Cắt giảm 20% quy định kinh doanh: Vì sao doanh nghiệp vẫn chưa hài lòng?

Cải cách quy định kinh doanh là một phần quan trọng trong nỗ lực nâng cao năng suất và cải thiện môi trường đầu tư của Việt Nam. Theo báo cáo "Cải thiện quy định kinh doanh để hỗ trợ tăng trưởng năng suất ở Việt Nam" do Ngân hàng Thế giới (World Bank) phối hợp với Hội đồng tư vấn Cải cách thủ tục hành chính (ACAPR) thực hiện, Việt Nam đã đạt được những cải cách đáng kể trong việc đơn giản hóa thủ tục hành chính và cải thiện môi trường kinh doanh​.

Nghị quyết 68/NQ-CP, ban hành năm 2020, đặt mục tiêu cắt giảm ít nhất 20% số lượng quy định kinh doanh và 20% chi phí tuân thủ trong giai đoạn 2020-2025. Báo cáo của World Bank và dữ liệu từ Chính phủ cho thấy tính đến tháng 3/2024, đã có 2.886 quy định được cắt giảm hoặc đơn giản hóa​. Tuy nhiên, thiếu cơ chế đo lường tác động thực tế khiến doanh nghiệp không thể cảm nhận rõ sự thay đổi. Những bất cập trong thực thi, sự chồng chéo giữa các bộ ngành và thiếu minh bạch trong quy trình cải cách đã khiến nhiều doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với gánh nặng hành chính nặng nề.

Ảnh minh hoạ. Nguồn: Internet.

Thực thi cải cách chưa hiệu quả: Doanh nghiệp vẫn gặp nhiều rào cản

Cải cách quy định kinh doanh là một bước tiến quan trọng, nhưng để đánh giá hiệu quả, cần có cơ chế đo lường tác động chính xác hơn. Theo báo cáo của World Bank, mặc dù Nghị quyết 68 đặt mục tiêu giảm ít nhất 20% số lượng quy định kinh doanh và chi phí tuân thủ, nhưng việc thực hiện chưa đồng đều giữa các bộ ngành và thiếu phương pháp đánh giá toàn diện về tác động của cải cách​.

Hiện tại, hệ thống đo lường tập trung vào số lượng quy định bị bãi bỏ, nhưng chưa có cách tiếp cận khoa học để đánh giá mức độ ảnh hưởng thực sự đến doanh nghiệp. World Bank khuyến nghị Việt Nam nên xây dựng một hệ thống giám sát có khả năng đo lường tác động kinh tế của các quy định bị loại bỏ, thay vì chỉ tập trung vào số lượng​.

Một vấn đề quan trọng khác là doanh nghiệp vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản liên quan đến giấy phép kinh doanh. Theo báo cáo, hiện vẫn có 1.584 loại giấy phép kinh doanh yêu cầu trước khi hoạt động, khiến doanh nghiệp, đặc biệt là trong các ngành sản xuất và xuất nhập khẩu, gặp nhiều khó khăn​. Nếu không có sự điều chỉnh mạnh mẽ trong việc đơn giản hóa thủ tục cấp phép, doanh nghiệp vẫn sẽ mất nhiều thời gian và chi phí để tuân thủ các yêu cầu hành chính.

Để cải cách thực sự mang lại hiệu quả, cần một hệ thống giám sát và đo lường tác động dựa trên dữ liệu thực tế từ doanh nghiệp, thay vì chỉ tập trung vào số lượng quy định bị loại bỏ. Nếu không có công cụ đánh giá minh bạch và chính xác, các nỗ lực cắt giảm quy định có thể chỉ dừng lại ở hình thức, mà không đem lại lợi ích thiết thực.

Bất cập trong quản lý liên ngành: Vì sao doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn?

Mặc dù Nghị quyết 68 đã nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường phối hợp giữa các bộ ngành để đảm bảo thực thi hiệu quả, nhưng theo báo cáo của World Bank, sự phối hợp này vẫn chưa đạt được đồng nhất. Các cơ quan cấp phép trong cùng một lĩnh vực vẫn chưa có cơ chế chia sẻ thông tin đầy đủ, gây khó khăn trong việc đơn giản hóa thủ tục kinh doanh​.

Đặc biệt, báo cáo chỉ ra rằng một số quy định quản lý ở cấp ngành vẫn còn chồng chéo, khiến việc thực thi bị trùng lặp hoặc không nhất quán. Điều này không chỉ gây khó khăn cho doanh nghiệp mà còn làm tăng chi phí tuân thủ, do các doanh nghiệp phải đáp ứng các yêu cầu từ nhiều cơ quan khác nhau mà không có sự phối hợp hiệu quả​.

Trong ngành năng lượng tái tạo, báo cáo của World Bank chỉ ra rằng Việt Nam có tiềm năng lớn trong sản xuất tua-bin gió, nhưng vẫn còn nhiều rào cản hành chính làm chậm quá trình phát triển. World Bank khuyến nghị cần có sự đơn giản hóa các thủ tục hành chính và cắt giảm các yêu cầu cấp phép không cần thiết để hỗ trợ doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này​.

Bên cạnh đó, báo cáo cũng đề xuất cần một cơ quan điều phối trung tâm có quyền lực mạnh mẽ hơn để giám sát và đảm bảo tính đồng bộ giữa các bộ ngành. Nếu không có một cơ chế điều phối hiệu quả, doanh nghiệp sẽ tiếp tục bị mắc kẹt trong mạng lưới quy định chồng chéo, làm cản trở sự phát triển của khu vực tư nhân

Hệ thống số hóa chưa hoàn chỉnh: Doanh nghiệp vẫn mất thời gian với thủ tục giấy tờ

Việt Nam đã đạt được những bước tiến quan trọng trong chuyển đổi số với sự ra đời của Cổng dịch vụ công quốc gia (NPSP) và Cơ sở dữ liệu quốc gia về thủ tục hành chính (NDAP). Theo báo cáo của World Bank, hai hệ thống này cung cấp một nền tảng tập trung để thực hiện thủ tục hành chính và giảm tải giấy tờ cho doanh nghiệp​.

Tuy nhiên, hiệu quả thực tế của các nền tảng này vẫn bị hạn chế bởi một số yếu tố. NDAP vẫn phụ thuộc vào cập nhật thủ công từ các cơ quan chính phủ, dẫn đến tình trạng dữ liệu không được cập nhật kịp thời, đôi khi lỗi thời và không đồng nhất giữa các bộ ngành​. Điều này khiến doanh nghiệp khó khăn trong việc tra cứu và thực hiện thủ tục hành chính trực tuyến một cách liền mạch.

Một trong những trở ngại lớn đối với doanh nghiệp là khung pháp lý hiện tại vẫn chưa hoàn toàn chấp nhận cách tiếp cận số hóa toàn diện. Báo cáo của World Bank nhấn mạnh rằng một số quy định pháp lý vẫn xem tài liệu giấy có giá trị cao hơn tài liệu điện tử, điều này cản trở quá trình chuyển đổi số trong thủ tục hành chính​. Điều này có nghĩa là, mặc dù các dịch vụ trực tuyến ngày càng phát triển, nhiều thủ tục vẫn yêu cầu doanh nghiệp cung cấp bản giấy hoặc bản quét của hồ sơ, làm giảm tính hiệu quả của quy trình số hóa​.

Bên cạnh đó, việc thiếu khả năng liên kết giữa các hệ thống dữ liệu của các cơ quan nhà nước khiến doanh nghiệp phải nhập lại thông tin nhiều lần khi làm thủ tục hành chính khác nhau. Báo cáo cũng khuyến nghị rằng cần có một khung pháp lý mạnh mẽ hơn để hỗ trợ số hóa hoàn toàn các thủ tục hành chính, đảm bảo tính hợp pháp của tài liệu điện tử và nâng cao khả năng liên kết giữa các hệ thống​.

Để giải quyết vấn đề này, World Bank đề xuất áp dụng nguyên tắc “chỉ một lần” (Once-Only Principle), trong đó các cơ quan nhà nước sử dụng dữ liệu điện tử sẵn có thay vì yêu cầu doanh nghiệp cung cấp lại thông tin nhiều lần​. Nếu thực hiện đúng cách, điều này sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, giảm chi phí tuân thủ và thúc đẩy môi trường kinh doanh số hóa một cách thực chất.

>> Việt Nam cần bao nhiêu năm để có một môi trường kinh doanh như Singapore?