Đây là biểu tượng chiến thắng của quân và nhân dân Thủ đô trong chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” năm 1972.
Hồ Hữu Tiệp nằm trong làng Ngọc Hà, quận Ba Đình (Hà Nội). Hơn 50 năm trước, nơi đây đã ghi dấu tích chiến công xuất sắc của quân và dân Thủ đô trong chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không” tháng 12/1972, khi bắn rơi tại chỗ máy bay B-52.
Đơn vị bắn chiếc B-52 rơi xuống làng hoa Ngọc Hà là Tiểu đoàn 72, Trung đoàn 285 thuộc Đoàn Phòng không Hải Phòng. Ngày 22/12/1972, Tiểu đoàn 72 đang chiến đấu bảo vệ Hải Phòng thì nhận được lệnh lên tăng cường cho Hà Nội.
Sau khi bị tên lửa bắn trúng, chiếc B-52 đã nổ tung thành nhiều mảnh rơi xuống làng hoa Ngọc Hà. Phần lớn thân và cánh máy bay rơi xuống hồ Hữu Tiệp. Một phần của chiếc máy bay này rơi xuống đường Hoàng Hoa Thám, gần vườn Bách Thảo. Ảnh: Dân Việt
Ngoài ra, còn phần động cơ của chiếc máy bay B-52 lại rơi xuống một khu vườn của nhà bà Nguyễn Thị Nề ở tổ 51, phường Ngọc Hà. Vì ở vị trí tương đối kín đáo nên hai chiếc động cơ này dường như bị lãng quên.
Những ngày cuối năm 1972, số người tập trung quanh hồ Hữu Tiệp xem xác B-52 rất đông. Thân vỏ máy bay hơn 50 năm nằm trong lòng hồ, không có dấu hiệu bị hoen gỉ. Đặc biệt, đây là chiếc máy bay B-52 bị bắn rơi tại chỗ khi chưa kịp thả bom. Địa điểm máy bay rơi hiện được công nhận là di tích lịch sử.
Vài năm trước, trên thân máy bay bất ngờ mọc lên một cây lộc vừng. Mặc dù, không có nhiều đất nhưng cây phát triển khá tốt, thân cây xuyên qua cả khe hở của máy bay. Ảnh: Vietnamnet
Về phần tổ lái chiếc B-52 bị bắn rơi ngày 27/12/1972 xuống Ngọc Hà, theo tài liệu trao trả tù binh ngày 18/2/1973 tại sân bay Gia Lâm giữa ta và Mỹ, gồm 6 phi công. 4 phi công bị bắt sống, 2 phi công đã chết.
Năm 2012, UBND TP Hà Nội đã xây dựng, cải tạo, tu bổ 8 bia chứng tích lịch sử tại các địa điểm máy bay B-52 bị bắn rơi trên địa bàn thành phố nhân dịp kỷ niệm 40 năm chiến thắng "Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không"
Hồ Hữu Tiệp – địa danh trở thành di tích lịch sử này vốn có lịch sử rất lâu đời và mang trong mình nhiều ý nghĩa. Tên chữ “Hữu Tiệp” có nghĩa là “có tin chiến thắng”, một cái tên hào hùng đã gắn liền với làng hoa Ngọc Hà từ thuở xưa.
Sự kiện xác B-52 rơi giữa lòng hồ đã một lần nữa khẳng định ý chí quật cường của quân và dân ta. Và rồi, hình ảnh cô gái làng hoa Ngọc Hà năm xưa đang lấy nước tưới cho luống hoa, phía sau là xác chiếc B-52 được trưng bày trong Bảo tàng Chiến thắng B-52 đã, đang và sẽ mãi là hình ảnh đẹp, khắc họa một thời đạn bom, khói lửa - một thời hòa bình... Ảnh: Lao động Thủ đô
Ngày 17/12/1972, Tổng thống Mỹ Richard Nixon chính thức ra lệnh tiến hành cuộc tập kích đường không chiến lược vào miền Bắc nước ta với tên gọi chiến dịch “Linebacker II". Trong chiến dịch này, Mỹ đã dùng hàng loạt máy bay B-52 ném bom xuống miền Bắc suốt 12 ngày đêm, từ 18-30/12/1972. Phía ta gọi đây là chiến dịch "Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không".
Máy bay B-52 là loại máy bay ném bom chiến lược hạng nặng, được mệnh danh là "pháo đài bay". Loại máy bay chiến đấu này nổi tiếng với uy lực ném bom rải thảm và có sức tàn phá ghê gớm.
"Pháo đài bay" B-52 của Mỹ bị bộ đội phòng không không quân Việt Nam bắn rơi xuống hồ Hữu Tiệp là một trong số nhiều máy bay Mỹ sử dụng trong chiến dịch Linebacker II. Vài tuần sau khi kết thúc chiến dịch Linebacker II, Hiệp định Paris được ký kết ngày 27/1/1973, chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam.
Trải qua cuộc chiến 12 ngày đêm vào cuối tháng 12/1972, quân và dân ta đã bắn rơi tổng cộng 34 máy bay B-52. Trong đó, có 8 máy bay rơi trên địa bàn Hà Nội.
