Con báu vật sông Nho Quế nặng tới 7kg, trước kia bà con hay bắt về ăn nay xếp vào nhóm mức độ nguy cấp, có tên trong Sách Đỏ
Loài cá này sống ở nước ngọt, số lượng cực hiếm, được đưa vào Sách đỏ Việt Nam.
Loài cá được nhắc đến là cá Mỵ có tên khoa học Golden Sinilabeo Graffeuilli, thuộc họ cá chép. Con cá này dễ nhận biết nhờ thân dài, vảy lớn, hai đôi râu và vây có góc xám, ngọn vàng sẫm. Thịt cá Mỵ nổi tiếng thơm ngon, giàu dinh dưỡng, vì vậy được xếp vào nhóm cá quý hiếm bậc nhất.
Cá Mỵ sinh sống chủ yếu ở tầng đáy các sông suối có dòng chảy mạnh, nguồn nước trong sạch. Loài cá này từng xuất hiện nhiều trên sông Nho Quế (Tuyên Quang) với trọng lượng trung bình 2 - 3 kg, cá biệt có con nặng tới 6 – 7 kg. Người dân vùng cao nguyên đá Đồng Văn trước kia bắt cá Mỵ để làm thức ăn hoặc nuôi cảnh.
Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, môi trường sống của cá Mỵ ngày càng bị thu hẹp nghiêm trọng. Các bãi đẻ tự nhiên gần như biến mất do tác động từ xây dựng thủy điện, biến đổi khí hậu, suy giảm diện tích rừng tự nhiên và đặc biệt là tình trạng khai thác tận diệt. Điều này khiến tập tính sinh sản của loài cá này thay đổi, số lượng ngoài tự nhiên giảm mạnh, đến mức “hiếm có khó tìm”.
Trước thực trạng đó, từ năm 2018, Trung tâm Thủy sản tỉnh Hà Giang (cũ) nay là tỉnh Tuyên Quang đã triển khai đề tài nghiên cứu nhân giống và bảo tồn cá Mỵ. Loài cá này cùng với cá Dầm Xanh, Anh Vũ, cá Chiên, cá Lăng Chấm, cá Chày đất đã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam với mức độ nguy cấp, cần bảo vệ khẩn cấp.
Trong bối cảnh nhiều loài sinh vật đặc hữu đang đối mặt nguy cơ biến mất do biến đổi khí hậu và tác động của con người, việc bảo tồn cá Mỵ được xem là nhiệm vụ cấp thiết. Nếu được phục hồi và nhân rộng, cá Mỵ sẽ góp phần quan trọng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học tại Công viên Địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn – di sản thiên nhiên thế giới của Tuyên Quang. Không chỉ là nguồn thực phẩm, cá Mỵ còn mang ý nghĩa sinh thái, văn hóa và kinh tế, gắn liền với đời sống của đồng bào miền núi phía Bắc.
