Làng gốm gần 800 tuổi đẹp ‘nức lòng' trong MV mới của Hòa Minzy, có dòng men da lươn nổi tiếng từng làm ‘mê hoặc’ cán bộ ngoại giao Nhật Bản
Năm 2016, làng gốm này đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
MV Bắc Bling của ca sĩ Hòa Minzy, ra mắt ngày 1.3, đã mang đến những hình ảnh đặc sắc về văn hóa Kinh Bắc, trong đó có làng gốm Phù Lãng – một làng nghề truyền thống nổi tiếng với lịch sử gần 800 năm. Sự kết hợp giữa giai điệu dân gian và hình ảnh các di tích lịch sử, văn hóa trong MV không chỉ tôn vinh vẻ đẹp của Bắc Ninh mà còn giúp khán giả hiểu rõ hơn về những giá trị văn hóa lâu đời của vùng đất này.
Làng gốm Phù Lãng thuộc xã Phù Lãng, thị xã Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, là một trong những làng gốm cổ của Việt Nam, hình thành từ thời Trần (thế kỷ XIII). Ban đầu, người dân nơi đây chủ yếu sản xuất chum, vại, tiểu sành, lọ đựng nước. Theo thời gian, các nghệ nhân đã sáng tạo thêm nhiều sản phẩm đa dạng như tranh phù điêu, tượng gốm, đồ trang trí nội thất và đồ thờ cúng để đáp ứng nhu cầu thị trường.
Theo sách Kinh Bắc - Hà Bắc của Tô Nguyễn và Trình Nguyễn, ông tổ nghề gốm Phù Lãng là Lưu Phong Tú. Cuối thời Lý, ông được cử đi sứ, học được kỹ thuật làm gốm từ nước bạn và truyền lại cho cư dân dọc sông Lục Đầu. Nghề này sau đó lan tỏa đến Vạn Kiếp (Hải Dương) trước khi phát triển mạnh tại Phù Lãng vào đầu thời Trần.
Làm gốm tại Phù Lãng đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo và sáng tạo. Quy trình sản xuất gồm nhiều công đoạn như chọn đất, nhồi đất, tạo hình trên bàn xoay, phơi khô, trang trí và nung. Đất sét làm gốm được khai thác chủ yếu từ vùng Thống Vát (Bắc Giang), có màu nâu hồng đặc trưng. Sau khi tạo hình, sản phẩm được phơi khô, sấy trong lò rồi nung ở nhiệt độ cao để đảm bảo độ bền chắc.
Men gốm Phù Lãng có sắc vàng, nâu, đỏ sậm độc đáo, được tạo từ tro trấu, vỏ đỗ và đá vôi nung. Điểm đặc trưng của gốm nơi đây là hiệu ứng chảy men tự nhiên khi nung, tạo nên những mảng màu loang ngẫu nhiên đầy nghệ thuật. Trong đó, gốm men da lươn là dòng sản phẩm tiêu biểu, với các mặt hàng chủ lực như chum vại, bình gốm, lư hương, đỉnh, đài thờ. Hiện nay, làng có hơn 200 hộ sản xuất gốm, góp phần gìn giữ và phát huy giá trị của nghề truyền thống.
Gốm Phù Lãng không chỉ nổi danh trong nước mà còn ghi dấu ấn trên thị trường quốc tế. Bà Kamitani Naoko, cán bộ Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam, chia sẻ trong lễ hội gốm Phù Lãng năm 2025: “Khi lần đầu dự triển lãm đồ gốm tại Hà Nội, tôi đã bị mê hoặc ngay lập tức. Gốm Phù Lãng có sự trang nhã và sang trọng đặc biệt”.
Không chỉ là nơi sản xuất, Phù Lãng còn trở thành điểm đến hấp dẫn, thu hút du khách đến tham quan các xưởng gốm, tìm hiểu quy trình sản xuất và tự tay tạo hình sản phẩm. Không gian làng quê Bắc bộ với những mái ngói rêu phong, lò nung truyền thống và những chum vại xếp tầng tạo nên nét quyến rũ riêng, biến Phù Lãng thành điểm check-in lý tưởng.
Được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia từ năm 2016, song làng nghề đang đối mặt với không ít thách thức. Thu nhập thợ gốm còn thấp so với nhiều làng nghề khác, trong khi việc chuyển đổi từ lò nung củi sang lò gas khiến phương pháp sản xuất thủ công dần mai một. Dù lượng khách du lịch tăng, nhưng các sản phẩm lưu niệm chất lượng cao vẫn chưa phổ biến, trong khi nhu cầu thị trường với đồ gốm cao cấp ngày càng lớn.
Nhằm hỗ trợ làng nghề, từ tháng 8/2021, Ủy ban Nhân dân xã Phù Lãng và huyện Quế Võ đã phối hợp cùng Công ty Onimaru Setsuzan Kamamoto và làng gốm Toho (Nhật Bản) triển khai dự án phát triển nghề gốm trong khuôn khổ Chương trình Đối tác phát triển của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA).
Nhờ đó, các nghệ nhân đã tiếp thu thêm kỹ thuật Nhật Bản, ứng dụng sơn mài, dát vàng, giúp sản phẩm tinh tế hơn, đáp ứng thị hiếu mới. Sự hợp tác này không chỉ tạo động lực phát triển bền vững cho làng nghề mà còn mở ra cơ hội đưa gốm Phù Lãng vươn xa trên thị trường quốc tế.
Với bề dày lịch sử và giá trị nghệ thuật độc đáo, Phù Lãng không chỉ là niềm tự hào của Bắc Ninh mà còn là di sản văn hóa cần được bảo tồn và phát huy.
>> Ghé thăm ngôi chùa gốm sứ rộng 8.000m2 tại làng nghề gốm lâu đời nhất Việt Nam
