Chuyến "thám hiểm" vào thế giới xe điện Trung Quốc của một phóng viên nước ngoài cho thấy cách thị trường này vươn lên khi phương Tây "ngủ quên trên chiến thắng".
Trong gần một năm qua, rạn nứt trong quan hệ thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã lan rộng ra toàn thế giới, ảnh hưởng chuỗi giá trị của nhiều khu vực. Vấn đề “dư thừa công suất”, “cạnh tranh gian lận” được lặp lại trên các mặt báo đã khắc sâu ấn tượng tiêu cực về các sản phẩm của Trung Quốc trong mắt người tiêu dùng phương Tây.
Một trong những lĩnh vực đang “nóng” nhất hiện nay là xe điện, khi các quan chức Mỹ không ngừng cảnh báo rằng thị trường nước này và toàn thế giới sẽ bị nhấn chìm bởi xe điện giá rẻ của Trung Quốc.
Với góc nhìn lấy thế giới phương Tây làm trung tâm, truyền thông của Mỹ vẫn luôn thuyết phục rằng khả năng sản xuất, chất lượng và công nghệ xe điện Trung Quốc còn thua xa với các dòng sản phẩm phương Tây, khó thâm nhập thị trường ô tô truyền thống của Mỹ.
 |
| Mẫu BYD Shark bán tải đầu tiên mới ra mắt ở Mexico và thị trường quốc tế |
InsideEVs, một trong những chuyên trang xe điện xuất hiện sớm nhất tại Mỹ, vừa qua đã đăng tải những trải nghiệm thực tế xe điện Trung Quốc của một phóng viên kỳ cựu qua chuyến thăm triển lãm ô tô Bắc Kinh 2024 (vừa kết thúc đầu tháng 5 qua). Bài viết dưới đây thể hiện quan điểm của phóng viên này về thị trường xe điện Trung Quốc.
“Giải độc” những định kiến ấu trĩ về xe điện Trung Quốc
Trải nghiệm này đã giúp tôi phá vỡ nhiều “ảo tưởng” và định kiến của những người trong ngành ô tô phương Tây về xe điện Trung Quốc. Hầu hết mọi người còn tin rằng đó chỉ là “những cỗ máy phần mềm gián điệp giá rẻ” được thiết kế để thu thập dữ liệu của người Mỹ một cách bất hợp pháp.
Sau một tuần tại Trung Quốc để tham dự triển lãm Bắc Kinh 2024 - sự kiện xe lớn nhất trong năm tại quốc gia này, những điều mắt thấy tai nghe đã khiến tôi nhận ra quan điểm trên là vô cùng sai lệch.
Cùng với một vài phóng viên quốc tế khác, chúng tôi được hãng Geely mời tới tham dự sự kiện, có trải nghiệm lái thử vài (chục) chiếc xe và có những cuộc trò chuyện “khai sáng” với các chuyên gia về xe tại đây. Câu chuyện thực tế về làng xe Trung Quốc khác rất nhiều so với niềm tin và tầm nhìn phương Tây về thị trường này.
Có lẽ sự thất thế của Tesla nói riêng và ngành xe phương Tây nói chung trước Trung Quốc là những điều hoàn toàn có lý mà nguyên nhân không đến đến từ đâu khác ngoài bản thân họ.
Thượng Hải - bến cảng sầm uất của xe Trung Quốc
Khi chúng tôi đặt chân đến đây, tuy đã được cảnh báo về nhiệt độ cao vào thời điểm này hằng năm nhưng chỉ khi bước chân ra khỏi sân bay quốc tế Phố Đông - Thượng Hải, cái nóng khiến chúng tôi tưởng như mình đang ghé thăm phiên bản ẩm ướt hơn của New Orleans, Mỹ.
Tôi đang ở một nơi mới, vừa xa lạ vừa quen thuộc. Các thương hiệu phương Tây như Peet's Coffee và KFC rải rác ở từ nhà ga đến khắp phố phường. Phương tiện đầu tiên đập vào mắt chúng tôi là một chiếc Ford Explorer màu trắng đậu giữa vạch qua đường dành cho người đi bộ.
Thật quen thuộc, chiếc xe này giống hệt chiếc ở quê nhà, ngoại trừ dòng chữ Trung Quốc trên cửa sập phía sau cho biết liên doanh JMC-Ford đã sản xuất chiếc crossover. Nhưng điều khác biệt là khu vực sầm uất và nhộn nhịp này thiếu vắng tiếng ồn động cơ và ống xả mà tôi thường nghe thấy ở Mỹ hoặc thậm chí ở Châu Âu.
 |
| Một chiếc xe cảnh sát Ford Explorer ở Thượng Hải, Trung Quốc |
Xung quanh tôi, phần lớn xe ở khu vực đưa đón từ sân bay đều mang biển xanh lá - biển dùng cho "xe chạy năng lượng mới" như xe điện. Chúng tới từ đủ các thương hiệu, Trung Quốc như BYD hay Geely cũng có mà quốc tế như Buick hay Chevrolet cũng có.
Sự đa dạng này khiến chúng tôi thoáng nghi ngờ về tính xác thực của những báo cáo quốc tế nói rằng vị thế của xe phương Tây đang suy giảm ở Trung Quốc.
Thời gian của tôi tại Trung Quốc chủ yếu xoay quanh chuyến viếng thăm trụ sở hãng xe Geely ở Hàng Châu và gặp gỡ lãnh đạo của họ tại đó. Sau đó, chúng tôi sẽ bay tới Bắc Kinh tham dự triển lãm rồi dành thêm một ngày thử nghiệm hàng loạt xe điện Trung Quốc tại một trường đua riêng, trong đó phần lớn là xe thuộc tập đoàn Geely (trừ Volvo và Polestar).
Trải nghiệm lái đầu tiên
Chúng tôi lái xe từ Thượng Hải tới Hàng Châu qua cầu vịnh Hàng Châu - một trong những cầu vượt biển dài nhất thế giới. Chiếc xe được lựa chọn đồng hành cùng cả nhóm là Zeekr 009 - dòng MPV cho Volvo EM90 mượn khung gầm.
So sánh với những dòng xe đồng cỡ mà tôi đã lái như Cadillac Escalade hay Ford Navigator, Zeekr 009 mà tôi ngồi dù có cùng giá (khoảng trên 80.000 USD) nhưng mang lại cảm giác gần gũi hơn nhiều. Nội thất xe không thiếu đi những yếu tố sang trọng như ốp gỗ/kim loại đánh bóng, trần bọc Alcantara hay ghế đơn sau cao cấp. Kết hợp với sự yên tĩnh tạo ra từ xe điện, tôi ngủ quên lúc nào không hay.
 |
| Ảnh minh họa |
Giờ thì tôi đã hiểu vì sao những mẫu MPV hạng sang lại được người dùng Trung Quốc chuộng tới như vậy.
Những mẫu xe của Geely sau đó tôi có dịp trải nghiệm đều mang lại chung cảm nhận. Chúng, dù tới từ các thương hiệu hạng sang như Zeekr hay Lynk & Co hay phổ thông như Galaxy, đều mang lại cảm giác cực kỳ thuyết phục. Chúng toát lên vẻ hiện đại, công nghệ cao và được chăm chú nhiều tới tiểu tiết: điều mà rất nhiều xe phương Tây hiện tại không làm được.
Chiếc Geely Galaxy E8 bằng cỡ và bằng giá Honda Accord là một ví dụ. Táp lô xe là một màn hình 4K OLED trải dài từ cửa bên này sang bên kia tích hợp mọi tính năng cần thiết. Tất nhiên đây không phải một giao diện tối ưu cho người dùng (vì không có hệ thống điều khiển vật lý), tuy nhiên tại phương Tây nhiều xe sang cũng không có được một cấu hình như trên chứ đừng nói đến xe phổ thông.
 |
| Màn hình liền giao diện sang trọng, công nghệ cao |
Ngay cả giao diện màn hình trên xe cũng được cân nhắc cẩn thận để mang lại cảm giác tiện lợi, thân thuộc cho người dùng. Các tính năng quan trọng được hiển thị rất rõ, hệ thống điều khiển điều hòa hay âm lượng cũng luôn trong tầm tay người dùng ở mọi thời điểm chứ không cần truy cập qua vài lớp danh sách. Độ nhạy màn hình cũng không khác gì smartphone.
Triển lãm Bắc Kinh - tương lai công nghệ của ngành ô tô
Tuy vậy, chũng tôi lúc đó cũng chỉ nghĩ Zeekr 009 hay Galaxy E8 là những trường hợp cá biệt của xe Trung Quốc, có chất lượng và công nghệ tốt hơn kỳ vọng. Những ngày sau đó tại triển lãm Bắc Kinh mới chứng minh tôi đã hoàn toàn sai lầm.
Sau hơn 1 tiếng rưỡi tắc đường và đến với Bắc Kinh, đập vào mắt tôi là sự đông đúc, xô bồ của triển lãm quốc tế này. Không còn sự vắng vẻ, tiêu điều của những kỳ triển lãm quốc tế gần đây, triển lãm Bắc Kinh 2024 "nhìn đâu cũng là người" dù đây chỉ là ngày ra mắt báo chí.
 |
| Khu ra mắt xe mới của XPeng tại triển lãm thu hút hơn 200 người theo dõi |
Tham dự sự kiện không chỉ có các phóng viên nội địa hay quốc tế, mà còn là nhiều người có tầm ảnh hưởng từ những lĩnh vực khác tới với sự kiện có... hơn 100 xe mới ra mắt. Triển lãm Detroit gần nhất tôi tham dự vào tháng 9 năm ngoái có 1 xe mới ra mắt, 2 xe facelift. Cả 3 đều không phải xe điện.
Ngược lại, các gian hàng tại Bắc Kinh tràn ngập xe điện từ hàng chục thương hiệu nội địa lẫn quốc tế. Mỗi hãng đều cố gắng lấy cho mình một phần nhỏ từ “miếng bánh khổng lồ” gọi tên thị trường xe Trung Quốc - hiện vẫn là thị trường xe số 1 thế giới.
Đáng ngạc nhiên hơn, phần lớn trong số hàng trăm xe điện trưng bày tại sự kiện có độ ấn tượng và thuyết phục như 2 dòng xe Geely tôi đã tự mình trải nghiệm. Điểm chung của chúng là đều có chất liệu tốt, công nghệ (đặc biệt là mảng giao tiếp và giao diện người dùng) hay tầm giá đều ở mức rất tốt.
Bỏ qua vận hành, ưu tiên công nghệ
Trong thời gian có mặt tại triển lãm, tôi nhận ra rằng các hãng xe Trung Quốc không mấy quan trọng việc quảng cáo tầm vận hành. Khi tôi hỏi đại diện của Zeekr, họ trả lời rằng cơ sở hạ tầng sạc công cộng của Trung Quốc đã đủ tốt để ít nhất khiến người dùng không cần quá bận tâm vì vấn đề trên. Do đó, các yếu tố như tầm vận hành hay tốc độ sạc nhanh chẳng mấy khi được ưu tiên quảng bá.
 |
| Ảnh minh họa |
Thay vào đó, các hãng xe Trung Quốc chọn công nghệ làm lĩnh vực đua tranh. Hàng loạt tên tuổi làng xe cố gắng kết hợp với các ông lớn công nghệ. Hãng Geely hợp tác với Baidu - "Google của Trung Quốc" để ra mắt dịch vụ kết nối và xe tự lái JiYue. IM Motors thì là một thương hiệu cao cấp do SAIC hợp tác với đại gia mảng thương mại điện tử Alibaba.
Harmony Intelligent Mobility Alliance là liên minh công nghệ giữa Aito, Changan, BAIC, Chery với Huawei. Cuối cùng, chính các đại gia công nghệ cũng tự mình lấn sân sang mảng xe điện, điển hình là Xiaomi.
Gian hàng của các hãng xe quốc tế đông đúc không kém các hãng xe nội địa. Buick có 2 xe concept mới ra mắt là Electra L và Electra LT nhưng gần như không có ai thăm hỏi. Tới Mazda EZ-6 - dòng xe được kỳ vọng thế chỗ Mazda6 cũng chỉ có một số ít phóng viên quan tâm trước khi họ chuyển hướng sang xe khác. Tương tự là gian hàng của Toyota với cặp đôi SUV bZ4X và bZ3C tiền thành phẩm.
 |
| Xiaomi SU7 là một trong những mẫu xe bán đắt như "tôm tươi" ở triển lãm Bắc Kinh 2024 |
Khi hỏi một đồng nghiệp Trung Quốc có mặt cùng đoàn về điều này, tôi nhận được câu trả lời. "Người Trung Quốc không quan tâm tới xe concept", Will Sundin của tờ China Driven nói với tôi. "Họ muốn một chiếc xe có thể mua và lái đi luôn".
Chia sẻ thêm về lý do xe quốc tế ngày một ít được quan tâm tại triển lãm nói riêng và Trung Quốc nói chung, anh cho biết các hãng xe quốc tế "điện hóa quá chậm", có phần mềm chất lượng thấp và giá trị mang lại kém.
Một dẫn chứng xuất hiện ngay trước mặt tôi sau đó. Chevrolet mang concept Equinox EV hãng đã trưng bày tại Mỹ từ... 2 năm trước tới Bắc Kinh. Xe không mở được cửa, không cho khách tham quan xem nội thất cho tới tận ngày hôm sau và đó cũng chỉ là khi một xe hoàn thiện hơn được mang tới. Hãng cũng cho biết luôn dòng xe này... không bán tại sự kiện.
Tại gian hàng Buick, mẫu xe được chú ý nhất là Velite 6, một dòng wagon điện được ưu tiên làm... xe taxi hoặc chia sẻ công nghệ vì rẻ. Đây là một "thành công" đáng buồn vì Buick luôn mong muốn định hướng bản thân vào phân khúc hạng sang.
Chỉ 5 giây sau khi bước chân vào cabin Velite 6, tôi đã hiểu nguyên nhân vì sao. Khu vực này nhìn như của một chiếc Chevrolet Malibu đời cũ. Trong khi xe điện Trung Quốc luôn cố gắng khoác lên lớp áo tân tiến, hiện đại và chất lượng nhất có thể, sự xuất hiện của nhựa cứng thô kệch và màn hình tí hon trên Velite 6 khiến xe như tới từ thời kỳ đồ đá.
Tôi chợt nhận ra rằng tình cảnh hiện tại của Buick cũng giống như thời kỳ thập niên 1980. Khi đó, các hãng xe Mỹ cảm thấy họ có thể bán bất cứ xe cổ lỗ nào ra thị trường mà khách hàng vẫn phải mua vì không có lựa chọn. Tuy nhiên, đây là một giai đoạn rất khác. Họ không làm được thì... đã có các hãng xe Trung Quốc khác làm hộ.
 |
| Mẫu xe GAC's Hyper SSR tại sự kiện |
Thay vì cố gắng tìm hiểu và hoàn thiện hơn các dòng sản phẩm của mình để thuyết phục khách hàng, Buick và nhiều thương hiệu khác chỉ muốn bán xe nào phù hợp với mong muốn (hay những gì có sẵn) của mình. Người Trung Quốc muốn màn hình lớn? Xe Trung Quốc sẽ có màn hình lớn. Người Trung Quốc muốn hát karaoke trong xe? Gần như xe Trung Quốc mới nào cũng có tính năng trên.
Ai mới là bên cạnh tranh thiếu công bằng?
Việc thị trường Mỹ phàn nàn về cạnh tranh thiếu công bằng là có thể hiểu được từ góc nhìn của họ. Tuy vậy, khi đã được tự mình cảm nhận sự chênh lệch giữa xe điện đại chúng Trung Quốc và Mỹ, tôi cảm thấy như đó chỉ là một trong những lý do họ sử dụng để không muốn hoàn thiện bản thân.
Thay vì cố gắng cạnh tranh sòng phẳng, các hãng xe Mỹ mong muốn cấm luôn xe Trung Quốc tại Mỹ (điều gần như chắc chắn sẽ thành hiện thực khi nước này vừa công bố áp thuế 100% cho xe Trung Quốc), họ để người Trung Quốc nắm giữ chuỗi cung ứng linh kiện xe điện trước. Họ để người Trung Quốc vượt mặt ở mảng công nghệ xe điện trước. Họ cũng không muốn lắng nghe người dùng để hoàn thiện và cập nhật sản phẩm liên tục như người Trung Quốc đang làm.
Ngay cả Tesla, niềm tự hào của nền công nghiệp xe điện Mỹ, cũng đã từ lâu ngủ quên trên chiến thắng. Đây là thương hiệu "lười" cập nhật xe của mình nhất. Thiết kế các dòng xe của họ gần như giữ nguyên 100% dù xe đã có mặt trên thị trường nhiều năm.
Tại triển lãm Bắc Kinh 2024, Tesla thậm chí còn không có gian hàng dù Trung Quốc là thị trường tiêu thụ xe Tesla bậc nhất. CEO Elon Musk đến thăm sự kiện như "làn gió thoảng qua" và rời đi để bàn chuyện làm taxi tự lái với quan chức Trung Quốc.
Volkswagen mang các dòng xe điện ID tới Trung Quốc để rồi phải hứng chịu chỉ trích lớn từ người dùng vì phần mềm chưa hoàn thiện. Nissan từng là "vua" mảng sedan Trung Quốc và có xe điện Leaf sớm nhất thị trường lại chọn kết hợp Sylphy và Leaf đều đã lỗi thời làm một để bán cho người Trung Quốc để rồi bị đào thải.
 |
| Xe điện Trung Quốc có lẽ cần cảm ơn các hãng xe quốc tế vì đã cho họ khoảng trống để vươn lên chiếm lấy thị phần mảng xe điện mà không gặp bất kỳ trở ngại nào |
Sau tất cả những trải nghiệm để đời trên, chúng tôi đặt ra câu hỏi lớn rằng: Liệu các hãng xe ngoại có nên tự nhìn nhận lại mình trước khi hướng mũi dùi công kích về phía các hãng xe Trung Quốc - những người có sản phẩm tốt hơn mình ở thời điểm hiện tại?
Liệu việc Chính phủ Trung Quốc trợ giá xe điện trong nước có khiến các nhà sản xuất khác phải trì trệ và không lắng nghe phản hồi người dùng của chính mình? Hay đó chỉ là sự biện bạch cho lòng kiêu ngạo của các hãng xe truyền thông nghĩ rằng các dòng xe điện dùng công nghệ cũ lấy từ xe xăng của mình trong khi họ có vô vàn lựa chọn tốt hơn?
Nếu Mỹ và châu Âu cấm xe điện Trung Quốc, người hưởng lợi có lẽ sẽ không phải người dùng những khu vực này. Động thái trên sẽ chỉ khiến các hãng xe tiếp tục thờ ơ trong việc cải thiện các dòng xe điện của mình.
>> Kinh doanh trên mặt đất chưa đủ, Trung Quốc chuẩn bị tạo ra thị trường xe điện bay
