Hơn 20 năm vàng tăng 20 lần: Chuyên gia cảnh báo nguy cơ ‘chảy máu’ vốn vào vàng
Giá vàng trong nước đã tăng khoảng 20 lần sau hơn 20 năm, khiến vàng trở thành kênh hút vốn mạnh của người dân.
Tích trữ vàng là sự lãng phí nguồn lực
Tại diễn đàn “Thị trường Vàng Việt Nam: Thuận lợi và thách thức trong giai đoạn mới” do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức chiều 24/11, TS. Nguyễn Đức Độ – Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Tài chính (Học viện Tài chính), đã đưa ra những cảnh báo mạnh mẽ về ảnh hưởng của tình trạng tích trữ vàng đối với nền kinh tế.
Theo TS. Độ, thói quen nắm giữ vàng của người Việt bắt nguồn từ lịch sử chiến tranh và giai đoạn lạm phát cao cuối những năm 1980. Trong hai thập kỷ gần đây, vàng tiếp tục trở thành kênh sinh lời hấp dẫn khi giá trong nước tăng khoảng 20 lần kể từ năm 2003, tương ứng mức lợi nhuận bình quân 15%/năm. Con số này khiến vàng trở thành “nam châm hút vốn”, đặc biệt trong bối cảnh các kênh đầu tư khác chưa đủ ổn định hoặc minh bạch.
Dù không có số liệu chính thức, các chuyên gia đều thống nhất rằng lượng vàng trong dân vẫn rất lớn. Nhưng theo TS. Độ, điều này không mang lại lợi ích cho nền kinh tế mà ngược lại đang hút mất nguồn lực phát triển.
TS. Độ nhấn mạnh: “Xét về kinh tế vĩ mô, việc tích trữ vàng là sự lãng phí nguồn lực.”
Ông phân tích, Việt Nam là nền kinh tế đang phát triển, vốn và công nghệ đều còn hạn chế, đặc biệt trong khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa. Để duy trì tốc độ tăng trưởng GDP cao, cần nguồn lực tài chính lớn tương tự Trung Quốc – nơi tỷ lệ tiết kiệm và đầu tư phải đạt tối thiểu 40% GDP để tăng trưởng hai con số.
Trong khi đó, Việt Nam hiện có tỷ lệ tiết kiệm/GDP: 37,2%, và tỷ lệ đầu tư/GDP: 30–32%
Khoảng cách này cho thấy môi trường kinh doanh chưa đủ hấp dẫn, khiến một phần lớn người dân chọn giữ vàng hoặc tiền số thay vì đầu tư vào sản xuất, kinh doanh hay gửi tiết kiệm.
“Nguồn lực cho tăng trưởng vì thế bị hạn chế đáng kể”, TS. Độ nhận định.
Giữ nhiều vàng khiến lãi suất cao, tỷ giá khó ổn định
Việc người dân chuyển tiền sang vàng khiến dòng vốn tiết kiệm vào ngân hàng suy giảm. Điều này đẩy lãi suất trung và dài hạn tăng lên, làm chi phí vốn của doanh nghiệp cao hơn.
Không chỉ vậy, Việt Nam phải nhập khẩu 2,5–3 tỷ USD vàng mỗi năm để đáp ứng nhu cầu trong nước. Điều này gây áp lực lớn lên dự trữ ngoại hối, và chính sách điều hành tỷ giá của Ngân hàng Nhà nước.
Trong nền kinh tế có độ mở gần 200% GDP, ổn định tỷ giá là yếu tố sống còn đối với hoạt động xuất nhập khẩu, nhất là khi biên lợi nhuận của doanh nghiệp Việt Nam vốn rất mỏng.
Dù lượng vàng trong dân rất lớn, TS. Độ cho rằng việc huy động không đơn giản. Nguyên nhân cốt lõi là mức sinh lời của vàng trung bình 15%/năm, vượt xa hầu hết các hoạt động sản xuất – kinh doanh. Vì thế, các hình thức huy động vàng thông qua gửi hoặc vay sẽ khó hấp dẫn người dân.
“Giải pháp căn bản là giá vàng thế giới phải ổn định, không tăng nóng, Nhà nước phải cải cách thể chế, giảm thủ tục, tăng minh bạch, và duy trì lạm phát thấp và tỷ giá ổn định”, TS Độ nhận định.
Không nên đưa giá vàng trong nước sát giá thế giới khi vàng tăng nóng
TS. Độ cho rằng việc nhập khẩu vàng để kéo giá trong nước về sát giá thế giới khi giá quốc tế tăng mạnh không phải là lựa chọn tối ưu. Làm như vậy sẽ tiêu tốn ngoại tệ, làm giảm dự trữ ngoại hối, và có thể kích thích người dân mua vàng nhiều hơn vì cho rằng “vàng đang rẻ”.
Vì vậy, ông khuyến nghị nên duy trì chênh lệch giá ở mức hợp lý, vừa tiết kiệm nguồn lực, vừa hạn chế tâm lý đầu cơ và tích trữ.
TS. Độ ủng hộ việc thiết lập sàn giao dịch vàng vật chất nhằm minh bạch hóa thị trường. Tuy nhiên, với sàn vàng tài khoản, ông cảnh báo rủi ro lớn: Tiền có thể chảy khỏi tiết kiệm sang giao dịch vàng tài khoản, đây chỉ là “trò chơi tổng bằng 0”, không tạo ra giá trị gia tăng, và nguồn lực tài chính của nền kinh tế thực sẽ bị rút bớt.
