Bộ GTVT lý giải nguyên nhân nhà ga đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam phải đặt xa trung tâm các TP lớn

Quy hoạch ga đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Hiệu quả kinh tế và kết nối đô thị

Theo quy hoạch hướng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, nhiều nhà ga không được đặt tại trung tâm thành phố.

Cụ thể, ga Ngọc Hồi nằm ở hai xã Liên Ninh và Ngọc Hồi, huyện Thanh Trì, TP. Hà Nội, cách nhà ga hiện tại ở trung tâm khoảng 11km. Tương tự, ga Ninh Bình được quy hoạch tại xã Khánh Thượng, huyện Yên Mô, cách trung tâm TP. Ninh Bình và ga Ninh Bình hiện tại 7,5km về phía Nam.

Phối cảnh Dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam. Ảnh minh họa

Các ga khác cũng được đặt ngoài trung tâm, như ga Đồng Hới tại xã Nghĩa Ninh, cách trung tâm TP. Đồng Hới khoảng 4,5km về phía Tây Nam; ga Huế tại xã Phú Mỹ, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế, cách trung tâm TP. Huế khoảng 20km; ga Hòa Vang tại xã Hòa Sơn, huyện Hòa Vang, TP. Đà Nẵng và ga Diên Khánh tại xã Diên Thạnh, huyện Diên Khánh, cách trung tâm TP. Nha Trang khoảng 11km về phía Tây.

Việc các ga không nằm trong nội đô khiến nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ lo ngại rằng cần đầu tư thêm hệ thống giao thông kết nối, gây phát sinh chi phí.

Tuy nhiên, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) lý giải rằng đây là quyết định dựa trên kinh nghiệm quốc tế, trong đó có cả mô hình ga đặt tại trung tâm và ngoại vi, mỗi phương án đều có ưu và nhược điểm riêng.

>> Việt Nam sắp có KCN Dược - Sinh học đầu tiên với quy mô 334ha, tổng vốn 3.800 tỷ

Ưu nhược điểm của các phương án đặt ga

Theo đó, nhà ga đặt tại trung tâm thường phù hợp với các đô thị lớn, có sẵn cơ sở hạ tầng và diện tích đủ đáp ứng công năng, giúp hành khách di chuyển thuận tiện.

Tuy nhiên, trường hợp này đòi hỏi chi phí giải phóng mặt bằng lớn và không tận dụng được quỹ đất mới. Trong khi đó, tại các đô thị lớn của Việt Nam, quỹ đất cho ga đường sắt thường hạn chế, việc giải phóng mặt bằng khó khả thi.

Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là công trình giao thông trọng điểm của quốc gia. Ảnh minh họa

Ngược lại, các ga đặt ở vùng tiếp cận đô thị có ưu điểm là cần ít diện tích giải phóng mặt bằng, dễ dàng khai thác quỹ đất để phát triển kinh tế.

Dù vậy, phương án này đòi hỏi chính quyền địa phương đầu tư mạnh vào hệ thống giao thông công cộng để kết nối với trung tâm thành phố.

Bộ GTVT nhận định rằng trong bối cảnh tỷ lệ đô thị hóa của Việt Nam còn thấp, việc phát triển không gian mới quanh các nhà ga sẽ thúc đẩy sự tăng trưởng dài hạn.

Nguyên tắc lựa chọn hướng tuyến và vị trí nhà ga

Hướng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được thiết kế trên nguyên tắc "ngắn nhất có thể" đồng thời đáp ứng các nguyên tắc quan trọng như phù hợp với quy hoạch quốc gia, ngành và địa phương; đảm bảo kỹ thuật; và hạn chế tối đa tác động đến các khu vực nhạy cảm về môi trường, xã hội, khu di tích hay khu đông dân cư.

Do đó, vị trí các nhà ga được lựa chọn dựa trên các yếu tố về địa hình, khoảng cách kỹ thuật giữa các ga, và khả năng giảm thiểu khối lượng giải phóng mặt bằng.

Hiện nay, 20 địa phương dọc tuyến đã thống nhất vị trí các nhà ga và cập nhật thông tin này vào quy hoạch quốc gia, ngành và địa phương.

Bộ GTVT nhấn mạnh rằng vị trí nhà ga không chỉ đảm bảo hiệu quả vận hành tuyến đường mà còn đóng vai trò thúc đẩy phát triển kinh tế đô thị xung quanh.

Hiệu quả kinh tế từ các tuyến đường sắt tốc độ cao

Nghiên cứu cho thấy, các tuyến đường sắt tốc độ cao có tác động đáng kể đến kinh tế - xã hội. Đơn cử như tại Trung Quốc, tuyến Bắc Kinh - Thượng Hải sau 10 năm khai thác (từ 2012 đến 2022) đã giúp GRDP của các địa phương dọc tuyến tăng gấp đôi, với tốc độ tăng trưởng trung bình 10%/năm.

Hay như tại Nhật Bản, GRDP các địa phương dọc tuyến đường sắt tốc độ cao tăng trưởng thêm 4-5% sau 10 năm khai thác. Giá trị đất xung quanh các nhà ga tại đây cũng tăng 13-30%.

Trong Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi tuyến đường sắt Bắc - Nam, Bộ GTVT khẳng định rằng vị trí các nhà ga được lựa chọn để vừa khai thác hiệu quả tuyến đường vừa thúc đẩy phát triển đô thị, đồng thời góp phần tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế tại các khu vực lân cận.

>> Sân bay Long Thành hơn 16 tỷ USD lớn nhất Việt Nam có diễn biến mới