Kênh đào lớn nhất Việt Nam thời phong kiến, do 80.000 nhân công đào bằng tay trong suốt 5 năm để hoàn thành được công nhận là di tích lịch sử
Hiện nay, tuyến kênh đào này dài 91km này chạy dọc biên giới Việt Nam – Campuchia, từ TP. Châu Đốc (An Giang) đến huyện Giang Thành (Kiên Giang).
Sáng 6/6, tại phường Vĩnh Nguơn (TP. Châu Đốc), UBND TP. Châu Đốc tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích cấp tỉnh đối với kênh Vĩnh Tế. Sự kiện có sự tham dự của lãnh đạo Tỉnh ủy, HĐND, UBND, UBMTTQVN tỉnh An Giang, chính quyền các phường, xã và đông đảo người dân địa phương.
Theo Quyết định số 102/QĐ-UBND ngày 22/1/2025 của UBND tỉnh An Giang, kênh Vĩnh Tế chính thức được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh. Trước đó, vào năm 2024, công trình này đã được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác lập là “kênh đào thủ công trong khu vực biên giới dài nhất Việt Nam”.
Được khởi công từ năm 1819 và hoàn thành sau 5 năm với hơn 80.000 nhân công sử dụng công cụ thô sơ, kênh Vĩnh Tế là một trong những công trình thủy lợi vĩ đại bậc nhất thời phong kiến. Không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế, kênh còn đóng vai trò to lớn về quân sự, quốc phòng và ngoại giao. Hiện nay, tuyến kênh dài 91km này chạy dọc biên giới Việt Nam – Campuchia, từ TP. Châu Đốc (An Giang) đến huyện Giang Thành (Kiên Giang), trong đó đoạn qua địa phận An Giang dài khoảng 46,5km.
Với chiều rộng 25m và độ sâu trung bình 3m, kênh Vĩnh Tế đã trở thành "huyết mạch" dẫn nước ngọt từ sông Hậu vào sâu trong vùng Tứ giác Long Xuyên, giúp rửa phèn, tháo chua, cải thiện độ màu mỡ và điều kiện canh tác. Từ cuối thập niên 1980, cùng với các tuyến kênh T4, T5, T6, dòng chảy này hình thành nên một hệ thống thủy lợi hiện đại, phục vụ tưới tiêu cho khoảng 144.000ha trong tổng số gần 400.000ha đất nông nghiệp, góp phần đưa vùng Tứ giác Long Xuyên từ hoang hóa trở thành một trong những vựa lúa trọng điểm của cả nước, với sản lượng 5-6 triệu tấn/năm – chiếm gần 1/4 sản lượng toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).
Theo ông Lê Hồng Quang – Bí thư Tỉnh ủy An Giang, kênh Vĩnh Tế là niềm tự hào của vùng ĐBSCL, từng được ghi danh trên Cao Đỉnh ở Huế thời triều Nguyễn. Sau hơn 200 năm, công trình này vẫn giữ vai trò trọng yếu trên nhiều mặt: là tuyến giao thông đường thủy quan trọng, là trục kết nối kinh tế vùng biên và đặc biệt là tuyến phòng thủ tự nhiên vững chắc nơi biên giới Tây Nam.
Trong định hướng phát triển tương lai, theo Quyết định số 1369/QĐ-TTg ngày 15/11/2023 phê duyệt Quy hoạch tỉnh An Giang đến năm 2030, kênh Vĩnh Tế nằm trên hành lang kinh tế cửa khẩu kéo dài từ Long An đến Kiên Giang. Tuyến kênh kết nối các cửa khẩu quốc tế Tịnh Biên, Vĩnh Xương với cảng biển Hà Tiên, góp phần thúc đẩy giao thương biên giới, đẩy nhanh quá trình xuất nhập khẩu nông sản và hàng hóa.
Để phát huy tối đa tiềm năng kênh Vĩnh Tế, trong những năm qua, tỉnh An Giang và Kiên Giang đã đầu tư cải tạo, nạo vét tuyến kênh, xây dựng các hồ trữ nước ngọt như Tha La, Trà Sư gắn với thủy lợi nhằm phục vụ sản xuất trên diện tích khoảng 30.000ha đất nông nghiệp. Việc này không chỉ giúp chống hạn, mặn mà còn góp phần nâng cao năng suất và thu nhập cho người dân vùng Tứ giác Long Xuyên.
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, khu vực này được xác định là trọng điểm trong Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh của vùng ĐBSCL. Dự kiến đến năm 2030, sẽ có khoảng 300.000ha lúa chất lượng cao được triển khai tại đây – nơi mà kênh Vĩnh Tế tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong quá trình kiến tạo một nền nông nghiệp bền vững và hiện đại.
