Trung Quốc cấm xuất khẩu, một mặt hàng chiến lược vẫn ồ ạt chảy vào Mỹ qua ‘cửa sau’
Dù Trung Quốc đã chính thức cấm xuất khẩu antimon sang Mỹ từ tháng 12 năm ngoái, nhưng dòng hàng này vẫn đang ồ ạt tràn vào Mỹ từ Thái Lan và Mexico với khối lượng bất thường. Hồ sơ hải quan và vận chuyển cho thấy ít nhất một công ty Trung Quốc đứng sau chuỗi giao dịch này.
Trung Quốc hiện thống trị nguồn cung toàn cầu không chỉ với antimon, mà còn với các khoáng sản chiến lược như gali và gemani – những vật liệu thiết yếu cho viễn thông, bán dẫn và công nghệ quốc phòng.
Sau khi Mỹ gia tăng kiểm soát ngành chip Trung Quốc, Bắc Kinh đáp trả bằng lệnh cấm xuất khẩu các khoáng sản này sang Mỹ từ 3/12/2023. Tuy nhiên, dữ liệu thương mại cho thấy Mỹ đang mua lại antimon, galli và gemani thông qua bên thứ ba, khiến Bắc Kinh đau đầu với bài toán kiểm soát xuất khẩu.
3 chuyên gia trong ngành – trong đó có hai lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ – xác nhận họ vẫn có thể tiếp cận trực tiếp khoáng sản Trung Quốc trong những tháng gần đây, bất chấp lệnh cấm.
Nhập khẩu từ Thái Lan và Mexico tăng vọt
Từ tháng 12/2023 đến tháng 4/2024, Mỹ đã nhập 3.834 tấn oxit antimon từ Thái Lan và Mexico – nhiều hơn tổng lượng nhập khẩu trong gần 3 năm trước đó cộng lại, theo dữ liệu hải quan Mỹ.
Cùng kỳ, Thái Lan và Mexico đã vươn lên top 3 thị trường xuất khẩu antimon hàng đầu của Trung Quốc – dù trước đó không lọt nổi top 10.
Đáng chú ý, mỗi nước chỉ có một nhà máy luyện antimon duy nhất và không có mỏ khai thác quy mô lớn, theo hãng tư vấn RFC Ambrian. Mexico thậm chí mới chỉ khởi động lại lò luyện vào tháng 4 năm nay.
Hồ sơ vận chuyển cho thấy Thai Unipet Industries – công ty con tại Thái Lan của Youngsun Chemicals (nhà sản xuất antimon Trung Quốc) – đã vận chuyển hơn 3.366 tấn sản phẩm antimon sang Mỹ trong 6 tháng đầu năm, gấp 27 lần cùng kỳ năm ngoái.
Người mua chính là Youngsun & Essen có trụ sở tại Texas – công ty từng nhập hàng trực tiếp từ Trung Quốc trước khi lệnh cấm được ban hành. Không bên nào phản hồi yêu cầu bình luận của Reuters.
Trung Quốc điều tra, Mỹ “không cấm nhưng biết rõ”
Pháp luật Mỹ không cấm nhập khẩu antimon, galli hay gemani có nguồn gốc Trung Quốc, miễn là hàng không được vận chuyển trực tiếp từ Trung Quốc và có giấy phép.
Tuy nhiên, Bộ Thương mại Trung Quốc thừa nhận có hiện tượng “cấu kết với bên vi phạm trong nước để lách lệnh cấm” và đang tăng cường trấn áp. Từ tháng 5, Bắc Kinh mở chiến dịch chống chuyển tải trái phép và buôn lậu khoáng sản chiến lược.
Theo luật sư James Hsiao tại White & Case, Trung Quốc có thể phạt tiền, cấm xuất khẩu, thậm chí xử lý hình sự các công ty vi phạm, ngay cả khi giao dịch diễn ra ở nước ngoài. Nếu công ty không kiểm soát được người mua cuối cùng, họ có thể bị xem là tiếp tay cho buôn lậu.
Levi Parker, CEO công ty Gallant Metals (Mỹ), cho biết ông vẫn mua khoảng 200kg galli mỗi tháng từ Trung Quốc, thông qua chuỗi trung gian: đại lý trong nước gom hàng, công ty vận chuyển dán lại nhãn dưới tên “kẽm, sắt hoặc đồ mỹ thuật” và chuyển qua nước thứ ba.
“Các lô hàng lớn có thể bị soi, nên phía Trung Quốc rất cẩn thận”, ông nói, đồng thời tiết lộ ông muốn tăng sản lượng nhập lên 500kg, nhưng chi phí và rủi ro rất lớn.
Ram Ben Tzion, CEO nền tảng kiểm tra chuỗi cung ứng Publican, cho biết tuy có bằng chứng rõ ràng về việc chuyển tải hàng qua nước thứ ba, nhưng không thể xác định rõ công ty nào tham gia, vì dữ liệu thương mại không đủ minh bạch.
Dù bị cấm, giá antimon, galli và gemani đang ở mức cao kỷ lục do thiếu hụt toàn cầu, khiến nhiều công ty sẵn sàng chấp nhận rủi ro để kiếm lời.
Trung Quốc tuy siết luật, nhưng khó kiểm soát hiệu quả việc thực thi, theo nhận định của Ben Tzion: “Lập chính sách thì dễ, nhưng thực thi là chuyện hoàn toàn khác”.
Theo Reuters
