PGS.TS Trần Đình Thiên: Kinh tế Việt Nam cần tìm động lực mới thay vì chỉ dựa vào 'mặt đất'

'Cơ trong nguy' và vai trò M&A

Ngày 20/9, tại Tọa đàm M&A Bất động sản tháng 9/2025 với chủ đề “Định vị lại M&A bất động sản trong giai đoạn tái cấu trúc thị trường”, PGS.TS Trần Đình Thiên – thành viên Tổ tư vấn Kinh tế của Thủ tướng, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, đã đưa ra nhiều góc nhìn sâu sắc về bối cảnh kinh tế và cơ hội M&A.

Ông cho rằng, giai đoạn hiện nay của Việt Nam là một “tình thế đặc biệt”, vừa đầy khó khăn, vừa mở ra cơ hội hiếm có để nền kinh tế trỗi dậy, nếu chúng ta dám nhìn thẳng vào sự thật và mạnh dạn cải cách thể chế.

Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, thế giới hiện nay rơi vào vòng xoáy bất ổn, bất thường, song Việt Nam lại đang tỏa sáng với sức hấp dẫn quốc tế đặc biệt.

“Việt Nam là một nền kinh tế mở cửa gần như rộng nhất thế giới, thực lực còn yếu, sức cạnh tranh chưa cao, nhất là khu vực kinh tế nội địa. Vậy mà giữa bão tố toàn cầu, chúng ta lại trở thành hiện tượng, một ngôi sao sáng thu hút niềm tin quốc tế. Đây là điều rất lạ và chưa được lý giải đến tận cùng”, ông nhấn mạnh.

Niềm tin đó, theo ông, đến từ một yếu tố cốt lõi: Dám chỉ thẳng vào “điểm nghẽn của điểm nghẽn” chính là thể chế. Khi lãnh đạo đất nước thừa nhận rõ điều này, doanh nghiệp và xã hội có thêm động lực, dù trong bối cảnh khó khăn nhất.

Tuy nhiên, ông Thiên cũng chỉ ra, sau nhiều năm dịch bệnh và nợ nần, chưa bao giờ doanh nghiệp Việt Nam lại khó khăn như hiện nay. “Càng lớn lên, họ lại càng khó”, ông nhận định.

Khó khăn chính là cơ hội của M&A: Với doanh nghiệp yếu kém, M&A là cơ hội thay đổi số phận, tìm đối tác để tái cấu trúc, vực dậy; Với doanh nghiệp có tiềm lực, đây là thời điểm vàng để mua bán, sáp nhập với mức giá tốt, chuẩn bị thế lực cho cuộc chơi dài hạn.

“M&A không chỉ là cộng lại, mà là cộng hưởng. Khi hai bên kết hợp, giá trị tạo ra có thể vượt xa tổng số ban đầu”, ông Thiên phân tích.

PGS.TS Trần Đình Thiên- Thành viên Tổ tư vấn Kinh tế của Thủ tướng. Ảnh minh hoạ.

'Không gian mới' cho M&A

Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, nền kinh tế Việt Nam lâu nay phát triển chủ yếu dựa trên “mặt đất”, tức là khai thác tài nguyên đất đai và bất động sản. Điều này khiến tăng trưởng bị giới hạn. Trong bối cảnh mới, cần mở rộng sang nhiều “không gian tăng trưởng” khác, vừa đa dạng hóa động lực phát triển, vừa giải quyết những điểm nghẽn hiện hữu.

Không gian ngầm: Phát triển hạ tầng dưới lòng đất để giải tỏa bế tắc trên mặt đất.

Không gian biển: Mở rộng khai thác kinh tế biển, từ bề mặt đến tầng sâu.

Không gian số: Thúc đẩy chuyển đổi số, kinh tế dữ liệu, AI, blockchain.

“Doanh nghiệp nào chuyển dịch nhanh sang những không gian này sẽ nắm lợi thế dài hạn, chuẩn bị được thế lực cho cuộc chơi lớn. Vấn đề không chỉ là nhìn thấy cơ hội, mà là phải biết tập trung sức mạnh, lựa chọn đúng không gian và cách tiếp cận để biến cơ hội thành đột phá", ông Thiên nêu quan điểm.

Một điểm nhấn khác trong phát biểu của ông Thiên là vai trò của khởi nghiệp sáng tạo. Ông nhìn nhận, khởi nghiệp không chỉ là từng cá nhân đơn lẻ “tự bơi”, mà cần một hệ sinh thái quốc gia khởi nghiệp.

Ông nhấn mạnh, M&A trong khởi nghiệp cũng rất quan trọng, các nhà đầu tư thiên thần mua lại dự án, nuôi dưỡng sáng tạo mới. Nếu Việt Nam xây dựng được môi trường quốc gia khởi nghiệp đúng nghĩa, M&A sẽ đạt tầm rất cao, thậm chí đi trước nhiều nước khác.

“Tới đây, quá trình này sẽ diễn ra cực kỳ mạnh mẽ. Ngay tại Diễn đàn Kinh tế tư nhân vừa rồi, khu vực tư nhân cũng nhấn mạnh điều này, và khi chúng tôi làm việc với Thủ tướng, tôi có chia sẻ: Có lẽ, ở Việt Nam, cần bắt đầu từ Thủ tướng để thay đổi cách đặt vấn đề về quốc gia khởi nghiệp", ông Thiên nhận định.

Người Việt có một điểm mạnh lịch sử, đó là trong hoàn cảnh khó khăn, thì bản lĩnh và sáng tạo mới bùng nổ. “Trong chiến tranh, bản lĩnh ấy tạo ra sức mạnh phi thường. Giờ đây, trong hòa bình và hội nhập, chúng ta cần biến những thách thức thể chế, những rào cản doanh nghiệp đang gặp phải thành cơ hội thể hiện trí tuệ và năng lực cạnh tranh”.

Ông cũng đề xuất Hiệp hội M&A Việt Nam cần xây dựng một “tuyên ngôn”, lấy tinh thần “khó chính là cơ hội” làm triết lý hành động, để cùng cộng đồng doanh nghiệp bứt phá.

Dẫn lại phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm về yêu cầu tăng trưởng cao, ông Thiên cho rằng Việt Nam đang đứng trước khát vọng hai chữ số trong 5 – 20 năm tới.

Ông phân tích: Thế giới chưa có quốc gia nào duy trì tăng trưởng hai chữ số liên tục suốt 10 năm, kể cả Trung Quốc hay Nhật Bản. Việt Nam tuyên bố 20 năm thì nghe có vẻ bất khả thi. Nhưng nếu nhìn đó là mục tiêu buộc phải đạt để không bị loại khỏi cuộc chơi, thì vấn đề là lựa chọn điều kiện khả thi để biến bất khả thành khả.

"Chúng ta phải mở tối đa mọi cơ hội, huy động sức mạnh thể chế, tư nhân và M&A để biến khát vọng thành hiện thực”, ông Thiên nhấn mạnh.