Làn sóng vỡ nợ đạt đỉnh, IMF cảnh báo thế giới đối mặt khủng hoảng thanh khoản nghiêm trọng

Làn sóng vỡ nợ hậu Covid-19 cuối cùng đã lắng xuống, với các quốc gia như Ghana, Sri Lanka và Zambia dần khép lại những năm tháng tái cấu trúc nợ đầy đau đớn.

Tuy nhiên, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và các tổ chức khác lo ngại rằng một sự thiếu hụt thanh khoản nguy hiểm có thể xuất hiện ở nhiều nền kinh tế đang phát triển, ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng kinh tế, cản trở nỗ lực chống biến đổi khí hậu và làm gia tăng sự mất lòng tin.

Vấn đề này, cũng như các giải pháp khi các nước phương Tây ngày càng không muốn gửi tiền ra nước ngoài, là chủ đề chính tại cuộc họp mùa thu năm 2024 của IMF và Ngân hàng Thế giới. Christian Libralato, Giám đốc danh mục đầu tư của RBC BlueBay, cho biết: "Đây là một thách thức vì đối với nhiều quốc gia, chi phí trả nợ đã tăng lên, việc vay mượn trở nên tốn kém hơn, và các nguồn bên ngoài trở nên ít chắc chắn hơn".

Đại sứ kinh tế hàng đầu của Bộ Tài chính Mỹ đã kêu gọi tìm kiếm những cách mới để cung cấp hỗ trợ thanh khoản ngắn hạn cho các nước có thu nhập thấp và trung bình nhằm ngăn chặn các cuộc khủng hoảng nợ.

Tuy nhiên, với ngân sách hạn chế và nhiều cuộc khủng hoảng xung quanh, Vera Songwe, Chủ tịch Quỹ Thanh khoản và Bền vững - một nhóm nhằm giảm chi phí nợ cho châu Phi - cho rằng các giải pháp hiện tại thiếu quy mô và tốc độ cần thiết. "Các quốc gia đang cắt giảm chi tiêu cho giáo dục, y tế và cơ sở hạ tầng để phục vụ cho việc trả nợ", Songwe cho biết. "Ngay cả ở các nền kinh tế phát triển cũng có những căng thẳng trong hệ thống".

Tình hình nợ công nghiêm trọng

Dữ liệu từ tổ chức phi lợi nhuận ONE Campaign cho thấy, vào năm 2022, 26 quốc gia - bao gồm Angola, Brazil, Nigeria và Pakistan - đã rơi vào tình trạng nợ nước ngoài cần phải trả lớn hơn so với nguồn tài chính mới nhận được.

Nhiều quốc gia này đã lần đầu tiên tiếp cận việc vay trái phiếu khoảng một thập kỷ trước, có nghĩa là những khoản thanh toán lớn đã đến hạn ngay khi lãi suất toàn cầu tăng, khiến việc trả nợ ngày càng khó khăn hơn.

ONE ước tính rằng nhiều nước đang phát triển cũng rơi vào tình trạng dòng tiền âm trong năm 2023. "Mạng lưới an toàn tài chính toàn cầu do IMF dẫn đầu đơn giản là không còn đủ sâu nữa", Ishak Diwan, giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Tài chính Phát triển, cho biết.

Diwan, người đã làm việc hai thập kỷ tại Ngân hàng Thế giới, cho biết mặc dù chưa có số liệu chính thức đầy đủ, nhưng tình hình có khả năng tồi tệ hơn. Ông cho biết, nguồn tài trợ mới từ IMF, Ngân hàng Thế giới và các tổ chức đa phương khác không đủ bù đắp cho chi phí gia tăng.

Các quan chức WB và IMF dường như đồng ý với điều này. WB đặt mục tiêu tăng khả năng cho vay thêm 30 tỷ USD trong vòng 10 năm. IMF đã cắt giảm phí bổ sung, giúp cắt giảm khoảng 1,2 tỷ USD mỗi năm cho những quốc gia đang nặng nợ.

Sóng có đổi chiều?

Các ngân hàng cho biết nhiều quốc gia hiện đã có khả năng tiếp cận thị trường trở lại, làm giảm bớt lo ngại về dòng tiền. "Tôi không nghĩ rằng có bất kỳ hạn chế nào về việc tiếp cận", Stefan Weiler, người đứng đầu mảng nợ CEEMEA tại JPMorgan, cho biết.

"Thị trường hiện nay thực sự rộng mở". Weiler dự đoán rằng việc phát hành trái phiếu tại châu Âu, Trung Đông và châu Phi sẽ đạt kỷ lục từ 275 đến 300 tỷ USD trong năm nay - với nhiều quốc gia, kể cả Nigeria và Angola, có thể phát hành trái phiếu trong năm tới.

Tuy nhiên, chi phí vẫn rất cao. Kenya, đang cố gắng trả nợ trái phiếu bằng USD sắp đáo hạn, đã vay với lãi suất trên 10%, một mức được coi là không bền vững. Bộ trưởng Tài chính John Mbadi cho biết Kenya không thể tài trợ cho các khoản đầu tư cơ sở hạ tầng thông qua ngân sách. "Người dân Kenya vẫn than phiền rằng 'chúng tôi không có tiền trong túi'. Điều đó thực sự cho thấy chúng tôi đang gặp khó khăn về thanh khoản", Mbadi nói trong một cuộc họp báo.

Sự rút lui của Trung Quốc trong việc cho vay cũng đã ảnh hưởng nặng nề đến các quốc gia đang phát triển, biến những gì từng trở thành nguồn tiền lớn vào thành dòng tiền âm cho những người trả nợ cũ.

Các ngân hàng phát triển hiện đang gấp rút hợp tác với nhau để tối đa hóa cho vay. Ngân hàng Phát triển Liên Mỹ và Ngân hàng Phát triển châu Phi đang trong một chiến dịch toàn cầu nhằm kêu gọi các nước quyên góp cho quỹ hậu thuẫn cho "quyền rút vốn đặc biệt" của IMF, mà họ cho rằng có thể biến mỗi 1 USD quyên góp thành 8 USD cho vay.

Tuy nhiên, Ngân hàng Thế giới và các tổ chức khác vẫn đang đấu tranh để thuyết phục các nước phương Tây cung cấp thêm tiền để tăng cường khả năng cho vay của họ. Pháp, với nợ nần cao, dự định cắt giảm 1,3 tỷ euro viện trợ nước ngoài, sau khi Chính phủ trước đó của Anh cũng thực hiện cắt giảm. Đồng đô la mạnh có nghĩa là Nhật Bản, nhà tài trợ chính, sẽ phải tăng đáng kể đóng góp của mình để duy trì mức độ hiện tại.

Tình hình hiện tại rất nghiêm trọng đối với các nước đang phát triển. "Chúng tôi thấy các cuộc biểu tình từ Kenya đến Nigeria và nhiều nơi khác. Đây là một tình huống rất nguy hiểm", Diwan cho biết.

Theo Reuters

>> IMF: Căng thẳng thương mại và tăng trưởng yếu của Trung Quốc có thể 'đe dọa' kinh tế châu Á