Dưới thời của ông, Đại Việt phát triển rực rỡ, là một trong những thời thịnh vượng của nhà Lý với tên gọi Bách niên Thịnh thế.
Lịch sử Việt Nam có rất nhiều vị vua tài đức, đã có nhiều đóng góp to lớn cho đất nước. Trong đó, vua Lý Nhân Tông là một trong những vị vua được nhân dân kính trọng và yêu mến nhất.
Vua Lý Nhân Tông tên húy là Lý Càn Đức, sinh năm 1066. Ông là con trai của vua Lý Thánh Tông và Nguyên phi Ỷ Lan. Ông lên ngôi năm 1072, khi mới 6 tuổi, sau khi vua cha Lý Thánh Tông mất. Trong thời gian trị vì, Lý Nhân Tông tỏ ra là vị vua chú trọng văn hóa, giáo dục, biệt đãi nhân tài, trọng vọng các bậc thiền sư thạc đức.
Mùa xuân năm 1075, vua Lý Nhân Tông mở khoa thi Tam trường (sử sách còn gọi là Minh kinh bác học) để chọn người có tài văn học ra giúp nước. Đây là khoa thi đầu tiên của nền khoa cử Việt Nam. Triều đình chấm đỗ 10 người, thủ khoa là Lê Văn Thịnh được vào cung dạy học cho vua.
Năm 1076, Lý Nhân Tông cho lập Quốc Tử Giám – trường đại học đầu tiên ở Việt Nam, ở bên cạnh Văn Miếu. Ban đầu, trường chỉ dành riêng cho con vua và con các bậc đại quyền quý (nên gọi tên là Quốc Tử). Sách Việt sử thông giám cương mục chép: "Bính Thìn, năm Anh Vũ Chiêu Thắng thứ 1 tháng 4... lập nhà Quốc Tử Giám; tuyển trong các văn thần lấy những người có văn học, bổ vào đó".
Lý Nhân Tông cũng là người quan tâm đến hoạt động sản xuất nông nghiệp và cải cách quan chế. Ông ra quy định cấm giết trâu bò bừa bãi và cho đắp đê chống lũ lụt, nổi tiếng nhất là đê Cơ Xá, khởi đầu cho việc đắp đê ngăn lũ ở Việt Nam, nhằm giữ cho kinh thành khỏi ngập lụt. Năm 1086, ông định lại quan chế, chia văn võ bá quan làm cửu phẩm.
Ông được coi là một trong những vị vua vĩ đại nhất trong lịch sử Việt Nam. Ảnh minh họa
Ông cũng là một người sùng bái đạo Phật. Vua cho đúc chuông Quy Điền ở chùa Diên Hựu (chùa Một Cột) - một trong "An Nam tứ đại khí", khuyến khích việc dựng chùa, tô tượng.
Nhận xét về vua, sách Đại Việt sử ký toàn thư ghi: "Vua trán dô mặt rồng, tay dài quá gối, sáng suốt thần võ, trí tuệ hiếu nhân, nước lớn sợ, nước nhỏ mến, thần giúp người theo, thông âm luật, chế ca nhạc, dân được giàu đông, mình được thái bình, là vua giỏi triều Lý. Tiếc rằng mộ đạo Phật, thích điềm lành, đó là điều lụy cho đức tốt".
Vua Lý Nhân Tông trị vì được gần 56 năm (1072-1128). Với con số này, ông là vị vua ở ngôi lâu nhất trong lịch sử Việt Nam. Trong thời gian ông cầm quyền, Đại Việt trở thành quốc gia hùng mạnh trong khu vực.
Tuy ở ngôi lâu năm nhưng Lý Nhân Tông không có con trai để nối dõi. Ông nhận nuôi một người cháu là Lý Dương Hoán rồi lập làm Thái tử. Đó là Lý Thần Tông, làm vua trong vòng 11 năm sau khi Nhân Tông mất. Vua chỉ có 1 người con gái ruột là Diên Bình công chúa.
Sách Đại Việt sử ký toàn thư viết: "Năm 1117, vua viết chiếu ban ra trong hoàng tộc, nói rằng: Trẫm cai trị muôn dân mà lâu không có con nối, ngôi báu của thiên hạ biết truyền cho ai? Vậy nên trẫm nuôi con trai của các công hầu Sùng Hiền, Thành Khánh, Thành Quảng, Thành Chiêu, Thành Hưng, chọn người nào giỏi thì lập làm Thái tử. Bấy giờ con Sùng Hiền hầu là Lý Dương Hoán mới lên 2 tuổi mà thông minh lanh lợi, Nhân Tông rất yêu và bèn lập làm Hoàng thái tử".
Trong suốt thời gian trị vì, vua Lý Nhân Tông đã có nhiều chính sách cải cách quan trọng mang lại cho đất nước Đại Việt một thời kỳ thịnh trị, văn minh rực rỡ. Ông được coi là một trong những vị vua vĩ đại nhất trong lịch sử Việt Nam.
