Lần đầu tiên trong lịch sử: Nga sở hữu hoàn toàn nhà máy điện hạt nhân của 1 quốc gia NATO, trị giá 522.000 tỷ đồng

Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng gia tăng nhanh chóng và sự phụ thuộc lớn vào nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch, Thổ Nhĩ Kỳ đang đặt kỳ vọng vào một dự án mang tính bước ngoặt: Akkuyu – nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của nước này, được xây dựng với sự hậu thuẫn toàn diện từ Nga.

Dự án trị giá 20 tỷ USD (khoảng 522.890 tỷ đồng) không chỉ là nỗ lực đảm bảo an ninh năng lượng lâu dài, mà còn làm dấy lên những lo ngại sâu sắc về sự phụ thuộc chiến lược – đặc biệt khi Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên NATO, còn Nga lại là đối trọng lớn của khối.

Cú bắt tay táo bạo giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga

Dự án Akkuyu được triển khai theo mô hình "xây dựng - sở hữu - vận hành" (BOO), theo đó tập đoàn năng lượng nguyên tử quốc gia Nga Rosatom nắm trọn quyền kiểm soát – từ tài chính, xây dựng đến vận hành và thậm chí cả việc dừng hoạt động trong tương lai.

Đây sẽ là lần đầu tiên Nga sở hữu toàn bộ một nhà máy điện hạt nhân đặt trên lãnh thổ của một quốc gia NATO – một thực tế chưa từng có tiền lệ và đầy ẩn số về mặt chiến lược.

Với quyền sở hữu và vận hành nhà máy có thể kéo dài tới 80 năm, Rosatom có thể nắm giữ một đòn bẩy chiến lược cực lớn, khiến Thổ Nhĩ Kỳ phụ thuộc vào công nghệ, nhiên liệu và nhân lực vận hành từ Nga trong nhiều thập kỷ.

Dự kiến đi vào hoạt động cuối năm 2028 với 4 lò phản ứng, Akkuyu dự kiến cung cấp khoảng 10% tổng nhu cầu điện quốc gia, tương đương 4,8GW. Là quốc gia có mức tiêu thụ năng lượng tăng nhanh hàng đầu trong khối OECD – và gần 3/4 nguồn cung phải nhập khẩu – Thổ Nhĩ Kỳ xem đây là bước đi cấp thiết để giảm phụ thuộc, đặc biệt là với chính Nga. Quốc gia này đang là nhà cung cấp khí đốt và dầu mỏ chủ chốt cho Thổ Nhĩ Kỳ.

Những nghi ngại không dễ gạt bỏ

Tham vọng phát triển điện hạt nhân của Ankara được thúc đẩy bởi nhu cầu tăng trưởng trong nước, đồng thời là một phần của chiến lược dài hạn nhằm đa dạng hóa nguồn cung và hướng đến giảm phát thải carbon.

Tuy nhiên, giới phân tích cảnh báo rằng việc trao quyền kiểm soát một mắt xích then chốt trong hệ thống năng lượng cho một quốc gia vốn không phải đồng minh – và thậm chí là đối trọng trong khối NATO – là một nước đi đầy rủi ro.

Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị leo thang, Nga hoàn toàn có thể tận dụng sự phụ thuộc này để gây sức ép với Thổ Nhĩ Kỳ, làm suy yếu vị thế của Ankara trong liên minh phương Tây.

Theo trang theelectricityhub.com, chính quyền nước này đang tìm cách hạn chế vai trò chi phối của Nga trong dự án và đồng thời khởi động các cuộc đàm phán với những đối tác quốc tế khác để rút kinh nghiệm cho các dự án hạt nhân tương lai.

Bộ trưởng Năng lượng Thổ Nhĩ Kỳ, ông Alparslan Bayraktar, xác nhận nước này đang đàm phán với Candu Energy (Canada), các công ty Hàn Quốc và Trung Quốc như một phần trong nỗ lực đa dạng hóa đối tác, giảm thiểu rủi ro an ninh và bảo đảm chủ quyền năng lượng.

Nhìn chung, nhà máy Akkuyu không chỉ là đánh dấu bước chuyển mình về năng lượng của Thổ Nhĩ Kỳ, mà còn là một bài toán chiến lược đầy thách thức trong quan hệ với Nga.

>> Chế tạo thành công siêu cần cẩu có khả năng nâng tới 5.000 tấn khiến thế giới ngỡ ngàng