Giáo sư, 'cây đại thụ' của nền văn hóa dân tộc vừa qua đời: Góp công đưa bài chòi thành Di sản nhân loại, được Nhà nước trao tặng Huân chương Lao động cao quý, Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới
Ông có nhiều đóng góp cho nền văn hóa truyền thống của nước nhà, đặc biệt là bài chòi, tuồng cổ.
Thông tin từ nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa, một người thân cận với Giáo sư Hoàng Chương cho biết, ông đã qua đời chiều nay 5/6/2025 tại Hà Nội, thọ 94 tuổi.
Nhà nghiên cứu tận hiến cho văn hóa dân tộc
Giáo sư Hoàng Chương tên đầy đủ là Trương Hoàng Chương, sinh năm 1931 tại Bình Định. Ông là Viện trưởng Viện Nghiên cứu, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, đồng thời từng đảm nhận nhiều vị trí quan trọng như Phó Giám đốc Nhà hát Tuồng Việt Nam, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Sân khấu Việt Nam, Phó Chủ tịch thường trực Trung ương Hội Hữu nghị Việt Nam - Romania, Chủ nhiệm Tạp chí Văn hiến.
Trong hơn 60 năm cống hiến, Giáo sư đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lĩnh vực nghiên cứu và bảo tồn văn hóa truyền thống. Ông là tác giả của hơn 20 công trình khoa học chuyên sâu, cùng hàng trăm bài viết, bài nghiên cứu về nghệ thuật dân tộc như tuồng, chèo, cải lương, bài chòi, ca Huế, ví dặm, hát xẩm, nghệ thuật Chăm…
Nhiều tác phẩm tiêu biểu của ông đã trở thành tài liệu quý đối với giới nghiên cứu và sinh viên ngành sân khấu, như Những vấn đề sân khấu truyền thống, Bài chòi và dân ca Liên khu 5, Nghệ thuật tuồng Bắc, Tuồng và võ thuật dân tộc…
Ngoài việc giảng dạy, tổ chức hội thảo trong nước, ông còn mang nghệ thuật truyền thống Việt Nam ra thế giới, khi tham gia giảng dạy tại nhiều trường đại học uy tín ở Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc...
Vai trò tiên phong trong việc đưa di sản Việt ra thế giới
Giáo sư Hoàng Chương từng giữ vai trò cố vấn cho Hội đồng xây dựng hồ sơ di sản của nghệ thuật bài chòi – một loại hình dân ca kịch đặc trưng miền Trung. Cuốn sách Bảo tồn và phát huy giá trị của bài chòi do ông biên soạn là một tài liệu then chốt trong quá trình lập hồ sơ trình UNESCO.
Nhờ những đóng góp ấy, tại kỳ họp diễn ra ở Jeju (Hàn Quốc) vào tháng 12/2017, UNESCO đã chính thức ghi danh "Nghệ thuật Bài Chòi Trung bộ Việt Nam" là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Bên cạnh sự nghiệp nghiên cứu, ông còn chủ trì nhiều công trình cấp bộ, tổ chức các hội thảo mang tầm quốc gia và quốc tế như Tuồng với đề tài nước ngoài, Văn học nghệ thuật với đề tài Tây Sơn, góp phần làm phong phú thêm kho tàng học thuật sân khấu dân tộc.
Những ghi nhận xứng đáng cho một đời cống hiến
Năm 1996, ông được phong hàm Giáo sư. Năm 2005 ông được Nhà nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhất. Năm 2010, ông được tôn vinh là một trong 10 nhà khoa học xuất sắc nhất tại Đại hội Thi đua Toàn quốc của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.
Đặc biệt, năm 2021, ông được Chủ tịch nước trao danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới và được TP. Hà Nội vinh danh là Công dân Thủ đô ưu tú.
Quan niệm sống và làm việc suốt đời của Giáo sư Hoàng Chương là một quốc gia không có văn hóa thì quốc gia đó sẽ không tồn tại. Với ông, văn hóa không chỉ là gốc rễ dân tộc, mà còn là bản sắc không thể thay thế trong sự phát triển của một đất nước.
Sự ra đi của ông là mất mát to lớn với ngành sân khấu và giới nghiên cứu văn hóa dân gian. Tuy nhiên, những công trình, tư tưởng và tâm huyết mà ông để lại vẫn sẽ là nguồn cảm hứng và kim chỉ nam cho thế hệ mai sau tiếp bước trên con đường bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Việt.
