Loại cây gai mọc hoang ở khu vực rừng núi phía Bắc nay thành dược liệu vàng, nhà nhà săn lùng vì giá bán tới 1 triệu đồng/kg
Loài cây mọc hoang với những chiếc gai sắc nhọn đặc trưng, đang dần khẳng định vị trí quan trọng trong ngành dược liệu nhờ hàm lượng hoạt chất quý hiếm.
Hoàng liên gai, tên khoa học Berberis wallichiana DC., là loại cây bụi cao từ 1 đến 2 mét, mọc chủ yếu tại các vùng núi cao phía Bắc như Lào Cai, Hà Giang, Lai Châu, Yên Bái và Cao Bằng. Cây thường sinh trưởng ở độ cao từ 1.500 đến 3.000 mét, đặc biệt tập trung tại các khu vực rừng rậm và khí hậu mát quanh năm như dãy Hoàng Liên Sơn. Nhận diện loài cây này không khó: thân có nhiều gai nhọn, lá hình trứng viền răng cưa nhỏ, hoa màu vàng mọc thành chùm và quả mọng khi chín có sắc đỏ hoặc tím.
Điều khiến hoàng liên gai trở thành "vàng xanh" giữa đại ngàn nằm ở rễ và thân cây – bộ phận chứa các hoạt chất có giá trị dược lý như berberin, palmatin và jatrorrhizin. Đây là những chất có tính kháng khuẩn mạnh, giúp thanh nhiệt, giải độc, điều trị tiêu chảy và các bệnh đường ruột. Trong y học cổ truyền, hoàng liên gai được sử dụng phổ biến để chữa lỵ trực khuẩn, viêm dạ dày, viêm ruột, sốt rét, và cả các bệnh ngoài da như mụn nhọt, lở loét.
 |
| Hoàng liên gai được ví như "vàng xanh" của đại ngàn. Ảnh minh họa |
Nhờ hàm lượng berberin cao, cây hoàng liên gai đã được các doanh nghiệp dược chú ý để chiết xuất thành phẩm sử dụng trong các viên uống hỗ trợ tiêu hóa và sản phẩm y học cổ truyền. Giá trị thị trường của hoàng liên gai hiện dao động hơn 1 triệu đồng mỗi kg, khiến loài cây này ngày càng bị săn lùng ráo riết.
Tuy nhiên, cơn khát dược liệu đã khiến việc khai thác hoàng liên gai trong tự nhiên trở nên mất kiểm soát. Tại nhiều khu rừng ở vùng cao, cây bị chặt lấy rễ một cách tận diệt, khiến nguồn gen quý hiếm đối mặt nguy cơ suy thoái. Trước tình hình này, một số địa phương như Lào Cai và Hà Giang đã đưa hoàng liên gai vào diện cây dược liệu cần được bảo tồn và phát triển có kiểm soát.
Nhằm tránh lặp lại bài học đắng về khai thác cạn kiệt nhiều loài dược liệu quý trong quá khứ, các địa phương và viện nghiên cứu đã bắt đầu triển khai các mô hình trồng hoàng liên gai dưới tán rừng. Hướng đi này không chỉ giúp bảo tồn giống cây mà còn tạo sinh kế cho người dân bản địa.
