Thủ đô đẹp nhất hành tinh, là thành phố duy nhất được xây trong thế kỷ 20 được UNESCO công nhận là di sản thế giới
Chỉ với 3 năm xây dựng, dưới đôi bàn tay của những kiến trúc sư hàng đầu thế giới, thủ đô này giờ đây đã trở thành hình mẫu cho sự phát triển đô thị bền vững
Khi nhắc đến Brazil, phần lớn thế giới thường hình dung đến những bãi biển sôi động của Rio de Janeiro, thành phố từng là trung tâm hành chính, văn hóa của đất nước Nam Mỹ này. Tuy nhiên, ít ai biết rằng thủ đô hiện tại của Brazil là Brasilia – một thành phố hiện đại và trở thành biểu tượng quy hoạch đô thị tầm cỡ thế giới. Thậm chí, nơi đây còn được mệnh danh là một trong những thủ đô đẹp nhất hành tinh.
Ý tưởng táo bạo về một thủ đô mới bắt nguồn từ tầm nhìn chiến lược của Tổng thống Juscelino Kubitschek ngay sau khi ông lên nắm quyền vào năm 1956. Không muốn sự phát triển quốc gia tiếp tục phụ thuộc vào các vùng duyên hải, Kubitschek quyết định đưa trung tâm chính trị của Brazil vào sâu trong lục địa, nhằm kích thích phát triển kinh tế và đảm bảo sự phân bố dân cư hợp lý hơn. Quyết định mang tính cách mạng này đã dẫn đến sự ra đời của Brasilia – thành phố được quy hoạch và xây dựng trong thời gian kỷ lục chỉ ba năm, giữa vùng cao nguyên bán sa mạc Serado cao 1.200 mét, gần như không có người sinh sống.
Để hiện thực hóa giấc mơ về một thủ đô hiện đại, chính phủ Brazil đã mời những cái tên hàng đầu trong ngành kiến trúc và quy hoạch đô thị. Kiến trúc sư Oscar Niemeyer và chuyên gia quy hoạch Lucio Costa, hai nhân vật gạo cội của kiến trúc hiện đại, đã bắt tay lên ý tưởng cho một thành phố hoàn toàn mới. Dựa trên lý thuyết quy hoạch đô thị của Le Corbusier – kiến trúc sư Thụy Sĩ nổi tiếng thế giới, họ hình dung ra một thủ đô không chỉ là trung tâm quyền lực chính trị mà còn là hình mẫu cho sự phát triển đô thị bền vững.
Ngày 21/4/1960, Brasilia chính thức được khánh thành và nhanh chóng thu hút sự quan tâm toàn cầu. Chỉ 5 năm trước đó, nơi đây còn là vùng đất hoang vu, thiếu nước uống vậy mà giờ đây, một thành phố hiện đại, tràn ngập sắc xanh của cây cối, với những đại lộ rộng rãi. Kiến trúc táo bạo và không gian sống được quy hoạch khoa học đã mọc lên như một phép màu giữa lòng Brazil.
Brasilia được thiết kế với mặt bằng mang hình dáng một con chim đang sải cánh bay về hướng Đông – biểu tượng của khát vọng vươn lên. Hai trục chính của thành phố giao nhau tạo thành hình chữ thập: trục Bắc-Nam tượng trưng cho đôi cánh, là nơi bố trí các khu dân cư và dịch vụ (Asa Norte và Asa Sul), còn trục Đông-Tây gọi là Monumental Axis giống như thân chim, nơi đặt các cơ quan chính phủ, viện bảo tàng, tượng đài và những công trình mang tính biểu tượng quốc gia. Tại điểm đầu hướng Tây là đài tưởng niệm Juscelino Kubitschek, trong khi đầu phía Đông là Tòa nhà Quốc hội, nổi bật với cặp mái vòm đối xứng và tháp đôi ấn tượng.
Một trong những điểm nhấn không thể bỏ qua của Brasilia là các công trình kiến trúc mang đậm dấu ấn của Oscar Niemeyer. Bên cạnh Tòa nhà Quốc hội, còn có Dinh Tổng thống với các hàng cột mô phỏng dòng thác nước, Tòa án Tối cao với bức tượng điêu khắc hiện đại đầy uy lực, và Nhà thờ lớn – được xem là một trong những nhà thờ đẹp nhất thế giới với hình dáng vành hoa mận gai độc đáo, hoàn thành năm 1970 sau một thập kỷ thi công.
Không giống như Rio de Janeiro với kiến trúc thuộc địa và các khu ổ chuột ven biển, Brasilia hoàn toàn không mang dấu tích lịch sử cũ. Đây là thành phố của tương lai, nơi các con đường được thiết kế ưu tiên phương tiện cơ giới, vỉa hè và lối đi bộ chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ, nhưng bù lại là hệ thống phân làn thông minh, đảm bảo giao thông thông suốt. Ngay cả trong thời điểm hiện tại, tình trạng ùn tắc vẫn hiếm khi xảy ra.
Thành phố được quy hoạch, thiết kế cho 800.000 người dân sinh sống, đảm bảo đầy đủ tiện nghi, sinh hoạt thuận lợi và môi trường trong sạch, xanh đẹp. Hiện nay, dân số tại đây là hơn 2 triệu người - vượt xa so với quy hoạch ban đầu dành nhưng vẫn không xuất hiện tình trạng quá tải.
Thủ đô Brasilia đã được thiết kế để đảm bảo phù hợp với tốc độ phát triển giao thông ngày càng gia tăng. Các dải đường dành cho khách bộ hành được tách hẳn khỏi đường ô tô chính, nhờ vậy mà nạn ùn tắc giao thông không xảy ra tại đây. Hiện Brasilia vẫn không thoát khỏi tình trạng gia tăng dân số giống như những đô thị khác trên thế giới.
Với những giá trị kiến trúc, quy hoạch và văn hóa đặc biệt, Brasilia đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào năm 1987 – chỉ 27 năm sau khi khánh thành. Brasilia hôm nay tiếp tục là biểu tượng của Brazil hiện đại – một thủ đô không chỉ mang chức năng hành chính mà còn thể hiện khát vọng sáng tạo, đổi mới và phát triển bền vững của cả một quốc gia.
