Đông Nam Á đối mặt với 'bom hẹn giờ' già hóa dân số, Việt Nam nằm trong top 3 quốc gia có tỷ lệ người già cao nhất khu vực

Santokh Singh đã vượt qua độ tuổi nghỉ hưu tối thiểu của Malaysia là 60, nhưng ông vẫn tiếp tục làm việc chăm chỉ để đảm bảo tài chính cho tuổi già. Tương tự, Gaysorn Chobtham, 76 tuổi, sống một mình ở vùng nông thôn Thái Lan với chi phí dưới 50 USD mỗi tháng. Bà chỉ mong không trở thành gánh nặng cho bất kỳ ai trong những năm cuối đời. Đây là một bức tranh chung không chỉ tại Đông Nam Á mà còn ở khắp châu Á.

Thực trạng tại các quốc gia Đông Nam Á

Khu vực này đang già hóa với tốc độ chóng mặt, khiến cả chính phủ và người dân phải vật lộn để bắt kịp. Chi phí chăm sóc sức khỏe và lương hưu tăng, trong khi lực lượng lao động giảm dần, tạo ra một "quả bom hẹn giờ" về nhân khẩu học. Theo dự báo của Liên Hợp Quốc, đến năm 2050, khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ là nơi sinh sống của 1,3 tỷ người từ 60 tuổi trở lên, chiếm 25% dân số. Đông Nam Á sẽ chịu gánh nặng lớn nhất với 170 triệu người cao tuổi, chiếm 22% dân số khu vực.

Các quốc gia trong khu vực đang phải đối mặt với thách thức kép: phụ nữ có tuổi thọ cao hơn nam giới và nhiều người sống trong tình trạng sức khỏe kém, không tiếp cận được dịch vụ y tế. Truyền thống gia đình, vốn đóng vai trò chính trong việc chăm sóc người cao tuổi, đang dần bị xung đột với thực tế kinh tế hiện đại, khi thế hệ trẻ ngày càng muốn theo đuổi ước mơ và khát vọng riêng.

Lorraine, sinh sống tại Singapore, là một ví dụ điển hình. Cô là con một và đã phải vật lộn giữa việc học và chăm sóc cha mẹ già yếu sau khi cha cô bị đột quỵ. Lorraine cũng phải chuyển từ học thạc sĩ toàn thời gian sang bán thời gian để có thể làm việc và hỗ trợ gia đình. Tuy nhiên, điều này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cô.

Với sự già hóa dân số, một "thế hệ người già không nghỉ hưu" đã xuất hiện. Như trường hợp của Santokh Singh, chuyên gia tư vấn sắc đẹp 63 tuổi tại Kuala Lumpur, ông vẫn tiếp tục làm việc vì nhận thấy lương hưu và tiết kiệm không đủ để duy trì cuộc sống về già. Ông dự định sống độc lập tại một nhà dưỡng lão, ưu tiên lối sống năng động và tự chủ.

Malaysia cũng đang trải qua một sự thay đổi nhân khẩu học đáng kể, khi tỷ lệ cư dân trên 65 tuổi tăng 7,4% vào năm ngoái, tương đương khoảng 2,5 triệu người. Đến năm 2030, 15% dân số Malaysia sẽ từ 60 tuổi trở lên, và theo ước tính của Ngân hàng Thế giới, đất nước này sẽ trở thành một xã hội siêu già, với 20% người Malaysia thuộc nhóm trên 65 tuổi vào năm 2056.

Với Thái Lan, trong 20 năm tới, khoảng 2,5 triệu người Thái sẽ ở độ tuổi từ 80 trở lên và có thể cần được chăm sóc. Gaysorn Chobtham, 76 tuổi, là một trong số đó, bà sống nhờ vào trợ cấp ít ỏi của nhà nước là 700 baht (19 USD) mỗi tháng, cộng thêm 30 USD từ việc bán xôi hấp tại chợ địa phương.

Bên cạnh cuộc khủng hoảng già hóa, tỷ lệ sinh tại Thái Lan cũng giảm mạnh. Theo dự báo, dân số nước này có thể giảm một nửa, chỉ còn 33 triệu người trong vòng 60 năm tới. Theo nghiên cứu của Liên Hợp Quốc, gần 16% người Thái hiện nay ở độ tuổi từ 60 trở lên, và tỷ lệ này dự kiến sẽ tăng lên 38% vào năm 2050, cao nhất trong các quốc gia Đông Nam Á.

Nhờ chế độ ăn uống và y tế được cải thiện, người dân Thái sống lâu hơn, nhưng điều này cũng gây áp lực lớn lên hệ thống y tế. Các chính sách chăm sóc sức khỏe toàn dân đã được thực hiện từ gần hai thập kỷ trước, nhưng nay đang gặp thách thức do nhu cầu tăng cao. Giới chức đang nỗ lực hỗ trợ người mắc bệnh mạn tính như Alzheimer và nhiều bệnh nan y khác, nhưng việc tiếp cận thuốc men vẫn còn hạn chế và đắt đỏ, buộc nhiều bệnh nhân phải tự chi trả.

Việt Nam trước "cơn bão" già hóa dân số

Việt Nam, một trong 15 nước đông dân nhất thế giới, có lợi thế về lao động dồi dào, nhưng cũng đang đối mặt với tình trạng già hóa dân số nhanh chóng. Việt Nam bắt đầu quá trình già hóa từ năm 2015 khi tỷ lệ người trên 65 tuổi vượt 7% tổng dân cư. Hiện con số này đã đạt 9%, đưa Việt Nam đứng thứ 3 Đông Nam Á về tỷ lệ người cao tuổi, trong khi thu nhập bình quân chỉ xếp hạng 6.

Các vấn đề về sức khỏe người cao tuổi cũng đang trở nên phức tạp hơn. Tuổi thọ trung bình ở Việt Nam là 73 tuổi, nhưng số năm sống khỏe mạnh chỉ đạt khoảng 64 tuổi. Điều này phản ánh thực trạng phần lớn người cao tuổi mắc các bệnh mạn tính không lây, trung bình mỗi người cao tuổi phải đối mặt với khoảng 3 loại bệnh khác nhau. Hệ thống y tế hiện tại chưa đáp ứng đủ nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng tăng của người cao tuổi, điều này càng làm tăng gánh nặng lên các gia đình

Mạng lưới bảo hiểm xã hội vẫn chưa đạt được mục tiêu. Chính phủ đặt mục tiêu 55% người hết tuổi lao động sẽ có lương hưu vào năm 2025, nhưng hiện tại, con số này mới chỉ đạt hơn 22%. Với tỷ lệ người cao tuổi ngày càng tăng, áp lực lên hệ thống an sinh xã hội sẽ càng lớn khi nhóm không có lương hưu chiếm phần đông.

Già hóa dân số cũng đặt ra những thách thức lớn về tăng trưởng kinh tế, lao động, và cơ sở hạ tầng, đặc biệt là trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Người cao tuổi thường mắc các bệnh không lây nhiễm như huyết áp cao, tim mạch, tiểu đường và sa sút trí tuệ, cần điều trị suốt đời. Đồng thời, già hóa dân số làm giảm cơ cấu dân số trong độ tuổi lao động, thay đổi cơ cấu nghề nghiệp và tăng gánh nặng kinh tế cho thế hệ trẻ.

Bộ Y tế Việt Nam đang xây dựng nhiều chính sách để đảm bảo hệ thống chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đáp ứng nhu cầu của xã hội trong tương lai. Các chiến lược này bao gồm phát triển đội ngũ nhân viên chăm sóc sức khỏe tại cộng đồng và cơ sở chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, nhằm thực hiện mô hình già hóa tại chỗ với chi phí thấp và phạm vi bao phủ rộng.

*Theo Financial Times, SCMP, Tổng hợp

>> Khoảng 60 năm nữa, dân số thế giới sẽ đạt đỉnh rồi giảm dần vào cuối thế kỷ