Làm điều chưa từng có trong lịch sử, Trung Quốc phát tín hiệu quan trọng đến toàn thế giới

Trong một bài bình luận trên tờ RT, Ladislav Zemánek – nhà nghiên cứu tại Viện Trung Quốc-CEE và thành viên Câu lạc bộ Thảo luận Valdai – nhận định rằng việc Trung Quốc vừa công bố sách trắng đầu tiên về an ninh quốc gia là một dấu mốc đáng chú ý, dù không mang lại đột phá về nội dung.

Theo ông, tài liệu này phản ánh hai điều quan trọng: Bắc Kinh đang ngày càng lo ngại về căng thẳng địa chính trị, và đồng thời cho thấy họ sẵn sàng đảm nhận vai trò quyết đoán hơn trong các vấn đề toàn cầu – đặc biệt là trong việc thách thức vị thế dẫn đầu của Mỹ.

Mô hình “cải cách trước, chính trị sau” từng gắn liền với thời kỳ của ông Đặng Tiểu Bình đã chính thức khép lại khi ông Tập Cận Bình lên nắm quyền. Từ năm 2014, ông Tập đã đưa ra khái niệm “an ninh quốc gia toàn diện”, thành lập Ủy ban An ninh Quốc gia và mở rộng khái niệm an ninh vượt ra ngoài phạm vi truyền thống.

Động thái này mở đường cho một loạt cải cách lập pháp, dẫn đến việc thông qua Chiến lược An ninh Quốc gia đầu tiên vào năm 2021, và mới đây là sách trắng về an ninh công bố vào tháng 5/2024.

Trung Quốc hiện định nghĩa an ninh quốc gia một cách bao trùm: từ chính trị, kinh tế, công nghệ, văn hóa đến an ninh thực phẩm, sức khỏe cộng đồng, không gian mạng, không gian vũ trụ, và lợi ích ở nước ngoài.

Tuy nhiên, tác giả Zemánek cũng chỉ ra rằng sự “an ninh hóa” quá mức có thể làm chậm tiến trình cải cách và kìm hãm đổi mới. Trung Quốc dường như nhận thức được điều đó, và trong sách trắng vẫn tái khẳng định cam kết cải cách và mở cửa. Thực tế, việc kết hợp phát triển và an ninh đã trở thành “bình thường mới” và là nguyên tắc định hướng cho Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 sắp tới.

Từ phòng thủ sang chủ động định hình trật tự toàn cầu

Không chỉ dừng ở trong nước, cách tiếp cận về an ninh của Trung Quốc còn mở rộng ra quốc tế. Việc ra mắt Sáng kiến An ninh Toàn cầu (GSI) vào năm 2022 – chỉ vài tuần sau khi Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine – là dấu mốc rõ ràng cho thấy Bắc Kinh đã từ bỏ học thuyết “giấu mình chờ thời” để chuyển sang vai trò kiến tạo trật tự.

Thông điệp mà Trung Quốc muốn truyền tải là: họ là một cường quốc xây dựng, có trách nhiệm và hướng tới hòa bình – khác biệt với cách tiếp cận đối đầu quân sự trực tiếp như của Nga.

Khái niệm “an ninh không thể chia cắt” – từng được ông Tập Cận Bình nhấn mạnh tại Diễn đàn Bác Ngao năm 2022 – cho thấy ảnh hưởng từ tư duy an ninh của châu Âu (Hiệp định Helsinki) và Nga. Trung Quốc nhấn mạnh rằng các mối quan ngại an ninh – kể cả của Nga – cần được tôn trọng, và cáo buộc phương Tây đã phớt lờ điều này, góp phần làm leo thang xung đột Ukraine.

Trong sách trắng, Bắc Kinh thể hiện rõ lập trường phản đối chủ nghĩa bá quyền, các khối liên minh quân sự, can thiệp từ bên ngoài và xuất khẩu mô hình dân chủ tự do kiểu phương Tây. Trung Quốc phê phán mạnh mẽ việc vũ khí hóa công cụ kinh tế, lệnh trừng phạt đơn phương, tiêu chuẩn kép và quyền tài phán vượt biên giới – những công cụ phổ biến trong chiến lược của Mỹ và các đồng minh.

Cốt lõi trong học thuyết an ninh của Trung Quốc là sự dè dặt và hoài nghi với các liên minh quân sự. Theo Bắc Kinh, các liên minh kiểu NATO có tính chất loại trừ và không phù hợp với mục tiêu “an ninh chung”. Đây cũng là lý do khiến Trung Quốc thể hiện sự đồng cảm với lập trường của Nga trong xung đột Ukraine. Lịch sử của Trung Quốc với chính sách không liên kết – từ thời Mao Trạch Đông đến nay – càng củng cố quan điểm này.

Khi tìm kiếm đối tác chiến lược, Bắc Kinh ưu tiên các quốc gia đang phát triển ở Nam Bán cầu – những nước đề cao chủ quyền, ổn định nội bộ và tự chủ trong đối ngoại. Đồng thời, Nga tiếp tục là đối tác then chốt. Mối quan hệ Trung-Nga được xem là yếu tố chiến lược để duy trì ổn định toàn cầu, và là trụ cột trong tham vọng kiến tạo trật tự thế giới đa cực.

Chuyến thăm gần đây của ông Tập Cận Bình tới Moscow nhân dịp kỷ niệm 80 năm Chiến thắng phát xít, cũng như sự hiện diện của ông tại lễ diễu binh ở Quảng trường Đỏ, là tín hiệu rõ ràng về tầm quan trọng của liên minh này.

Trong sách trắng, Trung Quốc xếp quan hệ với Nga chỉ sau Liên Hợp Quốc về mặt ưu tiên chiến lược – điều không chỉ mang tính biểu tượng, mà còn phản ánh định hướng rõ ràng trong chính sách an ninh toàn cầu của nước này.

Theo RT

>> 90 ngày đình chiến: Nhà máy Trung Quốc ‘chạy đua từng phút’, cước tàu lập đỉnh