VEAM: ‘Két sắt tiền mặt’ ngành cơ khí và nỗi lo từ cú sụt doanh số xe xăng của Honda

Sau khi kế hoạch hạn chế xe máy xăng được công bố tại Hà Nội và TP. HCM, doanh số của Honda Việt Nam trong tháng 8/2025 giảm gần 22% so với tháng 7 và giảm 13% so với cùng kỳ năm ngoái - mức giảm hiếm thấy trong nhiều năm.

Một khảo sát của Asia Plus Inc. thực hiện vào tháng 9 cho thấy, người tiêu dùng ở hai đô thị lớn đang dần chuyển hướng sang xe điện. Đáng chú ý, 50% người được hỏi cho biết vẫn cân nhắc xe Honda, trong khi 32% nói sẽ chọn VinFast cho lần mua xe tiếp theo. Dù hơn 80% người tham gia khảo sát hiện sở hữu xe Honda và chỉ 4% dùng xe VinFast, nhưng tỷ lệ này có thể thay đổi đáng kể khi chính sách hạn chế xe xăng nội đô được áp dụng.

Theo Mordor Intelligence, quy mô thị trường xe hai bánh Việt Nam hiện đạt 4,6 tỷ USD và có thể chạm 6 tỷ USD vào năm 2030. Dù xe xăng vẫn thống trị, Honda - nhà sản xuất xe máy lớn nhất thế giới - đang bắt đầu chuyển hướng sang xe điện. Tuy nhiên, tại Việt Nam, chưa rõ hãng đã bán được bao nhiêu xe điện, trong khi VinFast đang mở rộng thị phần nhanh chóng.

Sự sụt giảm doanh số của Honda đang tác động trực tiếp đến VEAM (mã VEA - UPCoM), doanh nghiệp được mệnh danh là “két sắt tiền mặt” của ngành công nghiệp cơ khí Việt Nam.

Tính đến cuối tháng 6/2025, VEAM nắm giữ 16.600 tỷ đồng tiền mặt, tổng tài sản gần 31.000 tỷ đồng, trong đó hơn một nửa là tiền gửi ngắn hạn. Công ty có vốn điều lệ 13.300 tỷ đồng, Bộ Công Thương sở hữu 88,5%, mỗi năm chi trả cổ tức tiền mặt 40-50%, giúp Nhà nước là bên hưởng lợi lớn nhất.

Lợi nhuận của VEAM chủ yếu đến từ liên doanh Honda Việt Nam, Toyota và Ford, mang về đều đặn 5.000-7.000 tỷ đồng mỗi năm, riêng Honda đóng góp 4.500-6.000 tỷ. Dù mảng kinh doanh cốt lõi trong nước hiệu quả thấp, nguồn thu từ các liên doanh này vẫn giúp VEAM duy trì lợi nhuận cao vượt trội.

Năm 2024, VEAM ghi nhận 7.432 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế, mức “trong mơ” so với nhiều doanh nghiệp thuộc VN30. Năm 2025, công ty đặt kế hoạch lợi nhuận 4.330 tỷ đồng, doanh thu 7.140 tỷ đồng.

Sáu tháng đầu năm, VEAM đạt 3.410 tỷ đồng lãi sau thuế, tăng gần 5% nhờ phần lợi nhuận từ các liên doanh. Với P/E quý II/2025 chỉ 6,93 và P/B 1,77 lần, cổ phiếu VEA hiện đang bị định giá thấp so với mặt bằng chung.

Thế nhưng, suốt một năm qua, VEA gần như “đứng im”, bất chấp VN-Index tăng 620 điểm kể từ đầu tháng 4/2025. Phiên 10/9, cổ phiếu này dừng ở 40.100 đồng/cp, phản ánh tâm lý thận trọng của giới đầu tư.

Theo SSI Research, khác với giai đoạn 2017 (khi các đề xuất hạn chế xe xăng chỉ nằm trên giấy), chính sách lần này được triển khai quyết liệt hơn, gắn với mục tiêu giảm phát thải và áp dụng nhiên liệu E10 bắt buộc từ năm 2026. Điều đó khiến nhà đầu tư lo ngại về lợi thế dài hạn của VEAM, khi doanh thu và lợi nhuận phụ thuộc lớn vào Honda - thương hiệu đang chịu áp lực cạnh tranh từ xe điện Trung Quốc và VinFast.

Ở chiều ngược lại, VinFast đang nổi lên như biểu tượng cho giai đoạn chuyển dịch năng lượng. Trong khi Honda phải thích nghi với sự thay đổi, VinFast lại đứng đúng thời điểm và chính sách, hưởng lợi từ cả xu hướng xe điện hóa toàn cầu lẫn ưu đãi nội địa.

Từ một chính sách giao thông, tác động lan tỏa đang mở ra một bước ngoặt lớn với thị trường xe máy và cổ phiếu liên quan. VEAM - doanh nghiệp được xem là “gà đẻ trứng vàng” nhờ phần lợi nhuận từ Honda đang đối mặt thách thức khi chu kỳ xe điện bùng nổ.