'Pháo đài' khổng lồ 900 năm tuổi được mệnh danh 'hóa thạch sống', UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới

Thổ Lâu Phúc Kiến là một quần thể các ngôi nhà bằng đất được xây dựng hết sức độc đáo của của người Khách Gia (Hakka) và các dân tộc khác sinh sống tại các vùng núi ở phía Tây Nam tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc. Phần lớn các dãy nhà tại đây được xây dựng trong thời gian từ thế kỷ XII đến thế kỷ XX.

Trong đó tại huyện Vĩnh Định thuộc Long Nham (có khoảng 20.000 tòa thổ lâu), huyện Nam Tĩnh thuộc Chương Châu (có khoảng 15.000 tòa), ngoài ra các huyện khác như Bình Hòa, Hoa An, Chiếu An,...cũng có vài trăm tòa thổ lâu.

Tập hợp thổ lâu ở Phúc Kiến đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới vào tháng 7/2008

Cho đến nay, một số thổ lâu đã có tuổi thọ trên 600 năm. Chúng được mệnh danh là “hóa thạch sống” của kiến trúc xây dựng cổ đại ở Trung Quốc.

Tập hợp thổ lâu ở Phúc Kiến đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới vào tháng 7/2008 và thông qua tên gọi chung cho kiểu kiến trúc này là "Thổ lâu Phúc Kiến".

Kiến trúc đặc biệt có 1-0-2

Được biết, Thổ lâu Phúc Kiến được xây dựng kiên cố như những pháo đài bất khả xâm phạm. Năm 1934, một nhóm nông dân đã chiếm một thổ lâu để chống lại quân đội. Đội quân đã bắn đến 19 phát đại bác nhưng lại chỉ gây ra một vết lõm nhỏ mà thôi.

Theo National Geographic, mỗi dãy nhà Thổ Lâu sẽ có hình dạng phổ biến là tròn hoặc chữ nhật, với những bức tường có độ dày rất lớn cao từ ba đến năm tầng, bên trên cùng lợp ngói và có sức chứa có thể lên tới 800 người. Bên trong những bức tường dày này là những sảnh, nhà kho, giếng và khu vực sinh hoạt, toàn bộ cấu trúc giống như một thành phố pháo đài nhỏ.

Những bức tường được tạo bằng cách trộn đất nện với đá, tre, gỗ hoặc các vật liệu có sẵn khác để tạo thành những bức tường dày đến 1,8m. Cành cây, gỗ và tre thường được đặt sâu trong tường giúp gia cố. Kết quả là một tòa nhà lấy ánh sáng tốt, thông gió, chống gió, động đất, ấm áp về mùa đông và mát mẻ về mùa hè.

Những bức tường được tạo bằng cách trộn đất nện với đá, tre, gỗ hoặc các vật liệu có sẵn khác để tạo thành những bức tường dày đến 1,8m

Thổ lâu Phúc Kiến thường chỉ có một cổng chính được che chắn bởi bốn cánh cửa gỗ dày từ 100-130mm, được gia cố bên ngoài thêm các tấm thép. Tầng cao nhất của thổ lâu có những lỗ súng nhằm mục đích phòng thủ.

Cửa ra vào là điểm trọng yếu, thường được gia cố bằng đá và sắt, để phòng chống hỏa hoạn và sự tấn công từ bên ngoài. Khi cổng đóng là nội bất xuất, ngoại bất nhập. Vì những yếu tố trên, thổ lâu có kiến trúc kiên cố.

Ngôi làng nhỏ khép kín

Tuy nhiên, không giống vẻ kiên cố bên ngoài, những thứ diễn ra bên trong những Thổ Lâu lại vô cùng bình dị và đời thường.

Ở giữa Thổ Lâu thường là một sân trời có giếng nước gọi là sân chính. Đây là nơi thờ cúng tổ tiên và tổ chức các hoạt động cộng đồng như hiếu, hỉ. Các gia đình ở trong cùng một Thổ Lâu thường ít có sự phân biệt về mặt địa vị xã hội hay của cải.

Đặc biệt là thổ lâu có thể chịu được những trận động đất mạnh. Một điểm chung của thổ lâu là tầng một được sử dụng làm bếp ăn kiêm phòng khách, tầng hai là nơi dự trữ lương thực, phòng ngủ được bố trí từ tầng ba trở lên. Cũng từ tầng ba trở lên thổ lâu mới bắt đầu có những ô cửa sổ nhỏ để thoáng khí và là nơi để tấn công kẻ địch bên ngoài.

Đời sống bên trong những Thổ Lâu lại vô cùng bình dị và đời thường

Kang Ger-Wen, trợ lý giáo sư tại khoa Trung Quốc học thuộc Đại học Quốc gia Singapore, cho biết: “Hầu hết các khu dân cư đều có bàn thờ gia tiên và trường học cho trẻ em. Người Khách Gia xem mối quan hệ gia đình và giáo dục là hai điều quan trọng nhất trong cuộc đời của họ".

Thổ lâu ở Phúc Kiến có quy mô lớn nhỏ khác nhau. Những thổ lâu lớn có Chấn Thành Lâu, Thừa Khải Lâu, Vĩnh Xương Lâu, Phúc Dụ Lâu, Điền Loa Khanh,...Trong đó, thổ lâu Thừa Khải với kiến trúc hình tròn, cao 4 tầng và bên trong còn chia thành bốn lớp nhà, được xem là thổ lâu có sức chứa lớn nhất. Toàn bộ tòa Thừa Khải có 400 gian phòng, có thể chứa đến hơn 80 hộ gia đình, khoảng 600 người cùng sinh sống.

Toàn bộ tòa Thừa Khải có 400 gian phòng, có thể chứa đến hơn 80 hộ gia đình, khoảng 600 người cùng sinh sống

Mỗi thổ lâu sinh hoạt như một ngôi làng khép kín. Các dãy nhà được phân chia cho những gia đình ở cùng một thị tộc.

Các thổ lâu ngày nay đều đã có điện và nước sạch. Trong khi nguồn lương thực, thực phẩm chủ yếu là do người dân tự nuôi trồng hoặc mua của những ngôi làng khác gần đó. Dãy hành lang liên kết các phòng riêng lẻ trên mỗi tầng được thiết kế nhằm khuyến khích sự tương tác giữa hàng xóm láng giềng sống trong cùng một thổ lâu.

Ngày nay, số người sống trong các thổ lâu liên tục giảm theo từng năm, khi những người trẻ mong muốn tìm kiếm nhiều cơ hội mới ở các thành phố lớn. Tuy nhiên, nhờ các chính sách thúc đẩy du lịch của địa phương mà những dãy nhà Thổ Lâu Phúc Kiến vẫn luôn tràn đầy sức sống với các hoạt động kinh doanh, lễ hội văn hóa,...

>> ‘Pháo đài’ khổng lồ 4.000 năm tuổi được phát hiện giữa hoang mạc, bên trong là khu định cư rộng 1.100ha