'Ông trùm' hiếm hoi sống sót sau khủng hoảng 2008, trở thành ‘cỗ máy kiếm tiền’ mạnh nhất lịch sử thị trường vốn

Là nhà sáng lập kiêm CEO của quỹ đầu cơ có hiệu suất hàng đầu thế giới, Griffin không chỉ là một tỷ phú sở hữu hàng chục tỷ USD mà còn là nhân vật đã tạo ra một cuộc cải tổ sâu sắc trong mô hình vận hành của ngành quỹ đầu cơ.

Sinh năm 1968 tại Florida trong một gia đình trung lưu, Kenneth C. Griffin sớm cho thấy tài năng thiên bẩm với công nghệ và tài chính.

Khi còn là học sinh trung học, ông đã tự học lập trình và kinh doanh phần mềm giáo dục qua thư tín. Thế nhưng bước ngoặt thực sự đến khi Griffin theo học ngành kinh tế tại Đại học Harvard.

Ở tuổi 18, Griffin lắp một anten vệ tinh trên mái ký túc xá, một hành động “không giống sinh viên” nhưng lại là công cụ để ông cập nhật dữ liệu thị trường theo thời gian thực. Trong căn phòng ồn ào tiếng máy tính và fax, Griffin bắt đầu giao dịch trái phiếu và các công cụ chuyển đổi, nhanh chóng tạo ra những khoản lợi nhuận ổn định.

Phong cách đầu tư quyết đoán nhưng chính xác của cậu sinh viên trẻ nhanh chóng gây ấn tượng mạnh với Frank Meyer, nhà sáng lập Glenwood Capital. Meyer quyết định rót 1 triệu USD cho Griffin. Kết quả, cậu sinh viên khi đó mang về lợi nhuận 70% chỉ trong một năm, một thành tích phi thường với một nhà đầu tư vừa đôi mươi.

Chính cú hích này đã mở đường cho sự ra đời của Citadel sau này.

Citadel và tham vọng thay đổi toàn bộ mô hình quỹ đầu cơ

Năm 1990, ở tuổi 22, Griffin bước vào thị trường tài chính với Citadel, quỹ đầu cơ được thành lập tại Chicago. Thời điểm đó, hầu hết các quỹ lớn vận hành theo mô hình gần như "độc tài", nơi mọi quyết định mua - bán nằm trong tay một nhà quản lý kỳ cựu. Các quỹ kiểu này thường xoay quanh một chiến lược chủ đạo và phụ thuộc vào trực giác của nhà sáng lập.

Griffin từ chối cách làm đó.

Ông xây dựng một mô hình mới, mô hình đa nhà quản lý (multi–manager), chia Citadel thành hàng chục nhóm đầu tư nhỏ bán độc lập, mỗi nhóm có một lĩnh vực chuyên môn riêng và tự quản lý danh mục.

Cấu trúc này giúp Citadel đa dạng hóa chiến lược, kiểm soát rủi ro tốt hơn, tận dụng chất xám của nhiều đội ngũ, duy trì hiệu suất cao và ổn định trong mọi môi trường thị trường.

Ban đầu, Citadel tập trung vào trái phiếu chuyển đổi, sau đó mở rộng sang thống kê định lượng (statistical arbitrage) năm 1994, lựa chọn cổ phiếu năm 2001 và hàng hóa năm 2002. Quy mô không ngừng lớn vượt qua hầu hết đối thủ cùng thời.

Đến đầu những năm 2000, Citadel không chỉ là một quỹ thành công, mà còn là hình mẫu cho nhiều quỹ đầu cơ muốn hiện đại hóa mô hình vận hành.

Khủng hoảng 2008: Bước ngoặt sống còn

Dù thành công rực rỡ trong hơn 15 năm đầu, đế chế tưởng như bất khả chiến bại ấy lại không tránh khỏi biến cố trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008.

Hai quỹ lớn nhất của Citadel lỗ tới 55%, đẩy công ty tới bờ vực sụp đổ. Nhà đầu tư hoảng loạn, dòng vốn rút mạnh đe dọa thổi bay toàn bộ hệ thống. Trong một động thái gây tranh cãi, Griffin tuyên bố đóng cửa rút tiền trong gần một năm để bảo vệ quỹ khỏi vòng xoáy tháo chạy. Quyết định táo bạo này tuy khiến nhà đầu tư bất mãn nhưng lại giúp Citadel không gục ngã như hàng trăm quỹ khác.

Ngay sau khi thị trường ổn định, Griffin cải tổ toàn diện. Ông nâng cấp hệ thống giao dịch, củng cố đội ngũ dữ liệu, siết chặt kỷ luật rủi ro và mở rộng mô hình “nhiều đội - nhiều chiến lược”.

Kết quả, Citadel trở lại mạnh mẽ với mức tăng hơn 60% vào năm 2009, rồi liên tục duy trì hiệu suất vượt trội suốt thập kỷ sau đó. Đây được xem là một trong những cú lội ngược dòng ngoạn mục nhất trong lịch sử ngành quỹ đầu cơ.

Hiệu suất đỉnh cao và vị thế thống trị

Trong thập kỷ sau 2010, Citadel vươn lên trở thành một trong những quỹ đầu cơ hiệu quả nhất lịch sử. Mấu chốt nằm ở sự kết hợp giữa công nghệ định lượng tiên tiến, một đội ngũ phân tích dày đặc nhân tài, hệ thống quản lý rủi ro nhiều tầng, và văn hóa hiệu suất cực đoan mà Griffin đặt ra.

Citadel hiện chỉ chiếm chưa đến 10% tài sản của toàn ngành quỹ đầu cơ, nhưng đóng góp tới 25% việc làm và khoảng 30% hoạt động giao dịch trên thị trường chứng khoán Mỹ.

Năm 2022, Citadel tạo ra 16 tỷ USD lợi nhuận, mức cao nhất mà một quỹ đầu cơ từng đạt được trong lịch sử.

Trong giai đoạn thị trường lao đao vì COVID-19, Citadel vẫn ghi nhận tỷ suất sinh lời 24,5% khi ngành hedge fund chung lỗ 7,3%.

Tính đến năm 2024–2025, Citadel quản lý hơn 63 tỷ USD, trong đó quỹ chủ lực thường xuyên vượt xa trung bình ngành.

Song song với đó, Citadel Securities, công ty tạo lập thị trường do Griffin đồng sáng lập, cũng trở thành một trong những đơn vị xử lý lệnh giao dịch lớn nhất nước Mỹ. Với mức độ bao phủ giao dịch lên đến hàng nghìn cổ phiếu, công ty là trụ cột của thị trường tài chính hiện đại.

Phong cách lãnh đạo thép và văn hóa “không tự mãn”

Ken Griffin nổi tiếng là người sếp cực kỳ khó tính. Theo Wall Street Journal, ánh mắt nghiêm nghị của ông đủ khiến nhiều nhân viên cảm thấy áp lực. Griffin không chấp nhận sự tự mãn và luôn thúc giục đội ngũ vượt giới hạn.

Wall Street Journal từng mô tả ánh mắt và thái độ của ông khiến nhân viên “không dám lơ là dù một giây”. Trong một lá thư gửi nhân viên, Griffin khẳng định: “Tôi muốn xây dựng đội ngũ đáng gờm nhất trong lịch sử ngành quỹ đầu cơ”.

Tại Citadel, mọi quyết định đều dựa trên dữ liệu. Nhân viên phải liên tục “tinh luyện” kỹ năng và bị đánh giá sát sao theo hiệu suất. Những ai xuất sắc sẽ được tưởng thưởng hậu hĩnh; những ai không đáp ứng kỳ vọng khó có thể trụ lại.

Chính môi trường khắt khe này đã tạo ra một Citadel có khả năng thích ứng vượt trội và thu hút được hàng nghìn tài năng hàng đầu thế giới về toán học, khoa học dữ liệu, vật lý và kinh tế.

Biến cố GameStop và những ồn ào ngoài ý muốn

Năm 2021, Griffin trở thành tâm điểm truyền thông khi Citadel và Citadel Securities dính líu đến cơn sốt cổ phiếu meme GameStop. Khi Melvin Capital, quỹ bán khống GameStop, sụp đổ, Citadel và đối tác đã rót 2 tỷ USD để cứu quỹ này.

Khi ứng dụng Robinhood bất ngờ hạn chế giao dịch GameStop, nhiều người cáo buộc Citadel Securities gây sức ép. Mặc dù không có bằng chứng, Griffin vẫn bị triệu tập điều trần trước Quốc hội, điện thoại cá nhân bị rò rỉ và ông nhận vô số tin nhắn đòi “giải thích”.

Sự kiện này khiến tên tuổi Griffin xuất hiện dày đặc trên truyền thông, và một lần nữa nhấn mạnh khoảng cách giữa giới tài chính tinh hoa và các nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Từ thiện, bất động sản và dấu ấn văn hóa

Ngoài tài chính, Ken Griffin còn là một nhà từ thiện hào phóng. Ông đã quyên tặng hàng tỷ USD cho các tổ chức giáo dục, viện nghiên cứu y tế, bệnh viện và bảo tàng. Những khoản đóng góp lớn của ông được ví như “nguồn lực thúc đẩy nền kinh tế tri thức”.

Griffin cũng là một nhà sưu tầm lịch sử nổi tiếng. Ông sở hữu những tài liệu hiếm như bản thảo Tuyên ngôn Giải phóng Nô lệ và Tu chính án Thứ 13. Về bất động sản, ông nắm giữ những bộ sưu tập xa xỉ trị giá hàng trăm triệu USD tại New York, Palm Beach và Miami.

Từ phòng ký túc xá Harvard đến đỉnh cao của Phố Wall, Ken Griffin đã tạo nên một hành trình hiếm có. Không chỉ là nhà quản lý quỹ xuất sắc, ông còn là người đã tái định hình mô hình hoạt động của toàn ngành hedge fund. Citadel dưới thời Griffin không chỉ kiếm lợi nhuận vượt trội, mà còn trở thành biểu tượng cho sự đổi mới, kỷ luật và tư duy chiến lược.

Được ngưỡng mộ, sợ hãi và đôi khi gây tranh cãi, Ken Griffin vẫn là một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất của tài chính thế kỷ 21. Với tham vọng không ngừng và mô hình đầu tư luôn tiến hóa, ông được xem như người kiến tạo tương lai của thị trường vốn toàn cầu.