Hơn 680 tỷ đồng bị 'rút sạch', dự án tàu đệm từ nối hai thành phố lớn bị hủy bỏ

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã quyết định rút toàn bộ khoản tài trợ liên bang trị giá hơn 26 triệu USD (hơn 680 tỷ đồng) dành cho dự án tàu đệm từ (Maglev) nối thành phố Baltimore với thủ đô Washington D.C., chấm dứt một trong những kế hoạch đường sắt tốc độ cao nhiều tham vọng nhất tại Mỹ.

Trong tuyên bố với The Baltimore Sun hôm thứ Sáu (ngày 1/8), Bộ trưởng Giao thông vận tải Sean Duffy cho biết ông “không thể tiếp tục để người dân đóng thuế gánh chịu một dự án không khả thi”, vì vậy sẽ quyết định hủy bỏ toàn bộ nguồn tài trợ liên bang cho tuyến đường sắt dài hơn 42km.

“Dự án này thiếu mọi yếu tố cần thiết để thành công, từ giai đoạn lập kế hoạch đến khâu thực hiện. Dự án không đủ điều kiện để tiếp tục và tôi không thể, với lương tâm của mình, để người đóng thuế tiếp tục phải gánh chi phí cho nó”.

Dự án Maglev nói trên được kỳ vọng rút ngắn thời gian di chuyển giữa Baltimore và Washington D.C. xuống dưới 15 phút nhờ công nghệ đệm từ – sử dụng lực điện từ để nâng tàu khỏi mặt đường ray, loại bỏ hoàn toàn ma sát như tàu bánh sắt truyền thống.

Tuy nhiên, cùng với quyết định dừng cấp vốn, Bộ Giao thông Mỹ cũng rút lại khoản hỗ trợ cho nghiên cứu đánh giá môi trường – một bước bắt buộc để dự án được cấp phép xây dựng.

Trong khi đó, các quốc gia châu Á đang tăng tốc mạnh mẽ. Nhật Bản đã phát triển công nghệ Maglev từ năm 2002, còn Trung Quốc mới đây cũng đã thử nghiệm một tuyến đạt tốc độ khoảng 1.000km/h - nhanh hơn cả nhiều loại máy bay thương mại hiện nay.

Thống đốc bang Maryland, ông Wes Moore, là một trong những người ủng hộ nhiệt tình nhất cho dự án này. Trong chuyến thăm Nhật Bản hồi tháng 4, ông Moore nói: “Cả tôi và đội ngũ của mình đều rất hào hứng và sẵn sàng đồng hành để thúc đẩy dự án này tiến lên. Chúng tôi thích tốc độ và 315 dặm một giờ nghe có vẻ rất phù hợp”.

Tuy vậy, một số chuyên gia và người dân địa phương lại tỏ ra hoài nghi. Phát biểu với Newsweek, Giáo sư R. Richard Geddes, chuyên gia về hạ tầng giao thông tại Đại học Cornell, nhận định: “Việc hủy tài trợ cho dự án tàu Maglev giữa Baltimore và Washington là một quyết định hợp lý. Đây là dự án tốn kém, bị trì hoãn kéo dài, đội vốn nhiều lần và gặp phải sự phản đối từ người dân”.

Ông cũng chỉ ra rằng tuyến đường sắt này đã được phục vụ tốt bởi hệ thống Amtrak và MARC, cùng với nhiều tuyến đường cao tốc lớn khác, khiến khả năng thu hồi vốn từ doanh thu hành khách gần như không khả thi.

“Khoản tiền này nên được sử dụng cho những dự án cải thiện hệ thống đường sắt có giá trị cao hơn, như nâng cấp hành lang Đông Bắc (Northeast Corridor) của Amtrak – nơi có thể tăng sức chứa tuyến và giảm tắc nghẽn, cũng như cải thiện tốc độ tàu”.

Mỹ hiện chưa có tuyến đường sắt tốc độ cao nào đạt chuẩn theo định nghĩa của Liên minh Đường sắt Quốc tế (UIC), dù một số dự án đang được xây dựng tại California và nhiều bang khác cũng đang lên kế hoạch.

Tuy nhiên, nhiều người ủng hộ lo ngại rằng chính quyền ông Donald Trump không ủng hộ phát triển đường sắt tốc độ cao, khi trước đó từng rút 4 tỷ USD tài trợ cho tuyến đường sắt nối San Francisco – Los Angeles đang xây dựng và hủy bỏ khoản tài trợ 63,9 triệu USD cho một dự án tại Texas.

Dù công nghệ Maglev vẫn tiếp tục được phát triển tại Nhật Bản và Trung Quốc, quyết định mới nhất này cho thấy Mỹ tiếp tục tụt lại phía sau trong cuộc đua công nghệ hạ tầng hiện đại, khi vẫn loay hoay giữa những tranh cãi tài chính, chính trị và sự thiếu đồng thuận trong hoạch định chiến lược dài hạn.