GS. Vũ Minh Giang: Đã đến lúc kinh tế tư nhân phải trở thành trụ cột bản lĩnh của quốc gia

Tại hội thảo "Xây dựng và phát huy sức mạnh của đội ngũ doanh nghiệp dân tộc vì khát vọng Việt Nam thịnh vượng", GS Vũ Minh Giang, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam; Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Đại học Quốc gia Hà Nội khẳng định phát triển kinh tế tư nhân không chỉ là yêu cầu về mặt kinh tế mà còn là mệnh lệnh chính trị, nhằm củng cố nền tảng tự chủ kinh tế quốc gia, nâng cao sức cạnh tranh quốc gia và khả năng thích ứng trong một thế giới đầy biến động.

Theo ông Giang, Việt Nam chịu ảnh hưởng lớn từ văn hóa Khổng giáo với sự phân chia xã hội thành 4 giai cấp: Sĩ - Nông - Công - Thương đã in đậm trong tầm thức và lưu truyền hàng nghìn năm qua. Trong đó, thương nhân - tầng lớp đứng cuối cùng trong trật tự "tứ dân" - thường bị xem nhẹ, ít được coi trọng về vị thế và đóng góp.

Đứng đầu là Sĩ, những người có học và làm quan trong triều. Tiếp đến là tư duy trọng Nông với 90% dân số làm nông nghiệp. Triết lý "Dĩ nông vi bản", coi nông nghiệp là nền tảng của quốc gia đã ăn sâu vào nhận thức xã hội. Tư duy này trói người dân quẩn quanh, không dám nghĩ tới những điều to lớn.

Cùng với đó, theo quan điểm của ông Giang, mô hình kinh tế tập thể trong một giai đoạn lịch sử đã trở thành lực cản lớn, thậm chí triệt tiêu động lực sản xuất của cá nhân và tư nhân.

“Những di tồn văn hóa về "sự cố kết cộng đồng" đi kèm "thói đố kỵ" vẫn tồn tại, phần nào hạn chế tinh thần cạnh tranh và khát vọng vươn lên. Đặc biệt, chúng ta đang thiếu "bà đỡ" thể chế, sự hỗ trợ để doanh nghiệp lớn vươn lên”, ông Giang nói.

Trong lịch sử, kinh tế tư nhân cũng từng có thời kỳ phát triển mạnh mẽ. Dưới thời Pháp thuộc, khu vực kinh tế tư nhân được bảo hộ, xuất hiện một tầng lớp điền chủ lớn và mâu thuẫn dân tộc đã hình thành nên một tầng lớp tư sản dân tộc, tiêu biểu như doanh nhân Bạch Thái Bưởi, Nguyễn Sơn Hà, Trịnh Văn Bô…

Trong giai đoạn kháng chiến, các doanh nhân dân tộc, những nhà tư sản yêu nước tiếp tục khẳng định vai trò lịch sử khi đóng góp tài lực, vật lực và hỗ trợ cách mạng, thể hiện tinh thần gắn bó giữa doanh nghiệp và dân tộc.

Bước sang giai đoạn Đổi mới từ Đại hội VI năm 1986 - Hừng đông hé sáng, kinh tế tư nhân lần đầu tiên được chính thức thừa nhận là một bộ phận hợp pháp của nền kinh tế. Đây được xem là cuộc cách mạng trong nhận thức, mở ra "hừng đông" cho khu vực kinh tế tư nhân, dù chặng đường phát triển sau đó vẫn đầy thử thách.

Chính sự chuyển mình này đã mở đường cho sự hình thành cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, đặt nền tảng cho việc xây dựng các doanh nghiệp dân tộc lớn mạnh, đủ sức đóng vai trò chủ lực trong nền kinh tế quốc gia trong tương lai.

“Chúng ta có 40 năm đổi mới, điều quan trọng nhất nằm ở việc đổi mới tư duy. Từ đó đến nay, kinh tế tư nhân dần được khẳng định vai trò với Nghị quyết 68. Doanh nghiệp dân tộc được xem là nhân tố chủ lực góp phần lan tỏa khát vọng dân tộc trong kinh tế, trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng bền vững và tự cường quốc gia”, ông Giang nói.

Theo vị chuyên gia, ở thời điểm hiện tại, thách thức đặt ra là phải tận dụng, biến tất cả những gì người Việt Nam có, bao gồm cả sở trường và sở đoản, trở thành lợi thế để phục vụ phát triển.

Quan trọng hơn, theo quan điểm của ông Giang là cần khơi dậy trong doanh nhân, doanh nghiệp tinh thần "tư bản dân tộc" gắn với lợi ích quốc gia, để doanh nghiệp không chỉ làm giàu cho riêng mình, mà là người góp sức tạo dựng nên sức mạnh quốc gia.

Để hiện thực hóa điều đó, vị chuyên gia cho rằng Nhà nước cần tạo "đường băng" vững chắc - thông qua hệ thống chính sách minh bạch, nhất quán và khuyến khích sáng tạo - giúp khu vực tư nhân phát triển mạnh mẽ. Từ đó, mỗi doanh nghiệp sẽ nhận thức sâu sắc hơn trách nhiệm xã hội và sứ mệnh của mình đối với đất nước, góp phần đưa Việt Nam vươn lên thành một nền kinh tế độc lập, tự cường và thịnh vượng.

“Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế nội tại quý giá, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững trong kỷ nguyên hội nhập. Trước hết là vị thế địa chính trị "mặt tiền" - một tài nguyên chiến lược cần được khai thác hiệu quả ngay”, ông Giang thừa nhận.

Bên cạnh đó, phẩm chất đặc biệt của con người Việt Nam với khả năng ứng biến linh hoạt, mềm dẻo trong ứng xử và bền bỉ vượt khó luôn là điểm tựa tinh thần giúp đất nước thích nghi và tiến bước giữa những biến động toàn cầu.

Tiếp theo là tư tưởng cải cách thực sự với tầm nhìn vượt thời gian, bao quát được những vấn đề toàn cầu. Những nhà lãnh đạo của Việt Nam đang thể hiện được tầm nhìn đó, khi đề cao vai trò quan trọng nhất của kinh tế tư nhân và đề cao lợi ích dân tộc như một ngọn cờ dẫn đường.

Trên hành trình ấy, tinh thần dân tộc của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trở thành nguồn cảm hứng mạnh mẽ. Các doanh nhân như Phạm Nhật Vượng, Vũ Văn Tiền, Trương Gia Bình, Anh hùng lao động Thái Hương… đã vươn lên thành công trong những hoàn cảnh đầy thử thách, luôn đau đáu một ước nguyện góp phần đưa đất nước tới hùng cường.

Thế giới đang bước vào giai đoạn biến động sâu rộng với những thay đổi về kinh tế, chính trị và công nghệ. Chính ở thời điểm này, Việt Nam đứng trước thời điểm "bẻ ghi", trong đó chứa đựng những điều kiện thuận lợi cho Việt Nam phát triển.

Để xây dựng và phát huy sức mạnh của đội ngũ doanh nghiệp dân tộc, Nhà nước cần: Tiếp tục tạo môi trường, tạo điều kiện và có chính sách nâng đỡ để những doanh nghiệp tư nhân có năng lực vươn lên quy mô lớn; mạnh dạn giao sứ mệnh lớn cho doanh nghiệp dân tộc.

Trên hết, khát vọng Việt, lợi ích quốc gia cần được đặt lên trước cá nhân. Đó là nền tảng để doanh nghiệp dân tộc vươn lên bền vững, song hành cùng sự phát triển của đất nước. Các doanh nhân hãy là những người yêu nước, thấm đẫm tinh thần dân tộc.

“Nếu làm được như vậy, tôi tin rằng chúng ta sẽ có những doanh nghiệp không chỉ mang trong mình mong muốn làm giàu mà còn tham gia vào sự nghiệp thực hiện khát vọng đưa đất nước đến phồn vinh. Từ dòng chảy lịch sử cho đến nay, Nghị quyết 68 như bước chuyển mình trong tư duy và sẽ truyền tới toàn xã hội, đặc biệt là các doanh nghiệp tư nhân động lực mạnh mẽ. Nếu cộng hưởng sức mạnh toàn cộng đồng, thành quả đạt được sẽ là không giới hạn”, ông Giang khẳng định.