Điều chỉnh giá điện bán lẻ: Ai sẽ hưởng lợi?

Theo báo cáo mới nhất của Công ty TNHH Chứng khoán Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (VCBS), việc điều chỉnh giá điện không phải là quyết định đột ngột mà là kết quả tất yếu của những áp lực từ chi phí sản xuất và nhu cầu tiêu thụ tăng cao.

Diễn biến giá điện bán lẻ bình quân và giá thành sản xuất giai đoạn 2010-10T2024. Nguồn: Báo cáo ngành điện 1H2025, Vietcombank Securities (VCBS).

Trong 9 tháng đầu năm 2024, sản lượng điện sản xuất đạt 232,6 tỷ kWh, tăng 10,9% so với cùng kỳ năm trước. Đây là minh chứng rõ nét cho sự phát triển không ngừng của nền kinh tế Việt Nam, đồng thời cũng đặt ra thách thức lớn cho ngành điện trong việc duy trì nguồn cung ổn định.

Sản lượng điện và tăng trưởng GDP giai đoạn 2020 - 9T2024. Nguồn: Báo cáo ngành điện 1H2025, Vietcombank Securities (VCBS).

Cơ cấu tiêu thụ điện cho thấy công nghiệp và xây dựng chiếm tỷ trọng lớn nhất (51,3%), tiếp theo là điện sinh hoạt (35,4%) và thương mại dịch vụ (5,3%). Điều này phản ánh rằng các lĩnh vực sản xuất và sinh hoạt chính là động lực thúc đẩy nhu cầu điện.

Tuy nhiên, nguồn cung điện của Việt Nam vẫn phụ thuộc lớn vào nhiệt điện than, chiếm 49,6% tổng sản lượng, trong khi năng lượng tái tạo (NLTT) mới đóng góp 12,9%. Sự phụ thuộc này không chỉ làm gia tăng chi phí sản xuất mà còn tạo áp lực lên giá điện khi giá than nội địa tăng 27% và giá LNG nhập khẩu đạt 12,35 USD/mmBTU, cao hơn đáng kể so với khí nội địa.

Ai hưởng lợi, ai chịu áp lực từ việc tăng giá điện?

Quyết định tăng giá bán lẻ điện là tin vui đối với các nhà sản xuất điện, đặc biệt là những nhà máy nhiệt điện và các dự án NLTT. Theo VCBS, sản lượng năng lượng tái tạo trong 9 tháng đầu năm 2024 đạt 30,4 tỷ kWh, tăng 3% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, điện gió đạt 8,85 tỷ kWh, tăng trưởng mạnh mẽ 10% so với năm 2023. Những con số này cho thấy NLTT đang ngày càng chiếm vai trò quan trọng trong việc cân bằng cung cầu năng lượng và giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Các dự án NLTT chuyển tiếp cũng ghi nhận tiến triển tích cực khi 64/85 dự án đã hoàn tất đàm phán hợp đồng mua bán điện (PPA), với tổng công suất 3.429 MW được Bộ Công Thương phê duyệt giá tạm. Điều này giúp các dự án NLTT cải thiện đáng kể khả năng hoàn vốn đầu tư, vốn thường bị ảnh hưởng bởi chi phí ban đầu cao.

Ở chiều ngược lại, những ngành công nghiệp tiêu thụ điện lớn như thép, xi măng và hóa chất đang đứng trước bài toán khó. Giá điện tăng làm gia tăng chi phí đầu vào, khiến biên lợi nhuận của các doanh nghiệp trong ngành này giảm từ 0,5-1 điểm phần trăm. Áp lực này có thể buộc các doanh nghiệp phải tối ưu hóa quy trình sản xuất hoặc chuyển hướng sang các giải pháp tiết kiệm năng lượng để duy trì năng lực cạnh tranh.

Tăng giá điện và bức tranh kinh tế vĩ mô

Mặc dù giá điện tăng có thể làm gia tăng áp lực lạm phát, theo VCBS, tác động này được kiểm soát tốt. Mức tăng 4,8% chỉ khiến chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng thêm khoảng 0,1-0,2 điểm phần trăm, nhờ sự điều chỉnh có lộ trình rõ ràng và hợp lý từ Chính phủ. Đây là mức tăng nằm trong tầm kiểm soát và không gây xáo trộn lớn đối với chi tiêu của người dân.

Dự báo từ VCBS cho thấy tổng sản lượng điện toàn hệ thống năm 2025 sẽ đạt 330 tỷ kWh, tăng trưởng 11,3% so với năm 2024. Các dự án điện khí LNG và NLTT được kỳ vọng sẽ đóng vai trò chủ đạo trong việc đảm bảo nguồn cung mới. Các dự án lớn như Nhơn Trạch 3&4 (1.624 MW) và Ialy MR (360 MW) không chỉ bổ sung đáng kể công suất mà còn góp phần thay đổi cơ cấu năng lượng của Việt Nam, giảm dần sự phụ thuộc vào nhiệt điện than.

Tuy nhiên, thách thức không nhỏ vẫn tồn tại. Giá LNG dự kiến duy trì ở mức cao, trong khoảng 11,8-12 USD/mmBTU vào năm 2025. Cùng với đó, việc giải tỏa công suất từ các dự án NLTT và đầu tư nâng cấp hệ thống lưới truyền tải cũng đòi hỏi nguồn vốn khổng lồ. Tổng vốn đầu tư cho hệ thống truyền tải điện 220-500 kV trong giai đoạn 2021-2030 ước tính lên đến 14,6 tỷ USD, tương đương 1,5 tỷ USD mỗi năm.

Hướng đi nào để cân bằng lợi ích?

Quyết định điều chỉnh giá bán lẻ điện không chỉ là bài toán tài chính mà còn là một bước đi quan trọng để thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu năng lượng, đảm bảo tính bền vững trong dài hạn. Theo VCBS, để đạt được mục tiêu này, ngành điện cần tiếp tục đẩy mạnh đầu tư vào các nguồn năng lượng sạch như điện gió, điện mặt trời, đồng thời tăng cường nâng cấp hạ tầng truyền tải để đáp ứng nhu cầu phụ tải ngày càng cao.

Chính phủ cũng cần có các biện pháp hỗ trợ cụ thể cho các ngành chịu tác động mạnh từ giá điện tăng, như khuyến khích áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng hoặc hỗ trợ chi phí trong ngắn hạn. Với cách tiếp cận đồng bộ, Việt Nam không chỉ duy trì ổn định kinh tế mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững, đảm bảo cân bằng giữa lợi ích ngắn hạn và dài hạn.

>> Điện gió và LNG: Cơ hội bứt phá từ Luật Điện lực sửa đổi