Việt Nam sẽ hưởng lợi gì từ cuộc chiến năng lượng toàn cầu?

Những năm gần đây, căng thẳng địa chính trị, chính sách cắt giảm sản lượng của OPEC+ và áp lực giảm phát thải carbon đã làm thay đổi đáng kể thị trường năng lượng. Theo báo cáo từ Công ty TNHH Chứng khoán Vietcombank (VCBS), giá dầu Brent trung bình năm 2025 dự báo dao động trong khoảng 70 – 85 USD/thùng, với các yếu tố chính tác động bao gồm các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Nga, chính sách cắt giảm sản lượng của OPEC+ và nhu cầu dầu giảm từ Trung Quốc.

Trong khi đó, thị trường than, thép và quặng sắt cũng được kỳ vọng hồi phục nhờ các gói kích thích kinh tế từ Trung Quốc, kéo theo nhu cầu nguyên liệu công nghiệp gia tăng. Việt Nam, với lợi thế về tài nguyên dầu khí, tiềm năng năng lượng tái tạo và ngành công nghiệp nặng, có thể tận dụng xu hướng này để gia tăng vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Dầu khí Việt Nam: Lợi thế về tài nguyên và triển vọng tăng trưởng

Việt Nam có trữ lượng dầu mỏ ước tính 4,4 tỷ thùng, đứng thứ 28 thế giới. Sản lượng khai thác dầu thô trong năm 2024 đạt 9,87 triệu tấn, trong đó 82% khai thác trong nước. Theo VCBS, khi giá dầu duy trì ổn định ở mức cao, ngành dầu khí có thể hưởng lợi từ nhu cầu gia tăng đối với dầu thô, đồng thời đẩy mạnh hoạt động thăm dò và khai thác.

Xu hướng giá xăng dầu trong nước và sản lượng nhập khẩu qua các năm. Nguồn: VCBS.

Bên cạnh đó, ngành lọc hóa dầu có thể ghi nhận biên lợi nhuận cải thiện nhờ "crack spread" – chênh lệch giữa giá thành phẩm xăng dầu và dầu thô đầu vào – có dấu hiệu phục hồi. VCBS nhận định rằng crack spread năm 2025 dự kiến tăng trong quý 1 nhưng vẫn thấp hơn cùng kỳ năm trước, cho thấy triển vọng ngành lọc dầu sẽ khả quan hơn trong ngắn hạn.

Dự báo crack spread của WM giai đoạn 2024 - 2025. Nguồn: VCBS.

Tuy nhiên, ngành dầu khí vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn. Nếu Mỹ tiếp tục gia tăng sản lượng dầu, áp lực giảm giá có thể khiến doanh thu ngành dầu khí Việt Nam suy giảm. Bên cạnh đó, nhu cầu dầu từ Trung Quốc đang có xu hướng sụt giảm do nền kinh tế phục hồi chậm, điều này có thể làm giảm tốc độ tăng trưởng xuất khẩu dầu thô của Việt Nam trong thời gian tới.

Năng lượng tái tạo: Xu hướng không thể đảo ngược

Trong bối cảnh thế giới đẩy mạnh chính sách giảm phát thải carbon, các quốc gia phương Tây đang áp thuế cao đối với hàng hóa sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch. Điều này khiến các doanh nghiệp có xu hướng dịch chuyển đầu tư vào năng lượng tái tạo để giảm thiểu rủi ro từ thuế quan và tăng lợi thế cạnh tranh.

Việt Nam sở hữu tiềm năng điện gió ngoài khơi hơn 600 GW, thuộc nhóm lớn nhất khu vực Đông Nam Á. Theo VCBS, đầu tư vào năng lượng tái tạo tại Việt Nam có thể tăng mạnh trong giai đoạn 2025 – 2030, đặc biệt trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi và điện mặt trời. Chính phủ Việt Nam cũng đang triển khai các chính sách ưu đãi thuế, cơ chế đấu thầu minh bạch để thu hút dòng vốn FDI vào ngành này.

Tuy nhiên, quá trình phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều rào cản. Hệ thống truyền tải điện chưa đồng bộ, chính sách giá điện thiếu ổn định và quy trình cấp phép còn phức tạp là những yếu tố có thể làm chậm tiến độ các dự án. Nếu những vấn đề này không được giải quyết kịp thời, dòng vốn đầu tư có thể bị dịch chuyển sang các quốc gia có chính sách linh hoạt hơn.

Ngành than, thép và quặng sắt: Hưởng lợi từ sự phục hồi công nghiệp

Bên cạnh dầu khí và năng lượng tái tạo, thị trường than, thép và quặng sắt cũng đang bước vào chu kỳ hồi phục. Theo VCBS, giá than thế giới dự báo phục hồi trong năm 2025 khi giá năng lượng có xu hướng tăng trở lại. Việt Nam, với trữ lượng than hơn 6,6 tỷ tấn, có thể tận dụng xu hướng này để gia tăng xuất khẩu than đá sang các thị trường lớn như Trung Quốc và Ấn Độ.

Diễn biến giá quặng sắt và than cốc trong quý 4/2024. Nguồn: VCBS.

Ngành thép cũng có triển vọng khả quan khi Trung Quốc tung ra các gói kích thích kinh tế để vực dậy thị trường bất động sản. Theo VCBS, nhu cầu xây dựng phục hồi trên toàn cầu có thể tạo hiệu ứng tích cực cho giá thép, từ đó giúp ngành thép Việt Nam gia tăng sản xuất và xuất khẩu.

Diễn biến giá thép thanh và thép cuộn cán nóng (HRC) tại Trung Quốc. Nguồn: Trading Economics, Bloomberg, IEA.

Dù vậy, ngành công nghiệp nặng cũng đang đối mặt với nhiều rủi ro. Nếu Mỹ áp thuế đối với thép nhập khẩu, điều này có thể làm gia tăng tình trạng dư cung trên thị trường toàn cầu, gây áp lực giảm giá thép. Trong kịch bản này, ngành thép Việt Nam có thể bị cạnh tranh gay gắt hơn từ các nguồn cung giá rẻ của Trung Quốc.

Rủi ro tiềm ẩn: Những thách thức cần lường trước

Cuộc chiến năng lượng toàn cầu không chỉ mang lại cơ hội mà còn đặt ra nhiều thách thức cho Việt Nam. Biến động giá dầu là một trong những rủi ro lớn nhất, có thể tác động trực tiếp đến doanh thu của ngành dầu khí. Nếu giá dầu giảm mạnh do nguồn cung từ Mỹ tăng hoặc nhu cầu dầu toàn cầu suy giảm, lợi nhuận của ngành dầu khí sẽ bị ảnh hưởng đáng kể.

Bên cạnh đó, quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo cũng đặt ra nhiều bài toán khó về vốn đầu tư, cơ sở hạ tầng và chính sách điều tiết. Nếu không có cơ chế hỗ trợ phù hợp, Việt Nam có thể đánh mất cơ hội thu hút dòng vốn quốc tế vào lĩnh vực này.

Ngoài ra, các chính sách thương mại biến động cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng xuất khẩu của Việt Nam. Nếu Mỹ và EU tiếp tục tăng cường các biện pháp bảo hộ thương mại, xuất khẩu thép, than và quặng sắt của Việt Nam có thể chịu áp lực lớn hơn.

Cuộc chiến năng lượng toàn cầu đang mở ra một thời kỳ mới với cả cơ hội và thách thức. Việt Nam, với lợi thế về dầu khí, tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo và sự phục hồi của ngành công nghiệp nặng, có thể tận dụng xu hướng này để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, để thực sự hưởng lợi, Việt Nam cần có chiến lược dài hạn, tập trung vào phát triển bền vững, đa dạng hóa nguồn cung năng lượng và nâng cao năng lực cạnh tranh. Nếu làm tốt, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một trong những trung tâm năng lượng quan trọng của khu vực.

>> Giải ngân đầu tư công mạnh mẽ: Cú hích lớn cho GDP và thị trường trái phiếu