4 ngành kinh tế sẽ được hưởng lợi nhiều nhất từ dự án đường sắt cao tốc Bắc-Nam

Dự án đường sắt cao tốc Bắc-Nam được thiết kế với tốc độ lên tới 350 km/h, sẽ rút ngắn thời gian di chuyển giữa Hà Nội và TP.HCM xuống còn 5,5 giờ, mang lại thay đổi lớn trong hệ thống giao thông Việt Nam. Sau hai lần bị Quốc hội từ chối vào các năm 2010 và 2019, dự án đã chính thức được thông qua vào ngày 30/11/2024. Theo kế hoạch, dự án sẽ được khởi công vào năm 2027 và hoàn thành vào năm 2035, với sự kỳ vọng tạo ra ảnh hưởng sâu rộng tới các lĩnh vực kinh tế liên quan.

Tóm tắt các lần trình dự án đường sắt cao tốc Bắc-Nam lên Quốc hội. Nguồn: Bộ Tài chính, Vietcap tổng hợp.

Động lực tăng trưởng kinh tế

Theo báo cáo của Công ty Cổ phần Chứng khoán Vietcap, dự án đường sắt cao tốc Bắc-Nam được kỳ vọng đóng góp trung bình 1 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP mỗi năm trong 12 năm xây dựng. Các ngành hưởng lợi lớn nhất bao gồm xây dựng, sản xuất thiết bị, và dịch vụ tư vấn. Với tổng chi phí xây dựng chiếm 49,5% (33,3 tỷ USD), ngành xây dựng sẽ là một trong những ngành trọng yếu thúc đẩy tăng trưởng. Đồng thời, ngành sản xuất thiết bị, chiếm 16,3% tổng vốn (11 tỷ USD), sẽ mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp trong nước và quốc tế hợp tác và cung cấp công nghệ tiên tiến.

Nguồn vốn đầu tư chủ yếu đến từ ngân sách nhà nước, chiếm khoảng 70%, trong khi phần còn lại được tài trợ từ các nguồn vay. Theo Bộ Giao thông Vận tải, tỷ lệ vay nợ sẽ không vượt quá 30% tổng vốn đầu tư nhằm duy trì mức nợ công trong phạm vi an toàn, hiện dao động ở mức 36-37% GDP - thấp hơn nhiều so với ngưỡng trần 60%. Điều này tạo cơ hội cho các ngân hàng và tổ chức tài chính tham gia cung cấp tín dụng, bảo lãnh vốn và dịch vụ tư vấn tài chính. Sự tham gia của vốn ODA cũng giúp giảm áp lực ngân sách và đảm bảo nguồn lực triển khai dự án.

Phân bổ vốn đầu tư dự án Đường sắt cao tốc Bắc-Nam theo năm. Nguồn: Bộ Tài chính, Bộ Giao thông Vận tải, Vietcap tổng hợp.

Dự án không chỉ tập trung vào vận tải hành khách mà còn hỗ trợ vận chuyển hàng hóa khi cần thiết, với sự hiện diện của 5 ga hàng hóa nằm tại các trung tâm kinh tế lớn. Điều này sẽ làm giảm chi phí logistics, tăng cường tốc độ và hiệu quả vận chuyển, giúp các doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Đặc biệt, các ngành công nghiệp phụ trợ như đóng tàu, sản xuất thiết bị cơ khí và dịch vụ bảo trì đường sắt sẽ được hưởng lợi lớn từ dự án.

Các địa phương có tuyến đường sắt cao tốc đi qua, bao gồm Đà Nẵng, Nha Trang và TP.HCM, sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn hơn cho du khách. Theo dự báo, dòng khách du lịch gia tăng sẽ kích thích các ngành liên quan như khách sạn, nhà hàng, và giải trí. Đồng thời, bất động sản tại các khu vực gần ga chính như Thủ Thiêm và Ngọc Hồi được dự đoán sẽ tăng giá trị nhờ hạ tầng kết nối vượt trội.

Lợi ích xã hội và môi trường

Bên cạnh các lợi ích kinh tế, dự án còn mang lại tác động tích cực về mặt xã hội và môi trường. Theo Vietcap, dự án sẽ tạo ra hàng trăm nghìn việc làm mới, giảm thiểu tình trạng tai nạn giao thông đường bộ và cắt giảm lượng khí thải nhờ sử dụng hệ thống giao thông xanh. Hơn nữa, sự phát triển của hệ thống giao thông đường sắt sẽ giảm tải cho hệ thống đường bộ, vốn đang chịu áp lực lớn từ tốc độ đô thị hóa cao.

Mặc dù đầy hứa hẹn, dự án đường sắt cao tốc Bắc-Nam không tránh khỏi những thách thức. Tổng chi phí lớn đặt ra áp lực quản lý tài chính hiệu quả để tránh thất thoát ngân sách. Việc giải phóng mặt bằng và tái định cư, chiếm 8,8% tổng chi phí (5,9 tỷ USD), sẽ là thách thức đáng kể do cần đạt được sự đồng thuận từ cộng đồng địa phương. Ngoài ra, các vấn đề kỹ thuật, vận hành, và bảo trì đường sắt cao tốc đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mặt công nghệ và nhân lực.

Dự án đường sắt cao tốc Bắc-Nam không chỉ là một công trình giao thông trọng điểm mà còn là động lực để nâng tầm phát triển kinh tế Việt Nam trong dài hạn. Từ xây dựng, tài chính, logistics đến du lịch và bất động sản, các ngành liên quan đều có cơ hội hưởng lợi từ dự án này. Tuy nhiên, để đảm bảo thành công, cần có sự phối hợp hiệu quả giữa Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Quản lý minh bạch, tài chính bền vững và chiến lược triển khai rõ ràng sẽ là chìa khóa hiện thực hóa tiềm năng của dự án.

>> World Bank chỉ ra chìa khóa để Việt Nam vượt qua ‘bẫy thu nhập trung bình’