Lần đầu trong lịch sử điện gió, điện mặt trời vượt than, thay đổi trật tự năng lượng toàn cầu

Năng lượng tái tạo như gió và mặt trời đã lần đầu tiên vượt qua than đá, trở thành nguồn sản xuất điện lớn nhất thế giới trong sáu tháng đầu năm 2025. Động thái này chủ yếu nhờ sự bùng nổ ở Trung Quốc và Ấn Độ, theo báo cáo mới nhất từ tổ chức nghiên cứu Ember công bố hôm thứ Ba, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Báo cáo của Ember nhấn mạnh rằng việc hạn chế sản xuất điện từ than - loại phát thải gấp đôi CO2 so với khí đốt - là chìa khóa để đạt mục tiêu khí hậu toàn cầu. Chỉ riêng trong nửa đầu năm, tái tạo đã cung cấp 5.072 TWh điện, vượt qua con số 4.896 TWh của than. Nhu cầu điện toàn cầu tăng 2,6%, tương đương 369 TWh so với cùng kỳ năm 2024, nhưng sự gia tăng này đã được bù đắp hoàn toàn bởi 306 TWh từ mặt trời và 97 TWh từ gió. Nhờ đó, sản lượng hóa thạch giảm nhẹ, với than giảm 0,6% và khí đốt giảm 0,2%. Điều này không chỉ giúp tái tạo chiếm 34,3% tổng sản lượng điện (tăng từ 32,7%), mà còn đẩy than xuống còn 33,1%. Sức mạnh dẫn dắt sự chuyển dịch này đến từ hai "gã khổng lồ" châu Á.

Trung Quốc nước tiêu thụ điện lớn nhất thế giới đã cắt giảm sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch 2%, trong khi mặt trời tăng vọt 43% và gió tăng 16%. Ấn Độ cũng không kém cạnh, với gió và mặt trời tăng lần lượt 29% và 31%, giúp giảm sử dụng than cùng khí đốt tới 3,1%. Theo Ember, Trung Quốc đóng góp hơn 55% tăng trưởng mặt trời toàn cầu, theo sau là Mỹ (14%), EU (12%) và Ấn Độ (5,6%). Tuy nhiên, bức tranh toàn cầu vẫn còn những mảng tối. Ở Mỹ và Liên minh Châu Âu (EU), sản xuất từ hóa thạch lại tăng do nhu cầu cao hơn và gió cùng thủy điện yếu đi. Cụ thể, than ở Mỹ tăng 17% dù khí đốt giảm 3,9%; còn ở châu Âu, khí đốt tăng 14% và than tăng 1,1%. Nguyên nhân chính ở Mỹ xuất phát từ chính sách của Tổng thống Donald Trump, khi ông ký sắc lệnh thúc đẩy sản xuất than đầu năm nay và cam kết hỗ trợ nhà máy nhiệt điện than hồi tháng trước. Ember lưu ý rằng, dù 88 quốc gia (chiếm 93% nhu cầu điện toàn cầu) đã thấy tái tạo vượt than, tiến độ vẫn không đồng đều. Các nước đang phát triển dẫn đầu, nhưng các nền kinh tế giàu có cần đẩy nhanh đầu tư vào mặt trời, gió và lưu trữ pin để duy trì đà này. "Để khóa chặt tiến bộ, chính phủ và doanh nghiệp phải tăng tốc đầu tư, đảm bảo điện sạch, giá rẻ và đáng tin cậy đến tay mọi người", báo cáo kết luận.

Sự kiện này không chỉ là thắng lợi môi trường mà còn là cơ hội kinh tế. Với giá mặt trời giảm 99,9% kể từ 1975, công nghệ sạch đang trở nên dễ tiếp cận hơn bao giờ hết.