140 trường đại học công lập thuộc diện sáp nhập, tinh giản, một số trường sẽ bị giải tán

Sáng 18/9, tại hội nghị Giáo dục đại học, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh, Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị đã đặt ra yêu cầu hiện đại hóa các trường đại học, coi đây là nhiệm vụ then chốt để xây dựng một hệ thống phát triển nhanh, mạnh, có định hướng rõ ràng, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là trong những lĩnh vực đất nước đang cần gấp.

Ông cho rằng giáo dục đại học Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để bứt phá: “Cơ hội mà người phương Đông hay dùng chữ ‘thời’. Đây là thời cơ, thời vận, thời điểm để giáo dục đại học bứt phá và phát triển. Không nắm được thời cơ này, không những không phát triển được mà chúng ta có lỗi”, Bộ trưởng nói.

Bên cạnh cơ hội, ngành cũng đối diện với nhiều thay đổi lớn dễ gây lúng túng cho lãnh đạo các trường, như bỏ hội đồng trường, thực hiện mô hình bí thư Đảng ủy kiêm người đứng đầu, sắp xếp và sáp nhập cơ sở, thúc đẩy tự chủ đại học, đổi mới cơ chế xét và bổ nhiệm chức danh giáo sư, phó giáo sư. Ông Nguyễn Kim Sơn cho biết giáo dục đại học đang bước vào một cuộc “đại sắp xếp”. Nghị quyết 71 đặt ra yêu cầu khẩn trương tái cấu trúc, sáp nhập hoặc giải thể các trường không đạt chuẩn, xóa bỏ cấp trung gian, nghiên cứu sáp nhập viện nghiên cứu với trường đại học và chuyển một số cơ sở về địa phương quản lý.

Theo Bộ trưởng, ngoài các trường thuộc khối công an, quân đội và cơ sở ngoài công lập, sẽ có khoảng 140 trường công lập hiện đang phân tán ở nhiều bộ, ngành, địa phương được sắp xếp lại. “Tinh thần sẽ phải giảm rất nhiều đầu mối”, ông nhấn mạnh, đồng thời đưa ra các phương án như chuyển trường thuộc khối Trung ương về địa phương, sáp nhập trường địa phương vào trường Trung ương, nhập các trường cùng bộ ngành hoặc địa phương. Một số trường sẽ bị giải tán nếu quy mô quá nhỏ, không đạt tiêu chuẩn. Việc tái cấu trúc không chỉ để cắt giảm mà còn nhằm khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ, giúp các trường phát triển mạnh hơn. Ban chỉ đạo của Bộ đã hoàn thiện phương án, báo cáo Thủ tướng và sẽ triển khai sau khi có quyết định của Chính phủ.

Ông Nguyễn Kim Sơn so sánh việc tái cấu trúc này giống như việc sáp nhập các tỉnh thành. Mục tiêu là tạo động lực phát triển, buộc các trường nhỏ nhưng có vị trí chiến lược phải “lớn càng nhanh càng tốt”. Song song, Bộ cũng đang sửa đổi Luật Giáo dục đại học để thể chế hóa tinh thần Nghị quyết 71, giảm bớt sự can thiệp trực tiếp, thực hiện phân cấp, phân quyền nhiều hơn theo nguyên tắc “nắm chắc cái cần nắm, buông dứt khoát cái cần buông”.

Bộ sẽ tập trung vào ba nhiệm vụ: cấp phép, rút phép, giải thể cơ sở giáo dục; bổ nhiệm, miễn nhiệm, luân chuyển lãnh đạo; phê duyệt chiến lược, sứ mệnh, mục tiêu của các trường công lập. Trong khi đó, các trường sẽ được trao quyền tự chủ mạnh mẽ hơn về học thuật, tài chính, nghiên cứu, đào tạo, đồng thời phải chịu trách nhiệm quản trị rõ ràng. Riêng vấn đề tự chủ sẽ được quy định trong nghị định riêng, với định hướng chuyển mạnh từ hỗ trợ kinh phí thường xuyên sang đặt hàng đào tạo, hỗ trợ trực tiếp qua người học.

Bộ trưởng cho biết Bộ GD&ĐT đang trình Quốc hội Chương trình Mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa giáo dục đại học, huy động nguồn vốn đầu tư lớn nhằm phát triển hạ tầng, phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu. Việc chuẩn bị đầu tư và giải ngân cần khẩn trương để không ảnh hưởng tiến độ. Về tuyển sinh năm 2026, Bộ trưởng khẳng định cơ bản sẽ giữ ổn định. Tuy nhiên, từ năm 2027, kỳ thi tốt nghiệp THPT sẽ từng bước áp dụng thi trên máy tính. Bộ sẽ mời các đơn vị tổ chức bài thi đánh giá năng lực ngồi lại thống nhất nguyên tắc, tiêu chí, đảm bảo chuẩn mực, tránh chênh lệch giữa các trường.

Trong bối cảnh này, Bộ trưởng kêu gọi tinh thần trách nhiệm và sự đồng hành của đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý. Ông nói: “Các thầy cô khối trường công lập cần sẵn sàng cho mọi khả năng, vui trong mọi tình huống, nếu lo tôi sẽ ngồi đâu là một thái độ không phù hợp. Các thầy cô phải hết sức vì việc công, trách nhiệm với việc chung, trong ba tháng tới phải cùng nhau suy nghĩ làm sao để phát triển được đơn vị của mình, tận dụng thời cơ, chuẩn bị hành trang cho phía trước. Đó là điều tôi mong muốn kêu gọi tất cả các trường trong thời khắc quan trọng này”.

Thống kê của Bộ GD&ĐT cho thấy cả nước hiện có 11 đại học, 173 trường đại học và học viện (không tính đại học quốc gia, đại học vùng), trong đó có 61 trường tư thục, 5 trường nước ngoài, 8 trường bồi dưỡng có đào tạo đại học, 40 viện nghiên cứu đào tạo tiến sĩ và 5 cơ sở khác được phép đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ, cùng 40 trường thuộc khối quốc phòng, an ninh.

Trước đó, ngày 22/8, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 71 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, yêu cầu sắp xếp, tái cấu trúc cơ sở giáo dục đại học; sáp nhập, giải thể trường không đạt chuẩn; xóa bỏ cấp trung gian; nghiên cứu sáp nhập viện nghiên cứu với trường đại học; tăng cường quản lý nhà nước và chuyển một số cơ sở về địa phương quản lý.

Ngày 15/9, Chính phủ tiếp tục ban hành Nghị quyết 281, cụ thể hóa chương trình hành động triển khai Nghị quyết 71, giao Bộ GD&ĐT xây dựng và thực hiện đề án sắp xếp, tái cấu trúc hệ thống, đồng thời ban hành Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến 2050. Mục tiêu là khẳng định vai trò nòng cốt của các trường trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho những ngành, lĩnh vực trọng điểm, gắn kết đào tạo với nhu cầu nhân lực của từng địa phương.