Con sông 6km ngắn nhất Việt Nam, là cứ địa của loài 'quái ngư' khổng lồ, dòng nước chảy xiết đến mức có thể lật thuyền

Sông Vàm Nao (tỉnh An Giang) là dòng sông ngắn nhất Việt Nam, không chỉ nối liền sông Tiền và sông Hậu mà còn mang trong mình dấu ấn lịch sử, văn hóa và nét dữ dội của tự nhiên.

Dù chỉ dài hơn 6km, rộng đến 700m và sâu hơn 17m, Vàm Nao được coi là “vàm” sông rộng lớn nhất miền Tây Nam Bộ, đóng vai trò quan trọng trong giao thông đường thủy của Đồng bằng sông Cửu Long.

Con sông của những kỷ lục và truyền thuyết

Sông Vàm Nao nối sông Tiền và sông Hậu theo hướng Đông Bắc - Tây Nam, chia hai bờ Phú Tân (hữu ngạn) và Chợ Mới (tả ngạn).

Hình ảnh con sông như một dấu gạch nối của chữ H, kết nối hai dòng sông chủ lưu của vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Tuy là nhánh của Mê Kông êm đềm, nhưng dòng chảy xiết, xoáy nước dữ dội cùng sự hiện diện của các loài cá quý hiếm đã biến Vàm Nao thành một huyền thoại sống động của miền Tây.

Vàm Nao nổi tiếng với nhiều cái “nhất”: con sông duy nhất nối sông Tiền và sông Hậu, ngắn nhất trong hệ thống sông ngòi Việt Nam, nơi trú ngụ của nhiều loài cá khổng lồ thuộc sách đỏ Việt Nam, cùng các loài cá dữ và cá lạ. Những xoáy nước quanh năm ở hai cửa sông khiến dân thương hồ phân biệt hai đầu sông là Vàm Nao Thượng và Vàm Nao Hạ để cảnh báo nhau khi đi qua.

Truyền thuyết kể rằng, thuở xa xưa, đây là đường đi của những đàn voi rừng và trâu rừng, lâu ngày hình thành con rạch nhỏ, rồi dưới tác động của dòng chảy mạnh từ sông Tiền và sông Hậu, trở thành con sông Vàm Nao như ngày nay.

Tên gọi Vàm Nao cũng trải qua nhiều biến thể lịch sử: Vàm Giao (sách Gia Định thành thông chí), Thuận Cảng (Đại Nam nhất thống chí), Thuận Phiếm (sách Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ), rạch Vàm Nao Thượng và rạch Vàm Nao Hạ (sách Hoàng Việt nhất thống dư địa chí).

Vàm Nao còn nổi tiếng nhờ truyền thuyết về sấu Năm Chèo - con “thủy quái” gắn với Phật Thầy Tây An Đoàn Minh Huyên. Sấu từng quấy phá Láng Linh - huyện Châu Phú cũ, ẩn mình dưới sông Vàm Nao, mỗi lần cựa mình tạo ra xoáy nước nguy hiểm, nuốt chửng ghe thuyền.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hữu Hiệp - người lớn lên ở cù lao Phú Tân, cho biết Vàm Nao trước kia chỉ là một rạch nhỏ, lòng sâu, bên dưới đầy cá dữ.

Còn trong biên khảo của nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Hầu có chi tiết về sông Vàm Nao rằng: “Hồi ấy sông hẹp nhưng độ sâu đáng sợ. Cá mập, cá sấu tránh sóng to của đại giang, vào trầm mình ở đó vô số. Sưu dân đa số là người của miệt dưới, tức Sa Đéc, Long Hồ, Trà Vang. Họ muốn trốn về đường đó vì đây là đường tắt, rừng bụi nhiều và cách xa dịch trạm, không có đồn ải ngăn chặn. Người ta đợi giữa đêm khuya, họ họp thành đoàn cho đông, mỗi người ôm một cây chuối để làm ống nổi rồi nhảy ào xuống nước một lượt mà lội (bơi) để cá không ăn kịp. Họ tính cao như vậy nhưng khi sang đến bờ bên kia, mười người chỉ còn sót được có năm-ba người và có khi bị cụt mất tay chân…”

Các tai nạn chìm ghe, lật thuyền xảy ra liên tục vì đầu sông Vàm Nao là nơi giao nhau của hai dòng chảy lớn, tạo ra những luồng xoáy chết người. Vì vậy, địa phương đã thành lập Đội cứu hộ sông Vàm Nao gồm những thành viên trên 60 tuổi, thông thuộc từng khúc sông, túc trực cứu hộ khi xảy ra tai nạn.

Tồn tại loài “quái ngư” quý hiếm

Dòng chảy xiết, đáy sông sâu với nhiều hang hốc đã tạo điều kiện trú ngụ cho các loài cá khổng lồ như cá hô (Catlocarpio siamensis), cá tra dầu, cá vồ cờ, cá nược, cá đuối, cùng các loài cá đặc dị như cá đao, cá mập, cá sấu… Cá hô là loài quý hiếm trong sách đỏ Việt Nam, con lớn nhất có thể dài 3m, nặng khoảng 300 g.

Ngư dân lâu năm ở đây kể lại, mỗi khi thả lưới, ngư dân thường vái lạy “thủy thần” phù hộ. Nếu bắt được cá lớn, họ sẽ cúng lễ trả ơn bằng đầu heo hoặc cặp vịt nấu cháo. Có lần họ thu mua được mẻ bảy con cá hô, con nặng gần 150kg, phải xỏ dây vào mang cá kéo phía sau ghe máy về nhà.

Những thợ săn từ Cà Mau, Rạch Giá từng tìm đến Vàm Nao để săn cá khổng lồ, đặc biệt là cá hô. Một mùa săn có thể thu về vài cây vàng nhờ những con cá vài chục đến hơn 100kg.

Ngày nay, nhiều đơn vị lữ hành đã chọn lòng hồ ấp Vàm Nao làm điểm du lịch trải nghiệm, mở các tour tham quan hấp dẫn du khách. Lòng hồ rộng, giống như một chiếc “chảo nước”, khi mùa nước nổi về, nước từ sông Vàm Nao tràn vào, tạo nên cảnh vật hữu tình, thơ mộng. Đây cũng là thời điểm các loài cá, tôm tìm đến rặng cây để tránh sóng gió, thuận lợi cho du khách trải nghiệm câu cá, kéo dớn bắt cá như những ngư dân bản địa.

Đối với những ai muốn trải nghiệm cảm giác mạnh, có thể lặn hụp theo dòng nước đục, mò ốc bươu, vẹm… và thưởng thức những đặc sản sông nước. Đặc biệt, du khách đến Vàm Nao còn được thưởng thức cá bông lau “chính hiệu” miền Tây - món quà đặc sắc từ dòng sông.

Bên cạnh hoạt động du lịch, ngư dân và chính quyền địa phương vẫn duy trì các hoạt động thả cá, bảo vệ và tạo nguồn lợi thủy sản cho Vàm Nao.