Hồ nước ngọt lớn nhất, sâu nhất và lâu đời nhất thế giới: Chứa 23% lượng nước ngọt trên bề mặt Trái Đất, hình thành từ 25 triệu năm trước, là Di sản được UNESCO công nhận

Nằm ẩn mình trong lòng vùng núi Siberia của Nga, hồ Baikal là hồ nước ngọt sâu và lớn nhất thế giới tính theo thể tích với khả năng chứa đựng 22-23% nguồn nước ngọt toàn thế giới. Đặc biệt, hồ còn là hồ lâu đời nhất trên thế giới, được hình thành từ khoảng 25 triệu năm trước khi một khe nứt khổng lồ mở ra trên lục địa Á-Âu. Với vẻ đẹp nguyên sơ và thiên nhiên độc đáo, hồ Baikal được mệnh danh là "Hòn ngọc của thế giới".

Hồ nước sâu nhất thế giới

Với độ sâu ước tính khoảng 1.642m, hồ Baikal hiện đang là hồ nước sâu nhất thế giới.

Suốt hàng thế kỷ, các nhà khoa học và nhà thám hiểm Nga đã không khỏi bất ngờ trước quy mô của hồ Baikal. Nỗ lực đầu tiên để đo độ sâu của hồ này được ghi nhận vào năm 1797 bởi các công nhân của nhà máy Kolyvano-Voskresensky ở Altai, Smetanin và Kopylov, ghi lại mức độ sâu khoảng 1.238m (tương đương khoảng 4.000 feet).

Từ năm 1876-1902, một cuộc thám hiểm thủy văn quy mô lớn đã được tiến hành dưới sự chỉ đạo của FK Drizhenko để khảo sát tỉ mỉ hồ Baikal. Cuộc khảo sát này đã ghi nhận độ sâu lớn nhất ở trung tâm hồ Baikal, từ 1.450-1.552m. Một cuộc thám hiểm tiếp theo vào những năm 1930 đã đo được độ sâu tối đa là 1.741m. Tuy nhiên, các cuộc khảo sát này thường sử dụng dây thừng để đo đạc độ sâu của hồ.

Từ những năm 1950, các nhà khoa học Liên Xô đã tiến hành các cuộc khảo sát về hồ Baikal bằng việc sử dụng máy đo tiếng vang để ghi lại thời gian mà sóng âm đi qua nước và phản xạ trở lại máy thu. Phương pháp này mang lại kết quả đo chính xác hơn nhiều, ước lượng độ sâu khoảng 1.620m.

Cuối cùng, vào năm 1992, một bản đồ đo độ sâu toàn bộ hồ Baikal được biên soạn bởi Bộ Quốc phòng Liên Xô, cho thấy kết quả đo tiếng vang chỉ ra độ sâu tối đa là 1.642m - con số này vẫn được chấp nhận đến ngày nay.

Điểm sâu nhất được ghi nhận thường nằm ở phần trung tâm của hồ. Theo một quy tắc thực nghiệm đưa ra bởi nhà tự nhiên học và nhà văn nổi tiếng người Mỹ, Henry Thoreau, điểm sâu nhất của hồ thường nằm ở điểm giao của chiều dài và chiều rộng lớn nhất của nó, và điều này cũng đúng trong trường hợp của hồ Baikal.

Vai trò đặc biệt của hồ Bailkal đối với nghiên cứu khoa học

Hầu hết các hồ lớn trên thế giới chỉ có vài nghìn năm tuổi, chúng hình thành sau kỷ băng hà cuối cùng khi nước đá tan chảy và sự thoát nước của các con sông. Những hồ này sau đó thường bị lấp đầy bởi trầm tích theo thời gian và thường không sâu hơn vài trăm mét.

Chỉ có khoảng 20 hồ trên thế giới được biết đến là thực sự cổ xưa, tức là đã tồn tại hơn một triệu năm. Hồ Baikal là một trong số đó và cũng là hồ lâu đời nhất với tuổi ước tính khoảng 25-30 triệu năm. Các hồ cổ khác bao gồm hồ Issyk-Kul ở vùng núi Bắc Tian Shan ở Đông Kyrgyzstan và hồ Maracaibo ở Tây Bắc Venezuela, cả hai đều là hồ muối.

Các hồ cổ xưa được hình thành không phải do kết thúc kỷ băng hà cũng không phải do nước tích tụ từ các con sông. Chúng được tạo ra trong các vùng rạn nứt đang hoạt động, nơi các mảng kiến tạo di chuyển xa nhau, tạo ra các thung lũng và hố sâu theo thời gian. Điều này cũng là cách mà hồ Baikal được hình thành, mặc dù một số hồ cổ khác cũng được hình thành sau sự tác động của thiên thạch hoặc từ bên trong các ngọn núi lửa không hoạt động.

Vì khu vực ở hai bên Baikal nằm ở độ cao vượt quá 2.000m, ranh giới mảng kiến tạo phân kỳ đã tạo ra một hố sâu. Điều này giải thích tại sao Baikal chứa một lượng nước đáng kinh ngạc - hơn 23.000km3.

Hồ Baikal có diện tích bề mặt chỉ bằng một nửa của hồ Michigan và chỉ đứng thứ 7 trong số các hồ lớn nhất thế giới theo diện tích bề mặt, tuy nhiên, độ sâu của nó làm cho hồ này chứa nhiều nước hơn tất cả các hồ lớn ở Bắc Mỹ cộng lại.

Địa chất và hệ sinh vật độc đáo của hồ Baikal

Với tuổi đời lớn và không bị ảnh hưởng bởi các chu kỳ băng hà, hồ Baikal trở thành một kho tàng quý giá cho khoa học. Các mẫu trầm tích từ các lỗ khoan sâu có thể tiết lộ những biến động khí hậu trong hàng triệu năm, cung cấp thông tin cụ thể và chi tiết. Các lớp trầm tích sâu nhất của hồ này có thể chứa hydrate khí tự nhiên trong nước ngọt.

Mặc dù độ sâu rất lớn nhưng nước trong hồ Baikal lại có hàm lượng oxy cao, tạo điều kiện cho sự phát triển của các sinh vật ở mọi độ sâu trong hồ. Thực tế, hồ Baikal là nơi ở của nhiều loài động, thực vật hơn bất kỳ hồ nào khác trên thế giới, với hơn 3.600 loài, trong đó có nhiều loài không thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác. Một ví dụ điển hình là hải cẩu Baikal (Pusa sibirica), loài hải cẩu nước ngọt duy nhất trên thế giới. Bên cạnh đó, trên bờ hồ, có thể tìm thấy gấu nâu, chó sói, hươu, nai, chim và đủ loại gặm nhấm và động vật ăn thịt nhỏ khác.

Tuy nhiên, đa dạng sinh học và chất lượng nước của khu vực đang bị đe dọa. Các phong trào bảo vệ môi trường quốc tế và cũng như chính quyền Nga đã bắt đầu đấu tranh với các yếu tố gây nguy hiểm cho môi trường của hồ.

Năm 1996, hồ Baikal được UNESCO công nhận là di sản thế giới nhờ hệ động thực vật đặc biệt đa dạng của khu vực cũng như giá trị của nó đối với nghiên cứu khoa học.

>> Quần đảo rộng 104km2 sở hữu 30 hòn đảo lớn nhỏ, hàng trăm loài động thực vật quý hiếm, được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên thế giới