Từ căn phòng chỉ 30m2, thần đồng AI Trung Quốc xây dựng đế chế 70 tỷ USD khiến Nvidia phải dè chừng

Năm 2019, Chen Tianshi còn cách rất xa danh sách những người giàu nhất hành tinh. Khách hàng lớn nhất của startup chip AI mới 3 năm tuổi mà ông cùng anh trai Chen Yunji lập nên là tập đoàn viễn thông Huawei, chiếm tới 95% doanh thu của công ty.

Bước ngoặt bắt đầu từ 1 biến cố: Huawei bất ngờ cắt giảm gần như toàn bộ đơn hàng để phát triển chip riêng. Thế nhưng quyết định chặn Trung Quốc tiếp cận chip tiên tiến của Mỹ, cùng nỗ lực của Bắc Kinh nhằm thúc đẩy công nghệ nội địa, đã mang đến sự bảo trợ từ Nhà nước cho các startup.

Nhờ môi trường này và một thị trường được bảo hộ mạnh mẽ, doanh nghiệp của 2 anh em họ Chen phát triển mạnh mẽ và hiện được định giá 70 tỷ USD (tương đương khoảng 70% Intel) - qua đó đưa Tianshi trở thành một trong những tỷ phú tự thân giàu nhất thế giới.

Cổ phiếu của Cambricon Technologies, hãng thiết kế chip do cả 2 sáng lập, đã nhảy vọt hơn 765% trong 24 tháng qua. Tài sản của Tianshi – phần lớn đến từ 28% cổ phần tại công ty sản xuất bộ tăng tốc AI – cũng tăng hơn gấp đôi lên 22,5 tỷ USD từ đầu năm.

Dù còn kém xa tài sản của nhà sáng lập Nvidia Jensen Huang, Chen Tianshi đã trở thành người giàu thứ 3 thế giới ở nhóm tuổi 40 trở xuống, chỉ sau Lukas Walton và Mark Mateschitz – những người thừa kế của Walmart và Red Bull.

Bộ đôi thần đồng AI Trung Quốc

Sinh ra trong gia đình có cha là kỹ sư điện và mẹ là giáo viên lịch sử tại Nam Xương (Trung Quốc), Chen Yunji và Chen Tianshi đã sớm bộc lộ tố chất nổi trội. Cả 2 được tuyển thẳng vào chương trình đào tạo nhân tài của Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc (USTC) - nơi Tianshi (40 tuổi) lấy bằng tiến sĩ khoa học máy tính năm 2010.

Sau đó, ông gia nhập Viện Máy tính thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (CAS), còn người anh Yunji (42 tuổi) theo đuổi lĩnh vực bán dẫn.

Năm 2014, bộ đôi anh em lần đầu gây tiếng vang quốc tế với các nghiên cứu về bộ tăng tốc DianNao. Một năm sau, họ ra mắt con chip đầu tiên – bộ xử lý lấy cảm hứng từ não người dành cho học sâu – mang tên Cambricon. Cái tên được lấy cảm hứng từ kỷ Cambri, thời kỳ bùng nổ tiến hóa của sự sống trên Trái đất.

Năm 2016, dự án Cambricon tách ra thành công ty riêng trong phòng thí nghiệm 30m2 với 20 người, nhận được hậu thuẫn tài chính ban đầu của CAS. Tianshi đảm nhiệm vị trí Chủ tịch kiêm CEO, còn Yunji giữ vai trò nhà khoa học trưởng.

Bước ngoặt đến vào năm 2017 khi Huawei sử dụng công nghệ chip AI của Cambricon để nâng cấp khả năng chụp ảnh và chơi game của dòng smartphone Mate 10.

Ba năm sau, công ty tiến hành IPO trên sàn STAR ở Thượng Hải và đạt định giá 12 tỷ USD. Cổ phiếu tăng 230% ngay trong phiên giao dịch đầu tiên, theo TechWire Asia.

Quan hệ hợp tác kết thúc năm 2019 khi Huawei quyết định tự phát triển chip. Kể từ đó, Cambricon chuyển trọng tâm sang thiết kế và bán chip AI cho máy chủ đám mây và thiết bị biên.

Năm 2022, Bộ Thương mại Mỹ đưa Cambricon vào “danh sách thực thể” vào năm 2022 vì nỗ lực “thu thập công nghệ Mỹ phục vụ hiện đại hóa quân đội Trung Quốc”, hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ phương Tây của công ty.

Nhưng biện pháp của Washington ít ảnh hưởng đến triển vọng dài hạn. Khi Mỹ mở rộng lệnh kiểm soát, chặn Nvidia và AMD bán chip AI hiệu năng cao cho Trung Quốc, khoảng trống nguồn cung lập tức xuất hiện.

Bắc Kinh phản ứng bằng cách yêu cầu doanh nghiệp trong nước “ưu tiên hàng nội”, đồng nghĩa các công ty phải mua một phần chip từ những nhà sản xuất như Huawei hoặc Cambricon.

Nhu cầu nhờ đó tăng vọt. Doanh thu của Cambricon nửa đầu năm đã tăng 4.300% lên 2,88 tỷ NDT, lợi nhuận ròng đạt 1,04 tỷ NDT. Goldman Sachs dự báo doanh thu công ty có thể chạm 13,8 tỷ NDT vào năm 2026, với thị phần chip AI Trung Quốc tăng từ 3% hiện nay lên 11% vào năm 2028.

“Sự trỗi dậy của họ phản ánh nhu cầu cấp bách về hạ tầng phần cứng”, Shuman Ghosemajumder, đồng sáng lập và CEO startup AI Reken, nhận xét.

Khi lệnh cấm xuất khẩu của Washington bóp nghẹt khả năng tiếp cận chip cao cấp, những doanh nghiệp như Cambricon trở thành “nhà vô địch quốc gia”, được bảo vệ bởi chính sách và sự kỳ vọng của giới đầu tư.

Dù vậy, nhà nghiên cứu Sunny Cheung tại Jamestown Foundation, nhận định: “Còn quá sớm để nói Cambricon hay Huawei có thể trở thành ‘Nvidia của Trung Quốc’, bởi cấu trúc toàn diện của Nvidia – bao gồm hệ sinh thái CUDA – là cực kỳ khó sao chép trong thời gian ngắn”.

Bất chấp tranh cãi về định giá, câu chuyện của Chen được xem như ví dụ điển hình cho mô hình đào tạo được Nhà nước hậu thuẫn - vốn cũng giúp DeepSeek và nhà sáng lập Liang Wenfeng tạo nên bất ngờ gần đây.

Theo SCMP, The Business Times