tử Hạ - bậc nhân sĩ lớn (Báo Đại biểu Nhân dân)
2. Bạch Thái Bưởi, doanh nhân khởi xướng phong trào người Việt dùng hàng Việt 100 năm trước (Trung tâm lưu trữ quốc gia)
3. Những doanh nhân yêu nước ‘đời đầu’ (Vietnam.vn)
