7 ngành sản xuất chủ lực của Việt Nam được 'che chắn' bởi 20 biện pháp phòng vệ thương mại
Các biện pháp phòng vệ thương mại giúp doanh nghiệp Việt duy trì sức cạnh tranh, bảo vệ việc làm và ổn định thị trường trong nước.
Ngày 25/9, tại Diễn đàn Phòng vệ thương mại 2025, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, Việt Nam hiện duy trì 20 trong tổng số 36 biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu, góp phần bảo vệ năng lực cạnh tranh cho 7 ngành sản xuất chủ lực.
Từ khi thành lập năm 2017, Cục đã khởi xướng 48 vụ điều tra mới, rà soát lại 35 biện pháp và kiến nghị Bộ Công Thương áp dụng 36 biện pháp phòng vệ thương mại, trong đó 20 biện pháp còn hiệu lực. Thu ngân sách từ thuế phòng vệ thương mại ước đạt khoảng 1.600 tỷ đồng mỗi năm.
Cục trưởng Lương Hoàng Thái nhấn mạnh, trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu nhiều biến động, các công cụ phòng vệ như thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ là “lá chắn” quan trọng, giúp duy trì cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp, người lao động. Hiện tổng doanh thu hàng năm của các doanh nghiệp tham gia các vụ việc phòng vệ thương mại ước gần 600.000 tỷ đồng, với hơn 56.000 lao động trực tiếp trong các ngành thép, thực phẩm, vật liệu xây dựng, hóa chất, gỗ, sợi, nhựa.
Cục trưởng đưa ra một số ví dụ cho thấy hiệu quả rõ rệt. Cụ thể, trong ngành đường, việc áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đã đưa lượng nhập khẩu từ 1,2 triệu tấn (niên vụ 2020-2021) xuống còn 300.000 tấn (niên vụ 2024-2025), đồng thời giá và sản lượng trong nước đều cải thiện. Ở ngành thép, nhập khẩu phôi thép từ mức 1,6 triệu tấn năm 2015 đã giảm về 0 sau một thập kỷ.
Thực tế quốc tế cũng ghi nhận xu hướng gia tăng sử dụng công cụ phòng vệ thương mại. Thống kê từ WTO cho thấy số vụ việc trung bình từ hơn 200 vụ/năm giai đoạn 2000 đã tăng lên trên 450 vụ trong năm ngoái. Ấn Độ dẫn đầu thế giới với hơn 1.200 vụ điều tra chống bán phá giá, tiếp theo là Mỹ (989 vụ) và EU (589 vụ), trong đó nhóm kim loại là đối tượng bị điều tra nhiều nhất.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Hữu Trường Hưng, Trưởng phòng Điều tra Thiệt hại và Tự vệ, sự phối hợp giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý vẫn còn hạn chế. “Có trường hợp doanh nghiệp thiệt hại đến mức phải đóng cửa nhà máy nhưng không dám khởi kiện vì lo ngại lộ bí mật kinh doanh”, ông Hưng cho biết. Ông đề nghị doanh nghiệp cần chủ động trao đổi thông tin và nâng cao tính minh bạch trong hệ thống kế toán.
Đại diện ngành thép, ông Lê Việt – Phó Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam nhấn mạnh, cần đẩy mạnh áp dụng các biện pháp phòng vệ để bảo vệ sản xuất trong nước trước áp lực dư thừa công suất thép toàn cầu. Còn ông Vũ Văn Thanh, Tổng Giám đốc Hoa Sen Group cho rằng, bên cạnh thuế quan, cần sớm hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật để quản lý chất lượng thép lưu thông trên thị trường.
Các chuyên gia cũng cảnh báo nguy cơ doanh nghiệp nước ngoài lẩn tránh biện pháp phòng vệ bằng cách xây dựng nhà máy tại Việt Nam, chỉ thực hiện công đoạn cuối có giá trị gia tăng thấp nhằm gắn mác xuất xứ Việt Nam. Điều này vừa tạo cạnh tranh bất bình đẳng, vừa tiềm ẩn rủi ro gian lận xuất xứ khi xuất khẩu.
Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại Chu Thắng Trung cho biết cơ quan này đang theo dõi sát tình hình, đồng thời sẽ phát cảnh báo khi năng lực sản xuất, xuất khẩu của một nhóm hàng tăng đột biến do dòng vốn FDI dịch chuyển vào Việt Nam.
