Trước giờ G đình chiến thuế quan: Ông Trump yêu cầu Trung Quốc tăng gấp bốn ‘đơn hàng quan trọng’, thị trường nín thở

Mỹ và Trung Quốc vẫn chưa đưa ra thông báo chính thức về việc gia hạn thỏa thuận tạm dừng áp thuế. Được biết, sau cuộc gặp song phương mới nhất tại Stockholm hồi tháng 7, Trung Quốc tỏ ra lạc quan. Nước này cho biết hai bên sẽ hướng tới việc kéo dài thêm 90 ngày thỏa thuận tạm dừng áp thuế.

Tuy nhiên, phía các nhà đàm phán Mỹ đã “chuyển bóng” sang Tổng thống Donald Trump trong việc quyết định gia hạn. Cho đến nay, ông Trump chưa đưa ra tín hiệu rõ ràng, khiến lo ngại gia tăng rằng căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể bùng nổ trở lại.

Hồi tháng 5, hai bên đồng ý đình chiến thuế quan 90 ngày, giảm thuế suất vốn đã bị nâng lên mức 145% hồi tháng 4, đồng thời tạm dừng một loạt biện pháp trừng phạt, tạo dư địa để đàm phán cho một thỏa thuận lâu dài. Thỏa thuận này sẽ hết hạn vào thứ Ba tuần tới.

Hiện các lô hàng xuất khẩu từ Trung Quốc sang Mỹ đang chịu mức thuế 20% liên quan đến cáo buộc nước này dính líu vào dòng chảy fentanyl vào Mỹ, cộng thêm 10% thuế cơ bản và 25% thuế áp từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Hàng hóa Mỹ xuất sang Trung Quốc đang chịu mức thuế hơn 32,6%, theo Viện Kinh tế Quốc tế Peterson.

Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ và Bộ Ngoại giao Trung Quốc đều từ chối bình luận khi CNBC liên hệ.

Dù chưa có quyết định chính thức về gia hạn, giới chuyên gia dự báo sẽ sớm diễn ra Hội nghị thượng đỉnh giữa ông Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình tại Bắc Kinh trong vài tháng tới. “Điều đó báo hiệu mối quan hệ Mỹ - Trung ổn định hơn…nhưng không hề đồng nghĩa với việc thân thiện hơn”, ông Ian Bremmer, Chủ tịch kiêm nhà sáng lập Eurasia Group nhận định.

Cam kết mua hàng và vấn đề "hàng trung chuyển"

Bất chấp thỏa thuận đình chiến, thương mại giữa Washington và Bắc Kinh đã sụt giảm đáng kể.

Số liệu thương mại tháng 7 của Trung Quốc cho thấy xuất khẩu sang Mỹ giảm tháng thứ tư liên tiếp, mất 21,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Tháng 5 ghi nhận mức giảm mạnh nhất kể từ khi đại dịch bắt đầu, theo dữ liệu của Wind Information.

Một thỏa thuận thương mại tiềm năng có thể bao gồm cam kết của Trung Quốc mua thêm hàng hóa Mỹ, đặc biệt là năng lượng, nông sản, và nếu được Mỹ cho phép, cả chất bán dẫn và thiết bị sản xuất chip, theo ông Julian Evans-Pritchard, Trưởng nhóm kinh tế Trung Quốc tại Capital Economics.

Ông Evans-Pritchard cho rằng kết quả cuối cùng có thể là một “phiên bản tiếp theo” của thỏa thuận giai đoạn một ký tháng 1/2020, khi Trung Quốc từng đồng ý tăng mua hàng hóa và dịch vụ Mỹ thêm 200 tỷ USD mỗi năm so với mức năm 2017, nhưng không đạt mục tiêu do đại dịch. “Có khả năng ông Trump sẽ coi thỏa thuận giai đoạn một là việc chưa hoàn thành và nâng mục tiêu mua hàng lên cao hơn nữa”, Evans-Pritchard nói thêm.

Trong bài đăng trên Truth Social tối Chủ nhật, ông Trump cho biết ông mong muốn Trung Quốc “nhanh chóng tăng gấp bốn” đơn đặt hàng đậu tương. Trung Quốc đã tăng nhập khẩu đậu tương vài tháng gần đây, với sản lượng nhập khẩu tăng lần lượt 36,2%, 10,4% và 18,4% trong tháng 5, 6 và 7, theo Wind Information.

Xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ tính đến tháng 7 giảm 12,6% so với cùng kỳ, nhưng phần lớn được bù đắp nhờ tăng 13,5% xuất khẩu sang các nước Đông Nam Á. Điều này làm dấy lên nghi ngờ về tình trạng trung chuyển hàng hóa qua nước thứ ba.

Các chuyên gia cảnh báo rằng xuất khẩu – động lực tăng trưởng then chốt của kinh tế Trung Quốc – có thể chậm lại trong những tháng tới nếu ông Donald Trump áp thuế 40% đối với hàng hóa đi qua nước thứ ba, dù chưa nêu rõ cách xác định các lô hàng này.

Căng thẳng kiểm soát xuất khẩu chip

Mỹ và Trung Quốc gần đây cũng leo thang căng thẳng quanh việc kiểm soát xuất khẩu chất bán dẫn, dù Nvidia dự định nối lại việc bán chip H20 cho Trung Quốc, đảo ngược lệnh cấm hồi tháng 4 do ông Trump áp đặt.

Việc nối lại này được xem là “điều chỉnh nhẹ chứ không phải thay đổi chiến lược”, theo ông Gabriel Wildau, Giám đốc điều hành Teneo. Ông cho rằng khó có khả năng nới lỏng đáng kể các biện pháp kiểm soát.

Tuy nhiên, ông Trump có thể cân nhắc nhượng bộ một số biện pháp bị coi là “quá mức” để đạt thỏa thuận với Bắc Kinh.

Trong khi đó, các quan chức an ninh quốc gia trong chính quyền ông Trump cảnh báo chip và công nghệ Mỹ có thể củng cố ngành AI và quân sự Trung Quốc, còn phe phản đối lo ngại siết chặt hơn sẽ phản tác dụng, khiến Bắc Kinh đẩy nhanh tự chủ công nghệ.

Theo Financial Times, Trung Quốc đã yêu cầu Mỹ nới lỏng lệnh cấm xuất khẩu chip nhớ băng thông cao (HBM) do Tổng thống Joe Biden áp năm 2024. Nvidia và AMD đồng ý chia 15% doanh thu từ bán chip cho Trung Quốc để được cấp giấy phép xuất khẩu.

“Điều chúng ta đang chứng kiến thực chất là việc ‘thương mại hóa’ chính sách thương mại của Mỹ, khi doanh nghiệp Mỹ phải trả tiền cho chính phủ để được phép xuất khẩu. Nếu đúng vậy, chúng ta đã bước vào một thế giới mới đầy nguy hiểm”, ông Stephen Olson, cựu nhà đàm phán thương mại Mỹ, nhận định.

Quyền lực “đất hiếm” và áp lực lên đàm phán

Sức mạnh mà Bắc Kinh nắm giữ qua vị thế thống trị đất hiếm có thể là yếu tố khiến ông Trump nhượng bộ – và gần như chắc chắn sẽ được Trung Quốc tận dụng, theo giới phân tích.

Hồi tháng 6, Trung Quốc đồng ý nới lỏng lệnh cấm xuất khẩu đất hiếm và nam châm sang Mỹ, đồng thời đẩy nhanh cấp phép, dù chi tiết cam kết chưa được công bố.

Tháng 6, xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc tăng 60% lên 7.742 tấn – mức cao nhất kể từ tháng 1/2012 – trước khi giảm còn 5.994,3 tấn trong tháng 7. Riêng xuất khẩu nam châm đất hiếm sang Mỹ trong tháng 6 tăng hơn 7 lần so với tháng trước, đạt khoảng 353 tấn, theo dữ liệu hải quan. Số liệu chi tiết cho từng nước sẽ được công bố ngày 20/8.

Nguy cơ thuế phụ vì dầu Nga

Một trở ngại khác là đe dọa của ông Trump sẽ áp thêm thuế đối với Bắc Kinh vì mua dầu từ Nga. Trung Quốc hiện là khách mua dầu lớn nhất của Nga, theo sau là Ấn Độ – quốc gia vừa bị Mỹ tăng gấp đôi thuế lên 50% tuần trước.

Trả lời câu hỏi liệu có áp phạt Trung Quốc vì lý do tương tự hay không, ông Trump nói: "Tôi chưa thể nói bây giờ. Nhưng tôi có thể – chúng tôi đã làm với Ấn Độ và có thể làm với vài nước khác. Một trong số đó có thể là Trung Quốc".

Nhập khẩu từ Nga của Trung Quốc tháng 7 đạt 10,06 tỷ USD – mức cao nhất từ tháng 3, dù giảm 7,7% so với cùng kỳ 2024.

Chủ tịch Tập Cận Bình đã điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin tuần trước. Theo ông Neo Wang, Kinh tế trưởng Trung Quốc tại Evercore ISI, cuộc gọi này mang tính “khẩn cấp” khi diễn ra đúng thời gian ông Tập nghỉ hè thường niên. “Cả ông Tập và ông Putin đều muốn tận dụng mối quan hệ thân thiết để khiến ông Trump phải đoán xem họ đã bàn bạc hoặc thống nhất điều gì”, Wang nhận định.

Tham khảo CNBC