Chiến tranh thương mại chưa ngã ngũ, người trẻ Trung Quốc đã thất nghiệp hàng loạt
Tình trạng suy giảm kéo dài trong lĩnh vực bất động sản cùng với tỷ lệ thất nghiệp cao trong giới trẻ đã khiến Trung Quốc trở nên dễ tổn thương hơn so với thời kỳ nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Trump.
Tổng thống Trump đã chế giễu Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông, cho rằng các mức thuế mà ông áp đặt khiến Trung Quốc mất 5 triệu việc làm. Trong một dòng tweet năm 2019, ông nói rằng các chính sách thương mại của mình đã khiến Trung Quốc “lùi về thế bị động.”
Các nhà kinh tế học cho đến nay vẫn tranh cãi gay gắt về mức độ thiệt hại mà thuế quan của ông Trump gây ra. Tuy nhiên, không thể phủ nhận thông điệp mà ông Trump nhắc đi nhắc vẫn nhấn mạnh vai trò then chốt của việc làm đối với nền kinh tế vốn phụ thuộc vào xuất khẩu của Trung Quốc.
Thị trường việc làm tệ hơn so với nhiệm kỳ đầu của ông Trump
Bốn tháng sau khi ông Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai, Mỹ và Trung Quốc lại đàm phán về thuế quan, và thị trường lao động Trung Quốc, đặc biệt là các công việc trong nhà máy, tiếp tục thu hút sự chú ý. Lần này, nền kinh tế Trung Quốc đang gặp khó khăn, khiến người lao động càng trở nên dễ tổn thương hơn. Tình trạng suy thoái của thị trường bất động sản kéo dài, vốn trở nên tồi tệ hơn trong đại dịch Covid-19, đã làm mất nhiều việc làm và khiến người dân cảm thấy nghèo hơn. Một lượng lớn sinh viên mới tốt nghiệp tràn vào thị trường lao động đúng thời điểm mà tỷ lệ thất nghiệp trong nhóm lao động trẻ đang ở mức hai con số.
“Tình hình rõ ràng đã tồi tệ hơn nhiều", bà Alicia Garcia-Herrero, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại ngân hàng đầu tư Natixis, cho biết.
Theo bà, khi cơ hội việc làm ở các lĩnh vực khác dần biến mất, việc bảo vệ 100 triệu việc làm trong ngành sản xuất của Trung Quốc ngày càng trở nên quan trọng.
Trong tháng này, các quan chức Trung Quốc và Mỹ đã đồng ý tạm thời giảm mức thuế trừng phạt mà hai bên đã áp lên nhau, trong lúc cố gắng ngăn chặn nguy cơ tái diễn một cuộc chiến thương mại toàn diện có thể làm tổn hại đến cả hai nền kinh tế.
Trong một báo cáo nghiên cứu, Natixis cho biết nếu mức thuế của Mỹ duy trì ở ngưỡng hiện tại, ít nhất 30%, thì xuất khẩu sang Mỹ có thể giảm một nửa, dẫn đến việc mất tới 6 triệu việc làm trong ngành sản xuất. Nếu chiến tranh thương mại tái diễn toàn diện, số việc làm bị mất có thể tăng vọt lên 9 triệu.
Kinh tế Trung Quốc vẫn chật vật phục hồi sau đại dịch, với tốc độ tăng trưởng chậm hơn nhiều so với các năm trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, khi tăng trưởng hàng năm vượt 6%. Dù Chính phủ Trung Quốc tuyên bố đặt mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% trong năm nay, nhiều nhà kinh tế dự đoán con số thực tế sẽ không đạt được mức đó.
Đầu năm 2018, Trung Quốc cho biết tỷ lệ thất nghiệp ở khu vực thành thị đã giảm xuống mức thấp nhất trong 15 năm và nước này đã tạo ra số lượng việc làm mới kỷ lục. Tuy nhiên kể từ đó, các chiến dịch siết chặt và quy định nghiêm ngặt hơn của Chính phủ đã khiến các ngành như công nghệ và giáo dục trực tuyến suy yếu — những lĩnh vực từng phát triển mạnh và tạo ra vô số việc làm.
Trong những năm đó, tỷ lệ thất nghiệp tăng lên rõ rệt, đặc biệt trong nhóm người trẻ. Tỷ lệ thất nghiệp trong nhóm tuổi từ 16 đến 24 là 15,8% vào tháng 4, cải thiện nhẹ so với tháng trước. Tuy nhiên, con số này dự kiến sẽ lại tăng mạnh khi 12 triệu sinh viên mới tốt nghiệp đại học gia nhập lực lượng lao động trong năm nay.
Năm 2023, khi tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên đạt mức kỷ lục 21,3%, chính phủ Trung Quốc đã ngừng công bố các số liệu này. Khi đó, một nhà kinh tế học nổi tiếng cho rằng con số thực tế có thể gần 50%. Bắc Kinh đã bắt đầu công bố lại các số liệu này vào năm ngoái, với một phương pháp tính mới giúp hạ thấp tỷ lệ thất nghiệp.
Đồng thời, ngay cả những người có việc làm cũng đang ở trong tình thế bấp bênh hơn. Ngày càng ít công ty cung cấp việc làm toàn thời gian, thay vào đó chuyển sang thuê lao động thời vụ cho các dịch vụ như giao đồ ăn và sản xuất. Dù những công việc này mang lại sự linh hoạt hơn cho người lao động, nhưng thường trả lương thấp hơn và gần như không có bảo hiểm hay phúc lợi.
Nước Mỹ cũng có điểm yếu?
Về phía Mỹ, nước này cũng có những điểm yếu riêng. Ngành công nghiệp Mỹ phụ thuộc nặng nề vào đất hiếm và khoáng sản quan trọng mà phần lớn do Trung Quốc kiểm soát, trong khi việc gián đoạn hàng hóa từ Trung Quốc có thể làm gia tăng lạm phát và gây thiếu hụt sản phẩm trên diện rộng.
Nếu các cuộc đàm phán cuối cùng chỉ còn là cuộc so bì xem nước nào chịu đựng được khó khăn kinh tế tốt hơn, thì Trung Quốc có lợi thế về khả năng "chịu đựng chiến tranh thương mại", theo bà Diana Choyleva, chuyên gia kinh tế trưởng tại Enodo Economics – một công ty nghiên cứu ở London chuyên về Trung Quốc. Bà cho biết, Bắc Kinh có khả năng dập tắt sự bất mãn trước những cú sốc thị trường lao động dễ dàng hơn so với các chính trị gia Mỹ phải đối mặt với sự tức giận của người dân vì kệ hàng trống rỗng.
Theo số liệu chính thức, vào tháng 4 – trước khi Mỹ và Trung Quốc đồng ý tạm ngưng các mức thuế cao nhất – lượng đơn hàng xuất khẩu mới từ Trung Quốc đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2022. Chỉ trong vòng một tháng, các mức thuế cao ngất ngưởng đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc làm.
Tại Quảng Châu – trung tâm ngành may mặc của Trung Quốc – nhiều doanh nghiệp đã đóng cửa do đơn hàng từ các khách hàng nước ngoài sụt giảm, trước khi các mức thuế siêu cao được tạm dừng. Nhiều người cho biết sự sụt giảm đơn hàng buộc họ phải tuyển dụng ít lao động hơn.
Jane Hu, một nhân viên văn phòng ở Thượng Hải, cho biết cô đã mất việc vào tháng trước, không phải vì các mức thuế của ông Trump, mà do biện pháp đáp trả của Trung Quốc khi tăng thuế nhập khẩu hàng hóa Mỹ lên 125%.
Cô cho biết công ty cũ của mình – một doanh nghiệp thiết bị xây dựng vốn phụ thuộc vào việc nhập máy móc từ Mỹ – không thể gánh nổi mức thuế mới, vốn đã khiến chi phí nhập khẩu tăng hơn gấp đôi.
Điều này càng làm trầm trọng thêm các khó khăn mà công ty đã phải đối mặt do thị trường bất động sản suy yếu. Doanh số giảm khoảng 40%, khiến việc sa thải nhân viên là điều không thể tránh khỏi.
Ở tuổi 33, cô Hu lo ngại rằng mình có quá nhiều kinh nghiệm để ứng tuyển vào các vị trí đầu vào. Cô cho biết nhiều công ty ngần ngại tuyển dụng những phụ nữ như cô – đã lập gia đình nhưng chưa có con – vì lo ngại phải chi trả cho chế độ nghỉ thai sản trong tương lai. Cô nói rằng phụ nữ trong độ tuổi của cô thường truyền tai nhau câu nói: “Chúng tôi vừa già vừa tốn kém. Công ty nào lại chọn chúng tôi?”
Cô cho biết mình chỉ có được hai cuộc phỏng vấn xin việc. Để có thêm thu nhập, cô Hu bắt đầu lái xe cho các dịch vụ gọi xe công nghệ.
Cuối tháng tư, ông Yu Jiadong, một quan chức cấp cao tại Bộ Nhân lực và An sinh Xã hội Trung Quốc, cho biết Chính phủ đã chuẩn bị nhiều biện pháp nhằm ổn định việc làm, đặc biệt là cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Ông cho biết Bắc Kinh sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp giữ chân người lao động và khuyến khích người thất nghiệp khởi nghiệp.
Khi có quá nhiều thứ đang bị đe dọa, vấn đề việc làm trở nên nhạy cảm hơn bao giờ hết. Một chủ nhà máy ở miền Nam Trung Quốc cho biết ông dự định sa thải nhân viên nhưng đã hoãn lại khi khách hàng đổ xô đặt hàng sau khi lệnh ngừng áp thuế được ban hành. Một quan chức Chính phủ đã nói với ông rằng nếu buộc phải cắt giảm nhân sự, ông nên thực hiện một cách đúng quy định và âm thầm để tránh gây xôn xao.
Ông Han Dongfang, người sáng lập tổ chức China Labor Bulletin, đơn vị theo dõi việc đóng cửa nhà máy và các cuộc biểu tình của công nhân, cho biết: các chủ nhà máy thuê lao động hưởng lương theo tháng buộc phải bồi thường khi sa thải nhân viên theo quy định pháp luật. Thông thường, họ phải trả một tháng lương cho mỗi năm làm việc, khiến việc sa thải trở thành một gánh nặng tài chính lớn đến mức một số nhà máy đóng cửa đột ngột mà không báo trước, và chủ doanh nghiệp biến mất.
Theo một khảo sát hàng tháng đối với các doanh nghiệp công nghiệp, hoạt động tuyển dụng ngoài ngành sản xuất đã suy giảm trong suốt hơn hai năm qua. Cuộc chiến thương mại khiến các doanh nghiệp trở nên thận trọng hơn, làm tăng thêm một yếu tố bất lợi đối với sinh viên mới tốt nghiệp đang tìm việc.
“Thị trường việc làm hiện nay tệ hơn nhiều so với trước đây,” Laura Wang, 23 tuổi, một sinh viên cao học chuyên ngành kế toán tại Trùng Khánh, cho biết. Cô Wang cho biết hơn 80% bạn học của cô đang gặp khó khăn trong việc tìm việc làm.
Cô nói thêm rằng thị trường đặc biệt khắc nghiệt đối với sinh viên học các ngành tài chính và kế toán. Những công việc và chương trình thực tập ít ỏi hiện có thì lại đòi hỏi tiêu chuẩn cao hơn hẳn. Biến động liên quan đến thuế quan khiến các doanh nghiệp hầu như không muốn mạo hiểm tuyển dụng những người chưa có thành tích làm việc rõ ràng.
“Có quá nhiều bất ổn,” cô Wang nói. “Với những sinh viên mới ra trường chưa có kinh nghiệm như tôi, tác động còn lớn hơn nữa.”
Theo The New York Times
>> Siêu cường châu Á bạo chi 6,3 tỷ USD để bảo vệ nền kinh tế trước thuế Mỹ
