Đòn bẩy chính sách mới thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ bứt phá

Công nghiệp hỗ trợ (CNHT) được xem là "xương sống" của nền công nghiệp quốc gia, là nền tảng giúp giảm phụ thuộc vào nhập khẩu, tăng giá trị gia tăng trong sản phẩm và nâng cao năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, sau gần một thập kỷ kể từ khi Nghị định 111/2015/NĐ-CP ra đời, lĩnh vực này vẫn phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Việc Chính phủ ban hành Nghị định 205/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số quy định của Nghị định 111/2015/NĐ-CP về phát triển CNHT được đánh giá là bước đột phá, tạo cú hích mạnh mẽ thu hút đầu tư và thúc đẩy doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tác động của Nghị định 205 đến bức tranh thu hút đầu tư vào CNHT ở nước ta đã được đưa ra thảo luận tại Tọa đàm "Thu hút đầu tư vào CNHT: Đòn bẩy từ chính sách" do Tạp chí Công Thương tổ chức sáng 13/10.

Cơ hội từ chính sách mới

Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) Phạm Văn Quân cho biết, 9 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đạt kỷ lục xuất nhập khẩu hơn 681 tỷ USD, song có tới 94% giá trị nhập khẩu là nguyên liệu, linh kiện, những sản phẩm hoàn toàn có thể sản xuất trong nước nếu CNHT phát triển mạnh. Hiện vốn FDI đầu tư vào CNHT mới chỉ khoảng 20 tỷ USD, còn doanh nghiệp nội đạt 5-6 tỷ USD, con số này còn khiêm tốn so với nhu cầu.

Nguyên nhân, theo ông Quân, đến từ hai yếu tố: Thiếu vốn và thiếu công nghệ. Đầu tư vào CNHT đòi hỏi chi phí lớn, trong khi doanh nghiệp trong nước quy mô nhỏ, khó tiếp cận tín dụng và công nghệ tiên tiến. Các doanh nghiệp FDI cũng chưa thực sự mở cửa để doanh nghiệp Việt tham gia chuỗi cung ứng do yêu cầu khắt khe về kỹ thuật và tiêu chuẩn quốc tế. Chính vì vậy, Nghị định 205 đã được thiết kế theo hướng buộc doanh nghiệp FDI khi tham gia chương trình hỗ trợ phải có liên kết hợp đồng với ít nhất một doanh nghiệp Việt, nhằm tạo "đường dẫn" để doanh nghiệp nội bước vào chuỗi.

Đáng chú ý, Nghị định 205 còn mở rộng phạm vi hỗ trợ, từ nghiên cứu, thử nghiệm, chuyển giao công nghệ đến hỗ trợ thị trường và ưu đãi thuế. Các doanh nghiệp tham gia CNHT được ưu đãi lãi suất vay thấp hơn 3% so với vay thương mại, đồng thời được hỗ trợ chi phí R&D và sản xuất thử nghiệm tại các trung tâm phát triển công nghiệp do Bộ Công Thương đầu tư.

"Mục tiêu là giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản về vốn, công nghệ và đầu ra", ông Quân khẳng định.

Là một trong những "điểm sáng" của CNHT, tỉnh Bắc Ninh đã triển khai nhiều cơ chế đồng hành cùng doanh nghiệp. Phó Giám đốc Sở Công Thương Bắc Ninh Hoàng Anh Tuấn cho biết, tỉnh đã ký kết hợp tác ba bên giữa Bộ Công Thương, UBND tỉnh và Samsung Electronics Việt Nam để tư vấn cải tiến sản xuất cho doanh nghiệp CNHT trong giai đoạn 2020-2025. Chương trình tập trung vào ba nội dung: Nâng cao năng lực quản trị, cải thiện quy trình sản xuất và ứng dụng chuyển đổi số, giúp doanh nghiệp tiếp cận chuẩn sản xuất hiện đại.

Bắc Ninh cũng tiên phong triển khai cơ chế "Luồng xanh 24h", "Luồng xanh 60%" để xử lý nhanh thủ tục hành chính cho các dự án đầu tư công nghiệp, song song với phát triển hạ tầng giao thông, cụm công nghiệp và khu chuyên ngành. "Chúng tôi coi sự thịnh vượng của doanh nghiệp chính là thịnh vượng của địa phương", ông Tuấn nhấn mạnh.

Để tận dụng hiệu quả Nghị định 205, Bắc Ninh đang lên kế hoạch hình thành các khu CNHT chuyên biệt, tạo cụm liên kết giữa doanh nghiệp sản xuất, chế tạo và doanh nghiệp đầu ra, giảm chi phí vận chuyển và tối ưu chuỗi giá trị. Tỉnh cũng kiến nghị Bộ Công Thương sớm ban hành kế hoạch quốc gia về phát triển CNHT, trong đó giao nhiệm vụ cụ thể cho từng địa phương, giúp phân định rõ trách nhiệm, sản phẩm trọng điểm và thị trường mục tiêu.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Hồ Ngọc Toàn, Phó Tổng Giám đốc Công ty Automech chia sẻ rằng, doanh nghiệp Việt đang có ba lợi thế lớn: Khả năng chuyển đổi sản xuất linh hoạt, đội ngũ kỹ sư trẻ, nhanh nhạy với công nghệ và thị trường trong nước tăng trưởng mạnh với nhiều tập đoàn đầu tư. Tuy nhiên, thách thức vẫn không nhỏ khi quy mô nhỏ, vốn hạn chế, công nghệ cũ và thiếu các tiêu chuẩn quốc tế.

"Đầu tư vào CNHT cần tầm nhìn dài hạn và sự đồng hành của chính sách. Một nhà máy 2 ha cần ít nhất 200 tỷ đồng, nhưng doanh nghiệp nội khó vay được vốn ưu đãi. Bên cạnh đó, việc đạt được các tiêu chuẩn như IATF 16949 trong ngành ô tô phải mất 2 năm trở lên, đòi hỏi sự hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo chuyên sâu", ông Toàn nêu ví dụ.

Thể chế: Lợi thế cạnh tranh mới của Việt Nam

Theo ông Phạm Văn Quân, Việt Nam đang chuyển từ lợi thế "lao động rẻ" sang lợi thế thể chế và chính sách linh hoạt. Trong vòng một năm qua, nhiều nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị đã tháo gỡ điểm nghẽn trong quản lý và mở rộng không gian phát triển kinh tế tư nhân. Bộ Công Thương hiện đang xây dựng Luật Công nghiệp trọng điểm và đề xuất Quỹ phát triển công nghiệp quy mô khoảng 1% GDP nhằm hỗ trợ doanh nghiệp vay vốn mà không cần thế chấp tài sản.

"Nhà nước sẵn sàng chia sẻ rủi ro với doanh nghiệp, bởi phát triển công nghiệp nền tảng sẽ mang lại lợi ích lớn hơn nhiều so với chi phí đầu tư ban đầu. Doanh nghiệp giàu lên thì đất nước mới mạnh", ông Quân nhấn mạnh.

Dù vậy, ông cũng thừa nhận, chính sách vẫn còn "độ trễ" nhất định khi nhiều doanh nghiệp chưa chủ động tiếp cận các ưu đãi. Bộ Công Thương đã thành lập Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp tại Hà Nội để tư vấn, hướng dẫn doanh nghiệp tham gia chương trình CNHT, song cần sự phối hợp tích cực hơn từ địa phương và hiệp hội để lan tỏa thông tin.