Trong năm nay, Việt Nam đầu tư xây dựng 3 trung tâm xạ trị ung thư bằng phương pháp tối tân nhất ở cả 3 miền, sẽ được bảo hiểm y tế chi trả
Dự án này dự kiến được đầu tư trong năm 2025, với mục tiêu hoàn thành trong giai đoạn 2026-2030.
Xây dựng 3 trung tâm xạ trị proton ở 3 miền
Mới đây, GS.TS Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế, đã chủ trì cuộc họp với các đơn vị liên quan nhằm rà soát tiến độ hoàn thiện đề án Xây dựng Trung tâm Xạ trị Proton. Ông nhấn mạnh rằng việc triển khai xạ trị proton và xây dựng các trung tâm xạ trị proton tại Việt Nam là hết sức cần thiết để nâng cao hiệu quả điều trị ung thư cho người dân.
Bộ Y tế đã giao nhiệm vụ triển khai đề án Xây dựng Trung tâm Xạ trị Proton tại ba bệnh viện lớn, gồm Bệnh viện K, Bệnh viện Chợ Rẫy và Bệnh viện Đa khoa Trung ương Huế. Dự án này dự kiến được đầu tư trong năm 2025, với mục tiêu hoàn thành trong giai đoạn 2026-2030.
Trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, đối với những hạng mục không đòi hỏi ngân sách, Thứ trưởng Bộ Y tế đề nghị các bệnh viện chủ động triển khai nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện. Đồng thời, các đơn vị liên quan cần tích cực phối hợp để sớm hoàn thiện đề án, tạo tiền đề cho việc xây dựng trung tâm xạ trị theo đúng kế hoạch.
Về cơ chế tài chính, đề án dự kiến đề xuất tỉ lệ thanh toán từ quỹ bảo hiểm y tế, ưu tiên cho các nhóm đối tượng như trẻ em và người cao tuổi. Chẳng hạn, mức chi trả có thể là 80% đối với trẻ em và 60% đối với người cao tuổi. Bên cạnh đó, đề án cần phân tích rõ hiệu quả kinh tế - xã hội, trong đó nhấn mạnh lợi ích như tăng tỉ lệ chữa khỏi, hạn chế tái phát và di căn, đồng thời tạo ra giá trị kinh tế và xã hội.
Việc thu hồi vốn phụ thuộc nhiều vào cơ chế thanh toán bảo hiểm y tế. Giai đoạn đầu, đề án dự kiến triển khai từ 1 đến 3 máy xạ trị, sau đó sẽ mở rộng quy mô tùy theo kết quả thực tế.
Ngoài ra, đề án cần bổ sung số liệu về số lượng bệnh nhân Việt Nam phải ra nước ngoài để điều trị bằng xạ trị proton, đồng thời phân tích cụ thể hơn về hiệu quả của công nghệ này trong điều trị ung thư. Bên cạnh đó, cần đánh giá rõ ưu điểm, hạn chế của từng loại công nghệ xạ trị proton và đưa ra đề xuất công nghệ phù hợp với Việt Nam.
Theo Tổ chức Ung thư Toàn cầu (Globocan), mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 169.547 ca ung thư mới mắc, trong đó 60% bệnh nhân có chỉ định xạ trị. Đáng chú ý, khoảng 5% trong số này (tương đương 8.938 ca) được chỉ định xạ trị proton theo khuyến cáo của Hội Xạ trị Ung thư Mỹ (ASTRO).
Tuy nhiên, hiện nay Việt Nam chưa có máy xạ trị proton công nghệ cao để điều trị ung thư. Cả nước hiện có 84 máy xạ trị gia tốc tuyến tính, đáp ứng khoảng 60-70% nhu cầu cơ bản. Để đạt được tiêu chí tối thiểu "một máy xạ trị trên một triệu dân" theo mục tiêu của Chính phủ và Bộ Y tế, Việt Nam cần đầu tư thêm từ 35 đến 40 máy xạ trị trong thời gian tới.
Xạ trị proton là gì?
Xạ trị proton hiện đang là một trong những phương pháp tiên tiến nhất trong điều trị ung thư, nhờ khả năng tiêu diệt tế bào ung thư một cách chính xác, đồng thời hạn chế tổn thương đến các mô khỏe mạnh xung quanh. Theo Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), phương pháp này sử dụng chùm tia proton để tập trung năng lượng bức xạ với biên độ hẹp, giúp nâng cao hiệu quả điều trị và giảm thiểu tác dụng phụ. Đặc biệt, xạ trị proton được đánh giá cao trong điều trị các khối u nằm gần những cơ quan quan trọng như não, tủy sống và tim.
Nhờ những ưu điểm vượt trội, liệu pháp này đã trở thành lựa chọn tối ưu cho nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư nhi khoa, ung thư tuyến tiền liệt và ung thư vùng đầu - cổ. Tuy nhiên, dù mang lại nhiều lợi ích, xạ trị proton vẫn chưa phổ biến rộng rãi, đặc biệt tại những khu vực có tỷ lệ ung thư cao như châu Á - Thái Bình Dương.
Nghiên cứu về proton bắt đầu từ đầu thế kỷ 20 trong lĩnh vực vật lý hạt nhân. Đến năm 1946, giáo sư Robert R. Wilson (Đại học Harvard) lần đầu tiên đề xuất ứng dụng proton vào điều trị ung thư. Sau gần 60 năm nghiên cứu và thử nghiệm, liệu pháp này được chính thức áp dụng trong y khoa. Năm 1988, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt xạ trị proton để điều trị ung thư, mở ra một bước ngoặt mới trong ngành ung bướu.
Năm 1990, Đại học Loma Linda trở thành cơ sở y tế đầu tiên trên thế giới triển khai xạ trị proton trong môi trường bệnh viện. Kể từ đó, số lượng trung tâm xạ trị proton liên tục tăng nhằm đáp ứng nhu cầu điều trị ngày càng cao. Theo nghiên cứu được công bố trên PubMed Central vào năm 2022, hiện có hơn 100 trung tâm xạ trị proton đang hoạt động trên toàn thế giới, cùng hơn 60 trung tâm khác đang trong quá trình xây dựng hoặc lên kế hoạch triển khai.
Mỹ hiện là quốc gia sở hữu số lượng trung tâm xạ trị proton nhiều nhất thế giới với 45 cơ sở. Khu vực châu Á có 39 trung tâm, phân bổ tại các quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Singapore, Hàn Quốc, Thái Lan và Đài Loan (Trung Quốc). Tuy nhiên, tại Việt Nam, hiện vẫn chưa có cơ sở y tế nào được trang bị máy xạ trị proton công nghệ cao để phục vụ điều trị ung thư.
Chi phí cho phương pháp này có sự chênh lệch đáng kể tùy thuộc vào từng quốc gia, cơ sở y tế và tình trạng bệnh nhân. Tại Mỹ, mức phí điều trị dao động từ 25.000-150.000 USD (tương đương 600 triệu đến 3,5 tỷ đồng). Ở Singapore, chi phí tối thiểu vào khoảng 40.000 USD (hơn 1 tỷ đồng cho toàn bộ liệu trình, vài chục triệu đồng mỗi lần điều trị). Tại Nhật Bản, chi phí dao động từ 1,5-3,5 triệu yên (tương đương 250-580 triệu đồng).
Trong khi đó, Trung Quốc đã có những bước tiến quan trọng trong việc tự sản xuất máy proton, giúp giảm đáng kể chi phí điều trị. Hiện tại, mức giá cho lần điều trị đầu tiên tại Trung Quốc vào khoảng 5.556 USD (130 triệu đồng), trong khi mỗi lần điều trị tiếp theo chỉ tốn 2.000 USD (47 triệu đồng).
>> Bệnh viện K xây dựng cơ sở 4 quy mô gần 9ha, sẽ là Trung tâm xạ trị Proton đầu tiên của miền Bắc
