Lao động tay nghề cao ồ ạt rời khỏi đất nước, chấp nhận ở nước ngoài làm công việc chân tay: Chuyện gì xảy ra tại nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á?

Ngày càng nhiều người trẻ Indonesia có trình độ và tay nghề cao rời khỏi đất nước để tìm việc làm ở nước ngoài. Các chuyên gia gọi đây là hiện tượng "chảy máu chất xám" và cho rằng nguyên nhân chính là do lo ngại về việc thiếu cơ hội nghề nghiệp trong nước.

Fikri Haikal, 25 tuổi, tốt nghiệp ngành Khoa học Chính trị, hiện đang làm công nhân tại một nhà máy gia cầm ở Úc sau khi nhận được Working Holiday Visa (dạng visa cho phép làm việc khi du lịch tại Úc).

“Tôi chưa từng nghĩ mình sẽ làm công nhân nhà máy”, anh chia sẻ, cho biết ban đầu dự định ra nước ngoài để học Cao học nhưng không nhận được học bổng. Sau đó, dưới tác động từ bạn bè, anh chuyển hướng sang chương trình WHV. Dù đã nộp đơn xin việc tại Indonesia, Fikri không nhận được bất kỳ lời mời làm việc nào.

“Trong khi đó, ở Úc, tìm việc khá dễ dàng vì thiếu hụt lao động ở một số ngành như sản xuất”, anh nói với The Jakarta Post ngày 23/5.

Theo Bộ Nội vụ Úc, người Indonesia hiện là nhóm quốc tịch chiếm tỷ lệ cao nhất trong chương trình WHV, với số visa được cấp tăng mạnh từ 2.984 (2022–2023) lên 4.285 (2023–2024).

Trên mạng xã hội, nhiều sinh viên tốt nghiệp và lao động trẻ chia sẻ trải nghiệm với WHV, nhấn mạnh mức thu nhập cao hơn và chất lượng sống tốt hơn, dù một số cũng cảnh báo “mọi thứ không hề dễ dàng như tưởng tượng”.

Thế hệ trẻ mất kiên nhẫn với thị trường lao động trong nước

Hashtag #KaburAjaDulu (tạm dịch: Đi khỏi đây trước đã) đang lan rộng trên mạng xã hội trong năm 2025, phản ánh tâm lý thất vọng và bi quan trước tình hình kinh tế và điều kiện làm việc tại Indonesia, thúc đẩy người trẻ tìm cơ hội ở nước ngoài.

Công việc lao động chân tay tại Úc giúp Fikri có mức lương đủ trang trải sinh hoạt và tiếp cận với các dịch vụ công cũng như trải nghiệm văn hóa đa dạng.

Ở phía bên kia bán cầu, Viona Maharani – tốt nghiệp một trường Cao đẳng du lịch tại Bali – hiện đang thực tập trong ngành khách sạn tại Mỹ. Cô từng làm việc bán thời gian tại ba khách sạn 5 sao ở Bali và luôn mong muốn phát triển sự nghiệp.

Bạn bè từng làm việc ở nước ngoài chia sẻ với Viona rằng Mỹ mang lại cơ hội thu nhập và phát triển kỹ năng tốt hơn. “Tôi rất trân trọng mọi cơ hội để tiếp tục tích lũy kinh nghiệm làm việc ở nước ngoài – dù là ở Mỹ hay ở một quốc gia khác”, cô nói.

Nguy cơ kinh tế bị đe dọa nếu "chảy máu chất xám" không được kiểm soát

Các chuyên gia cảnh báo rằng hiện tượng chảy máu chất xám – tức là làn sóng di cư quy mô lớn của lao động có trình độ cao để tìm kiếm cơ hội và chất lượng sống tốt hơn – sẽ cản trở tăng trưởng kinh tế nếu không được giải quyết kịp thời.

Ông Mohammad Faisal, Giám đốc điều hành Trung tâm Cải cách Kinh tế (Core) Indonesia, cho biết nếu xu hướng này kéo dài, Indonesia sẽ mất đi nguồn nhân lực ưu tú có thể đóng góp vào việc tạo ra việc làm trong nước, thu hút đầu tư và thúc đẩy tiến bộ công nghệ.

Ông chỉ ra rằng cơ hội việc làm hạn chế đã khiến lực lượng lao động có kỹ năng không được sử dụng hiệu quả, thể hiện qua tỷ lệ việc làm phi chính thức ngày càng tăng. Báo cáo gần đây của Core cho thấy Indonesia đang tụt hậu so với các quốc gia Đông Nam Á khác về việc làm cho thanh niên (những người trong độ tuổi từ 15 đến 24).

Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), năm 2024, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên tại Indonesia là 13,1%, cao hơn các nước như Ấn Độ, Malaysia, Philippines và Thái Lan. Khảo sát hai lần mỗi năm do Cơ quan Thống kê Indonesia công bố đầu tháng 6 cho thấy tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên lên tới 16,16%, cao gấp hơn ba lần so với tỷ lệ thất nghiệp chung là 4,76%.

Báo cáo của Core cảnh báo rằng tình trạng trì trệ trong việc giải quyết thất nghiệp ở giới trẻ đang làm lãng phí "lợi tức dân số" – đẩy Indonesia vào nguy cơ rơi vào nghịch lý: Già trước khi giàu.

"Tầm nhìn Golden Indonesia 2045" đang bị thách thức?

Chuyên gia lao động Tadjuddin Noer Effendi thuộc Đại học Gadjah Mada nghi ngờ tính khả thi của tầm nhìn “Golden Indonesia” – mục tiêu đưa đất nước trở thành một trong những nền kinh tế hàng đầu thế giới vào năm 2045 – khi nhân tài ngày càng rời bỏ đất nước.

“Chảy máu chất xám sẽ làm chậm đổi mới và cản trở phát triển công nghệ, ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của nền kinh tế”, ông nói. Ông cho rằng hiện tượng này là hệ quả của thị trường lao động bất ổn, thiếu cơ hội nghề nghiệp, làn sóng sa thải tăng trong năm 2025, cùng với tình trạng tham nhũng làm suy yếu môi trường đầu tư.

Ông cảnh báo rằng nếu dòng người có tay nghề tiếp tục rời đi, các ngành thiết yếu như y tế, công nghệ và giáo dục có thể rơi vào tình trạng thiếu hụt lao động và Indonesia có nguy cơ phải đối mặt với một cơ cấu dân số già hóa.

Tuy nhiên, theo ông Tadjuddin, vẫn có tia hy vọng khi lực lượng lao động di cư được xem là “anh hùng ngoại hối” – khi họ có thu nhập cao và chuyển tiền về nước.

Người lao động Indonesia ở nước ngoài từ lâu đã đóng góp đáng kể cho nguồn thu ngoại tệ, với lượng kiều hối gửi về đạt 253 nghìn tỷ rupiah (tương đương khoảng 20 tỷ đô la Singapore) trong năm 2024 – tăng 13%, theo Cơ quan Bảo vệ Lao động Di cư Indonesia.

Ông Tadjuddin cho rằng Chính phủ cần nắm bắt cơ hội này để hướng tới “thu hút chất xám” bằng cách đầu tư vào cơ sở hạ tầng đổi mới và các điều kiện làm việc hấp dẫn nhằm thu hút người tài trở về. “Nếu trong tương lai, Chính phủ có thể mời gọi người Indonesia ở nước ngoài trở lại, đó sẽ là một nguồn lợi khổng lồ – bởi họ có kinh nghiệm và tri thức quốc tế”, ông nói.

Tham khảo The Jakarta Post

>> Sa thải 70.000 người, chuyện gì xảy ra ở nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á?